جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شفاعت اصلي اعتقادي و يکي از مهم‌ترين بحث‌هاي کلامي ميان شيعه و اهل‌سنت است. هرچند اصل شفاعت به‌روشني در قرآن بيان شده و شفاعت اولياي الهي در آخرت از سوي مفسران مسلمان (شيعه و اهل‌سنت) پذيرفته شده است، اما به اعتقاد گروهي شفاعت فعل خدا و حق اوست و درخواست فعل وي از غير او شرك است؛ آنان از جمله صاحبان تفسير المنار (محمدعبده و رشيدرضا) دراين‌باره شبهه‌هايي مطرح ‌کرده‌اند. مفسران شيعه ازجمله صاحب تفسير تسنيم، آيت‌الله جوادي‌آملي کوشيده‌اند با آيات و قرائن روايي- کلامي به اين شبهه‌ها پاسخ دهند. شفاعت تغييري در ارادۀ الهي نيست، بلکه به اذن او وقوع امري معقول و برپايه دلايل عقلي است. با توجه به مناقشه‌انگيز بودن مسئله شفاعت ميان مسلمانان، توجه به آن ضروري است. هدف اين پژوهش بررسي تطبيقي دو ديدگاه است. نخست شبهه‌ها درباره شفاعت مطرح شده، سپس با تکيه بر تفسير تسنيم با دلايل قرآني، عقلي و روايي پاسخ داده شده ‌است. اين پژوهش به‌شيوه توصيفي- تحليلي، با تکيه بر داده‌هاي کتابخانه‌اي سامان يافته است.

امامت و ولایت از کلیدواژ‌ه‌های قرآن و از بنیادی‌ترین بحث‌های کلامی میان شیعه و اهل‌سنت است. مفسران و متکلمان شیعه آیاتی از قرآن را دال بر اثبات امامت على(ع) و اهل‌بیت(ع) می‌دانند و با توجه به براهین عقلی و روایات موثق وسیره عملی پیامبر(ص) ، معتقدند که امامت یک امر انتصابی از جانب حق تعالی می باشد و زمین هیچگاه از حجت الهی خالی نخواهد بود .مفسران اهل‌سنت بر تفسیر شیعه از این آیات شبهه‌هایی واردکرده‌اند. محمدعبده و رشیدرضا (صاحبان تفسیر المنار) با تأثیر از اندیشه‌های کلامی ابن‌تیمیه و فرقۀ وهابیت به این موضوع پرداخته‌اند. در مقابل مفسران شیعه از جمله آیت‌الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم کوشیده‌‌ است به این شبهات پاسخ دهد و قراین محکمی برای اثبات آیات امامت بیابد. با توجه به این‌که مسئلۀ امامت به‌عنوان یکی از مناقشه‌برانگیزترین بحث‌های اعتقادی میان فرق اسلامی است، به مقایسه میان آرای متکلمان و مفسران کمتر توجه شده، هدف این پژوهش بررسی تطبیقی دو دیدگاه و بیان اختلاف‌نظر دو تفسیر شاخص اهل سنت و تشیع است. پس از نقل هفت آیه و نقل روایات معتبر از مجامع حدیثی فریقین، دیدگاه‌های صاحب المنار (به عنوان نمونه‌ای از علمای معاصر اهل‌سنت) و دیدگاه صاحب تسنیم (به عنوان نمونه‌ای از علمای معاصر شیعه) طرح شده است. این پژوهش به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، با تکیه بر داده‌های کتابخانه‌ای سامان یافته است.

این پژوهش در پنج بخش با این مباحث تنظیم و تدوین یافته است: بخش اول، معاد و رابطه ی آن با ثبت و ضبط اعمال: سیر تاریخی معاد در ادیان یهود و مسیح، دلایل ثبوت معاد، رابطه ی معاد با ثبت و محاسبه ی اعمال؛ بخش دوم، ثبت و ضبط و محاسبه ی اعمال: حتمیت ثبت و محاسبه بر اساس آیات و روایات و ادعیه، محاسبه ی اعمال در عالم برزخ؛ بخش سوم، تجسم و شهود اعمال و شاهدان اعمال در قیامت: تجسم و شهود اعمال، شاهدان و گواهان قیامت، مواقف و موازین و بازتاب حساب و کتاب در آنها؛ بخش چهارم، آثار تربیتی اعتقاد به ثبت و محاسبه ی اعمال: یاد خدا و کوچک نشمردن گناه، اجتناب از گناه و ایجاد ملکه ی شرم و حیا، تدارک زاد و توشه برای روز محاسبه، استفاده ی بهتر از عمر، مراقبه و محاسبه ی دائمی؛ بخش پنجم، نقاط امیدبخش در جهت پرهیز از یأس و قنوط: امید به غفار بودن و ستار بودن و رحمان بودن خدا، توبه، شفاعت.