جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اسلام که یک آئین الهی و آسمانی است نه تنها در عرصه‌های باور، اندیشه و گرایش علمی انسان، دیدگاه‌های جامعی عرضه نموده است، بلکه در حوزه‌های عملی نیز دستورالعمل‌ها، بایدها و نبایدهای مبتنی بر مبانی منطقی وضع نموده است که از نمونه‌های آن، می‌توان به «قاعدة الزام» اشاره نمود، قاعده‌ای که از آن با عنوان همزیستی فقهی یاد شده است. نتایج حاصل از تحقیـق نشان می‌دهد بر اساس این قاعده، هر مذهبی بـه همان احکام و قوانینی که خود بدان اعتقاد و باور دارد مُلزم می‌شود، این همان معنای حدیث معروف «اَلزِمُوهُم بِما اَلزَمُوا بِهِ اَنفُسَهُم» می‌باشد که در اکثر منابع ، عمدتاً برای اثبات این قاعده به این حدیث شریف تمسّک شده است. امّا ما در این مقاله با مراجعه به تفاسیر قرآن مجید و کتب معتبر فقهی سعی کرده‌ایم برای اثبات و حجیّت این قاعده علاوه بر ذکر روایات معتبر، به آیاتی از کلام الله مجید نیز استناد کنیم چرا که در صورت اثبات این امر قاعدة الزام در فقه امامیّه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار خواهد بود.

قاعدة الزام از قواعد مشهور فقهی بلکه از قواعد مسلّم اجماعی است، فقهای شیعه با استناد به روایات که از مستحکم¬ترین ادلّه قاعده الزام بشمار می¬آید بر اثبات این قاعده و جریان آن در فقه امامیّه اتّفاق نظر دارند. مراد از قاعدة الزام، ملتزم کردن مخالفان مذهب امامیّه و کفّار به احکام و تکالیفی است که خودشان به آن اعتقاد دارند، این همان معنای حدیث معروف «اَلزِمُوهُم بِما اَلزَمُوا بِهِ اَنفُسَهُم» می¬باشد. بنابر این از دیدگاه فقهای امامیّه، قاعدة الزام یک قانون فقهی است که شیعه را مجاز می¬سازد در مواردی که بین فقه شیعه و غیر شیعه اختلاف نظر وجود دارد پیروان اهل سنّت یا پیروان سایر مذاهب را به معتقدات خود ملزم سازد و از این رهگذر منتفع گردد هر چند آن قانون در فقه شیعه پذیرفته شده نباشد. به همین مناسبت بحث از قاعدة الزام جایگاه خاصّى در فقه دارد، بر این اساس برخی از بزرگان فرموده¬اند : «اگر این قاعده نباشد بازار و پایه¬ای برای مسلمانان پا بر جا نمی¬ماند