جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر توصیف و کشف مضامین ویژه نامه‌های امام علی به کارگزاران در حوزه‌های اخلاق فردی، اجتماعی و الهی و تعیین جایگاه اخلاق در مبانی نظری حضرت با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی می‌باشد. بدین منظور با کاربست نرم‌افزار تحلیل مضمون MAXQDA ، نامه‌ها براساس واحد تحلیل مضمون، کدگذاری شده و بر اساس اشتراکات در بین آن‌ها تحت عنوان مقوله‌های مختلف تقسیم‌بندی شده‌اند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که باتوجه به اینکه در تمام مقوله‌های پرمضمون، زیرمقوله‌های اخلاقی بیشترین فراوانی مضمون را به خود اختصاص داده‌اند در مبانی نظری حضرت اخلاق جایگاه عظیمی دارد. مضمون ویژه در حوزه اخلاق اجتماعی حفظ کرامت انسان‌ها و در حوزه اخلاق فردی ساده‌زیستی و در حوزه اخلاق الهی مضمون تقوا می‌باشد که دایره معنایی آن‌ها با توجه به مضامین وارد شده ترسیم گشته است و در پایان روش‌های تربیتی حضرت در راستای تقویت کارگزاران در این حوزه‌ها مشخص گردیده است.

ولایت جایگاه برجسته‌ای در کلام امام علیj دارد و ابعاد مختلف این مسأله، در کلام ایشان، تبیین شده است. ﻣﻘﺎﻟﻪ‌ی پیش‌رو با روش تحلیل‌محتوای کیفی و کاربست نرم افزارMAXQDA به ﺗﺒﻴﻴﻦ اﻫﻤﻴﺖ و ﺟﺎﻳﮕﺎه ولایت در نامه‌های امام علیj به مردم پرداخته است. بررسی جایگاه ولایت از دیدگاه و مبانی نظری آن حضرت از خلال کلام ایشان می‌تواند راه‌گشای فهم عمیق در این موضوع باشد. داده‌های این پژوهش نامه‌های امام علیj به مردم است. انتخاب نامه‌ها از میان کلام حضرت از این‌روست که نامه‌ها اسنادی ثبت شده‌اند و از قابلیت اعتماد بالایی در تاریخ‌نگاری برخوردارند به ویژه اینکه بعد از انتخاب آن‌ها به عنوان جامعه‌ آماری بر اساس صحت سند، قدمت آن و.. اعتباریابی شده‌اند. این نامه‌ها در نرم‌افزارMAXQDA کدگذاری شده و بر اساس اشتراکات موجود در بین آن‌ها تحت عنوان مقوله‌های مختلف تقسیم‌بندی شده‌اند. این مقوله‌ها همان روش‌های تربیتی اسلام در تحقق عدالت اجتماعی هستند. وجه اشتراک اکثر این مقوله‌ها تبیین ولایت است که این موضوع نشان از جایگاه و اهمیت مسئله ولایت از دیدگاه و مبانی نظری آن حضرت دارد. حضرت در تبیین ولایت، روش‌های تحکمی و برتری جویانه چون روش امر و نهی، تهدید و سرزنش را مناسب ندانسته‌اند و بیشتر از روش‌هایی که به ایجاد یا تقویت شناخت در مخاطب منجر شود مانند روش آگاهی‌بخشی و استدلال بهره گرفته‌اند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش روابط بین‌فردی و سرمایه روان‌شناختی در ایجاد امنیت روانی انجام شده است. این پژوهش با روش تحلیل‌محتوای کیفی و کاربست نرم افزارMAXQDA به ﺗﺒﻴﻴﻦ اﻫﻤﻴﺖ و ﺟﺎﻳﮕﺎه امنیت روانی در نامه‌های امام علی به کارگزاران پرداخته است. انتخاب نامه‌ها از میان کلام حضرت به عنوان داده‌های پژوهش از این‌روست که نامه‌ها اسنادی ثبت‌شده‌اند و از قابلیت اعتماد بالایی در تاریخ‌نگاری برخوردارند به ویژه اینکه بعد از انتخاب آن‌ها به عنوان جامعه‌ آماری بر اساس صحت سند، قدمت آن و .. اعتباریابی شده‌اند. این نامه‌ها در نرم‌افزارMAXQDA کدگذاری شده و بر اساس اشتراکات موجود در بین آن‌ها تحت عنوان مقوله‌های مختلف تقسیم‌بندی شده‌اند. بر اساس فراوانی مضامین مقوله امنیت‌بخشی و مقایسه آن با دیگر مقوله‌ها جایگاه امنیت‌بخشی در کلام حضرت مشخص گردیده است.حضرت در ایجاد و حفظ امنیت روانی کارگزاران از روابط بین‌فردی موثر، بیشتر بهره برده‌اند تا سرمایه روان‌شناختی. ایشان در روابط بین فردی بیشتر از حوزه های مهارتی موثر بر آن بهره برده‌اند تا عوامل موثر بر آن. از میان مهارت‌ها و عوامل موثر بر روابط بین‌فردی، برقراری اعتماد در روابط بین‌فردی و احترام گذاشتن، هرکدام با اختصاص 50 درصد از مضامین به خود، بیشترین اهمیت را در مبانی نظری حضرت به خود اختصاص داده‌اند و در میان مولفه‌های سرمایه‌ی روان‌شناختی، حضرت بیشترین اهمیت را در تقویت خودکارآمدی کارگزاران دانسته‌اند؛ چراکه این مولفه 63.33 درصد از مضامین را به خود اختصاص داده است.

آگاهی‌بخشی به‌عنوان یکی از کارکرد‌های مهم و اساسی رسانه‌ها، ازجمله روش‌های تربیتی اسلام برای تحقق عدالت اجتماعی است که تبیین آن با استفاده از روش‌های متن‌کاوی علمی و بر اساس اسناد معتبری چون مکاتبات امام علی(ع) می‌تواند راهگشای فهم عمیق در آن باشد. مقالۀ حاضر با روش تحلیل محتوای کیفی با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA به تحلیل و واکاوی مقولۀ آگاهی‌بخشی پرداخته است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که با توجه به بسامد بالای مضامین در مقولة آگاهی‌بخشی در مقایسه با دیگر مقوله‌های مطرح در نامه‌های امام به مردم، حضرت در میان روش‌های تربیتی برای تحقق عدالت اجتماعی بالاترین میزان توجه را به روش آگاهی‌بخشی داشته‌اند. مقولة آگاهی‌بخشی در این نامه‌ها شامل سه زیر‌مقوله است که این زیرمقوله‌ها عبارتند از: روشنگری در خصوص ولایت و امامت، افشاگری سیاسی در خصوص مخالفان و دشمنان و تبیین سبک زندگی پرهیزگاران. با توجه به اختصاص 87.77 درصد از مضامین به دو زیرمقولة روشنگری و افشاگری سیاسی می‌توان به این نکته دست یافت که اولویت حضرت در آگاهی‌بخشی به مردم، اعتلای بینش سیاسی آنان بوده است. بررسی کاربرد عبارات در هر بافت، بسامد مضامین، تشبیه‌ها و استعاره‌ها، قیود تأکیدی، اطناب و ایجاز و... لایه‌های پنهان معنایی هر بافت از کلام حضرت را بیشتر آشکار نموده است و بدین‌ترتیب با تمرکز بر لایه‌های پنهان معنایی، اولویت‌ها و تاکتیک‌های حضرت در آگاهی‌بخشی به مردم و موضع‌گیری‌های ایشان در خصوص وقایع بیشتر نمایان گردیده است.