جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اگرچه تغایر ظاهری میان آزادی و سیستم همواره در طول تاریخ اندیشه، زمینه ‏ساز مباحث متعددی بوده است، اما این فیلسوفان ایدئالیست آلمانی بودند که برای نخستین بار، نسبت میان این دو مفهوم را به‏ نحوی صریح صورت‏بندی کردند. در اینجا سیستم که ضامن انسجام شناخت است، بنیادی سوبژکتیو و عقلانی است؛ اما هایدگر در اندیشه متاخر خود از مفهوم سیستم که ساختار آن براساس نظمی ریاضیاتی تعیین می‏شود ولذا دلالت‏های مطلقا سوبژکتیو دارد، عبور می‏کند و به‏جای آن مفهوم فوگ را برای اشاره به ساختار باشندگی هستی به‏کار می‏گیرد. اگرچه بر فوگ، همان انتظام سیستم حکم‏فرمایی نمی‏کند، اما این ساختار هم نظم خاص خودش را دارد. ویژگی ممتاز این نظم، قائم‏به‏ذات‏بودنِ اجزاء فوگ درعین وحدت آنهاست. به‏عبارت دیگر، این نظمی است که در آن آزادی هر جزء حفظ می‏شود و حتی این آزادی، وحدت درونی کل فوگ را تقویت می‏کند. بدین‏سان، مفهوم فوگ به هایدگر مجال می‏دهد تا ساختار منظمی را به اندیشه درآورد که نه تنها در برابر آزادی قرار نمی‏گیرد، بلکه اصلا اساس و بنیان آن آزادی است.

فاقد چکیده

این مقاله می‏ کوشد ایدۀ آزادی در اندیشۀ هایدگر را در سه مقطع فکری او و بر اساس سه مفهوم انسان، جهان و هستی مورد بررسی قرار دهد. اگر مسئلۀ آزادی در هستی و زمان، حول محور دازاین جریان دارد و به بازگشت دازاین به ذات خودش به ‏مثابه امکان محض برای کسب آزادی‏ اش می ‏پردازد، نوشته ‏های بین سال‏های 1928 تا 1931، مفهوم آزادی استعلایی را در نسبت با مفهوم جهان مطرح می‏کنند. در اینجا آزادی به‏ مثابه بنیادِ هر بنیان‏گذاری، هرگونه مواجهه و نسبت ‏برقرارکردن انسان با جهان و بدین‏ سان طرح ‏افکنی و ساخت آن را ممکن می­کند. سرانجام، از سال 1931 به بعد، مفهوم آزادی بیش از هر چیز با مفهوم هستی گره می‏خورد و به‏ مثابه شرط امکان آشکارشدن حقیقت یا نامستوری تبیین می‏شود. اکنون، آزادی مقدم بر هرگونه آزادی ایجابی و سلبی، بر مجال‏یافتگی برای نامستورسازی موجود دلالت می‏کند و انسان آزاد به ‏مثابۀ محل و مجال ظهور هستی معرّفی می‏شود.

یکی از مسائل اصلی فلسفه در قرن بیستم، مسئله ی زبان بوده است. فلاسفه ی بزرگ این قرن هریک به نحوی به این موضوع پرداخته اند. در این میان می توان دو رویکرد عمده نسبت به زبان را تشخیص داد: رویکرد فلاسفه ی تحلیلی و رویکرد فلاسفه ی قاره ای. فلاسفه ی تحلیلی می کوشند از طریق تحلیل منطقی زبان، مسائل فلسفی را مورد بررسی قرار دهند. از سوی دیگر زبان از نظر فلاسفه ی قارّه ای ابزاری برای بیان مقصود نیست بلکه شکل دهنده و قوام بخش ساختار اندیشه است. این رساله به مقایسه ی رویکرد متقدّم و متأخّر فیلسوفی که معمولاً در ردیف فیلسوفان تحلیلی قرار می گیرد یعنی لودویگ ویتگنشتاین نسبت به زبان و یکی از مهم ترین فلاسفه ی قارّه ای یعنی مارتین هایدگر می پردازد. لذا پرسش اصلی این رساله آن است که این دو فیلسوف در چه مواضعی به یکدیگر نزدیک شده و در چه جاهایی از هم فاصله می گیرند. به نظر می رسد که تغییر رویکرد ویتگنشتاین دوّم در آثار متأخّرش از فاصله او با فلسفه ی قاره ای می کاهد و او را در برخی مواضع به هرمنوتیک هستی شناسانه و آراء هایدگر در مورد زبان نزدیک می کند.