جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحلیل معنایی واژگان متن از راه دستیابی به دقایق معنا صورت می­گیرد. این نگاه در قرآن به دلیل نقش آن در تأمین سعادت بشر اهمیت می­یابد. واژه «فتح» 12 بار در قرآن آمده­ که بیشترین تکرار آن در سوره «فتح» است. پژوهش حاضر با روش معناشناسی به استخراج مفاهیم همنشین و جانشین و تبیین معنایی «فتح» در قرآن و سوره «الفتح» می­پردازد. با بررسی روابط معنایی «فتح» روشن می‌شود که مهم‌ترین همنشین «فتح» با رابطه مکملی لفظ جلاله «الله»، با رابطه اشتدادی واژه «نصر» و با رابطه تقابلی واژه «نصیب» است. در سوره «الفتح» نیز لفظ «فتح» بر محور همنشینی مکملی با «مبین»، «قریب»، «جعل» و «اثاب» و بر محور همنشینی اشتدادی با «غفران»، «هدایت»، «اتمام»، «نصر»، «سکینه» و «غنیمت» و بر محور جانشینی با «سلطان» در یک حوزه معنایی قرار می­گیرد. ازاین­رو، به غیر از معانی مختلف فتح در قرآن از قبیل باز نمودن، حل و فصل، حکم و قضاوت، آنجا که فتح به معنای گشایش و پیروزی آمده است، این مؤلفه‌ها مد نظر است: پیروزی با دوام و از ناحیه خداوند، همراه با قدرت و تسلط بدون جنگ. لازم به ذکر است این فتح در نتیجه خلوص نیت، یاری دین و صبر به مؤمنان بخشیده می‌شود و نتایجی همچون پوشاندن گناهان، آرامش قلب­ها و توفیقات بزرگ الهی، اعمّ از مادی و معنوی را دربردارد.

در «الفوائد المجموعه» شوکانی احادیث موضوع کتب عامه مانند الموضوعات و اللئالی را جمع نموده، هرجاکه نقدی وارد است، از صحت حدیث دفاع نموده و هرجاکه از نظر وی نقدی وارد نیست، احادیث موضوع را معرفی نموده. در اکثر موارد به علت وجود فرد وضاعی در سلسله رجال، حکم به وضع حدیث داده و در مورد متن حدیث اظهار نظر نشده. سؤال مطرح شده این است که نظر وی درباره احادیث مناقب امام علی (ع) تا چه اندازه‌ای از صحت برخوردار است؟ بررسیهای انجام شده نشان میدهد که نویسنده غیر از موارد کمی که از صحت حدیث دفاع نموده، در مواردی بدون ذکر هیچ علتی حدیث را موضوع شمرده و در مواردی دیگر تنها علّت وضع وجود یک فرد شیعی در رجال حدیث است، در صورتی که این احادیث در منابع معتبر روایی و تاریخی فریقین ذکر شده و نه تنها موضوع نیست، بلکه صحت آن نیز اثبات شده است.

فايرستون اعا مي كند كه آيات جهاد تناقض دارند؛ زيرا روش هاي مختلفي را پيشنهاد كرده اند. او با تكيه بر «نظريه تكاملي تدريجي جنگ» كه خود از منظر عالمان مسلمان ترسيم كرده، بر اين باور است كه به رغم استفاده آنان از روايات اسباب نزول و نسخ، اين روايات به علت ناسازگاري، امكان بازسازي ترتيب زماني آيات را ندارند و در اثر تناقض بين آيات، دو گروه صلح طلب و جنگ طلب با تمسك به يك دسته آيات در جامعه نبوي به وجود آمدند. اين مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي و تكيه بر سياق و تاريخ سامان يافته و اين نتايج به دست آمده است: با اعتقاد به نظريه سير تكاملي آيات جهاد و نيز بدون اعتقاد بدان، آيات جهاد با يكديگر تنها تعارض ظاهري دارند كه از طريق جمع عرفي قابل حل است و نيز مستند گروه ها آيات نبوده و عدم اتفاق نظر مفسران در تفسير آيات، دليلي بر اثبات تناقض در آن ها نخواهد بود.