جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این بحث به مقوله عقل دینی وعقل مدرن ورابطه بین آنها از نظر آیت الله جوادی آملی ومحمد ارکون پرداختیم. محمد ارکون عقل دینی را به ناتوانی از همراهی با مدرنیته نسبت میدهد زیرا به کمان ایشان قواعدی که این عقل به کار می برد با گذشت زمان کارایی اش را از دست داده ونمی تواند نیازهای انسان مدرن تأمین نماید. از طرف دیگر می گوید که عقل مدرن آن عقلی است که با عالم مدرنیته هماهنگ است زیرا قوعدی که به کار می برد کاملا جدید ونیازهای جامعه مدرن تامین میکند. در حالی که نگاه آیت الله جوادی به موضوع نگاهی کاملا متفاوت است به معنی است که اگر مقصود ما از عقل مدرن همان عقل فلسفی وعقل علمی باشد می توان زیر تعریف عقل دینی مندرج شود پس طرح مسأله به صورت تفکیکی بین این دو عقل قابل قبول نیست. واگر مقصود ما از عقل دینی آن عقلی است که متکفل به اثبات قضایای درون دینی باشد که در مقابل عقل فلسفی تجریدی یا نیمه تجریدی قرار دارد در اینجا می توان از دو اصطلاح استفاده کرد. آیت الله جوادی معتقد است که اگر نگاه ما نگاه توحیدی ناب باشد می توان تفکر در هر رشته علمی را تفکر دینی نام گذاشت بنابراین هر عقلی که در هر رشته علمی به کار برده می شود عقل دینی خواهد بود، زیرا عالم هستی در دو جهت تجلی کرده، عالم تدوین وعالم تکوین، که هر دو از منبع علم الهی صادر شدند، که خداوند متعال از باب تدوین دین را خلق کرده واز باب تکوین عالم خلت را، پس هر عالمی که در این دو بخش فکرش را به کار می برد در واقع دارد به سوی اراده وعلم خدا حرکت می کنه، پس هر علمی علم دینی خواهد بود وبه تبع آن هر عقلی عقل دینی می باشد.

نقش معرفت و ایمان در مصونیت تفکر کلامی شیعیمباحث کلامی شیعی دارای تاریخ دیرینه ای است که به روزهای اول ظهور اسلام برمیگردد، این امر باعث شده که این مکتب کلامی ازمکاتب قدیمی اسلام به شمار می رود. علت ظهور تفکر کلامی، احساس نیاز به بیان اعتقادات اسلامی ودفاع از آن ها است. این تفکر ادوار تاریخی مختلف پشت سر گذاشته اما با وجود اختلاف در نگاه ها، در امور اصولی ومبنایی که سعادت و رستگاری انسان به آن وابسته است، اتفاق نظر دارند مانند امور توحیدی و امور عدل الهی.تفکر کلامی شیعی روش عقلی و نقلی را پیش گرفت، عقل را مانند یک چراغ میداند که میتواند در کنار نقل راهی به سوی معرفت امور وحیانی باز کند. پس معرفت از نظر این مکتب امری دست یافتنی است بشرط اینکه از کانال های معتبر بگذرد (حس، عقل، اشراق) هر چند هر کدام از این کانال ها شرط و حدود و حجیت خود را داراست. معرفت در تفکر کلامی شیعی آثار علمی و عملی را دارد که هر کدام از این آثار به نوبه ی خود یک قاعدۀ کلی را تشکیل می دهد طوری که بسیاری از مسایل کلامی روی آن مبتنی است از قبیل حسن و قبح عقلی، لطف و غیره. کما اینکه ایمان در این تفکر عبارت است از تصدیق قلبی، و اقرار به لسان کاشف از این تصدیق، وعمل ثمره آن به شمار می رود. برای ایمان عواملی ذکر شده است که آن را تقویت می کند، کما اینکه موانعی وجود دارد که از تحقق ایمان جلوگیری میکند. ایمان در این تفکر دارای مراتبی است که آثار بسیار فراوانی بر آن مترتب است. لیکن ایمان به تنهایی کافی نیست، کما اینکه معرفت نیز به تنهایی کافی نمی باشد، بلکه ایمان و معرفت دو مفهومی هستند که در کنار هم و با تعامل با یکدیگر می توانند مفید واقع شوند، زیرا برای ورود به ساحت ایمان باید از معرفت برخوردار بود، کما اینکه ایمان سببی برای ارتقای روح وتلقی معارف الهی است، زیرا که بسیاری از معارف وحقایق آسمانی نمی تواند از طریق عقل به آن دست یافت، اما می توان به آن ایمان آورد و از طریق تقلید معصوم که وجودش و عصمتش از طریق عقلی ثابت شده است، و کلام او معتبر است زیرا که بر دلیل و برهان تکیه دارد، که در واقع یک دلیل اجمالی است. پس با تلازم معرفت و ایمان می توان به عقاید حقه دست یافت و از آنها محافظت کرد، زیرا از یک سو تفکر عقایدی دارای تأثیر بسیار فراوانی در ایجاد یک جهان بینی خوب برای یک انسان است، و از سوی دیگر سببی برای تمسک وثبات انسان به دین خود است.