جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در سالهاي اخير تلاشهاي زيادي براي طراحي روشهاي يادگيري و خودکار سازي فرايند ساخت هستان نگار در جهان انجام شده است. هستان نگارها در زمينه هاي زيادي نظير وب معنايي، جويشگرها، تجارت الکترونيکي، پردازش زبان طبيعي، مهندسي دانش، استخراج و بازيابي اطلاعات، طراحي دادگان، سامانه‌هاي چند کارگزاره و کتابخانه‌هاي ديجيتال و غيره کاربرد دارند. مشکل عمده در ساختن هستان نگارها، اکتساب دانش و زمانبر بودن ساخت آنها براي کاربردهاي مختلف است. بنابراين ساخت خودکار هستان نگار راه حل مناسبي براي چيره شدن بر اين مشکلات است. در دو دهة اخير فعاليت‌هاي زيادي در زمينة يادگيري هستان نگار انجام شده و روش ها، ابزارها و سامانه‌هاي مختلفي نيز ارائه شده که از روشها و الگوريتم هاي رشته‌هاي مختلفي مانند پردازش زبان طبيعي، يادگيري ماشيني، اكتساب دانش، استخراج اطلاعات ، پردازش نمادين و احتمالاتي بهره مي‌‌گيرند. سامانه‌هاي پيشنهاد شده در بسياري از شاخصها، خصيصه‌ها و روشهاي يادگيري از ساير سامانه‌هاي متمايز هستند. در اين رساله روش نويني براي يادگيري هوشمند هستان نگار در تمام سطوح يادگيري ارائه شده که مي توان از آن در کاربردها و حوزه‌هاي مختلف استفاده کرد. در اين روش نيازي به وجود هستان نگارهاي عمومي يا تخصصي اوليه و واژگان معنايي از پيش تعريف شده نبوده و پايگاه دانش اولية آن تنها شامل مجموعه‌اي از متون ورودي است. سامانة يادگيرندة پيشنهادي با شروع از متون ورودي و با استفاده از رهيافت پيشنهادي در اين رساله قادر خواهد بود هستان نگار حوزه‌هاي مختلف را استخراج کند. در اين روش از ترکيبي از روشهاي زباني، آماري، مبتني بر الگو و روشهاي يادگيري ماشين بر اساس روش C-value، شبکه عصبي نظرية تشديد وفقي و شبکة بيز استفاده شده است. از طرفي به منظور مواجهه با عدم قطعيت داده‌ها و غني سازي هستان نگار قطعي، با استفاده از ترکيب شبکة عصبي و نظرية فازي روش نويني براي استخراج هستان نگار فازي پيشنهاد شده است. از اين روش در استخراج هستان نگارهاي قطعي و فازي حوزة فنّاوري اطلاعات استفاده شده است. هستان نگارهاي استخراج شده به منظور جستجوي معنايي اسناد کتابخانة محلي (که در آن اسناد مرتبط با حوزة فنّاوري اطلاعات قرار داده شده) بر اساس رويکرد بسط پرسمان به‌کار برده شده‌اند. نتايج حاصل از پياده‌سازي هستان نگار فازي بيانگر دقت بالاتر حدود 0/07 و نتايج حاصل ازپياده‌سازي هستان نگار قطعي بيانگر دقت بالاتر حدود 05/0 نسبت به روشهاي مبتني بر کليد واژه است. همچنين ميانگين دقت مفاهيم هستان نگار فازي حدود 0/09 و ميانگين دقت مفاهيم هستان نگار قطعي حدود 06/0 نسبت به ميانگين دقت مفاهيم ساير روشهاي مشابه بهبود داشته است.

هستان‌نگاری یکی از راه‌های غلبه بر مشکلات هم‌کنش‌پذیری است. هستان‌نگاری یک توصیف رسمی صریح و روشن از مفاهیم در حوزه خاص است. امروزه محققین زیادی تأثیر هستان‌نگاری را برای ساخت و هم‌کنش‌پذیری بهتر در سیستم‌های اطلاعات تأیید و تصدیق می‌کنند، این تأثیر در حوزه سلامت با توجه به نیاز تعامل میان سیستم ها در آن، می‌تواند بسیار کارآمد باشد. در این پایان‌نامه به معرفی و بررسی ابعاد تأثیرگذار هستان‌نگاری‌های پزشکی و زیست پزشکی پرداخته‌ می شود، سپس روش‌ها و ابزارهای رایج برای طراحی هستان‌نگاری (در یک بیماری ژنتیکی) بررسی‌شده و رهنمودهایی برای طراحی هستان‌نگاری ارائه می‌گردد. هستان‌نگاریطراحی‌شده، حاصل تحلیل حوزه خاص (یک بیماری ژنتیکی) است که شامل مراحل: اهداف و حیطه، اکتساب دانش(استخراج اصطلاحات و لغات-استخراج مفاهیم و روابط)، مفهوم‌سازی(تعریف و انتخاب مفاهیم، سلسله‌مراتب مفاهیم و ایجاد روابط میان مفاهیم) و در نهایت ارزیابی توسط منابع معتبر و گروه متخصص می‌باشد. هستان‌نگاری در محیط نرم‌افزار Protégé 4.3 طراحی گردید.شاخص‌های(مفاهیم) اصلی هستان نگاری طراحی شده عبارتند از: عوامل بیماری، شرایط، تشخیص ها، درمان، روش ها و آزمون های آزمایشگاهی، یافته ها، رویکردهای ارزیابی، راهبردهای پایش، علائم و نشانه‌ها، دسته بندی اختلالات، مدیریت، کدهای بین المللی، پیگیری، دسته بندی بیماری، بافت ها و اندام مرتبط، بیماری های مرتبط، یافته های بالینی، تیم متخصص بالینی؛ این مفاهیم طبق بررسی‌ها و تایید متخصصین حوزه گردآوری شده اند.در پایان براساس روش‌های بررسی‌شده، مدل پیشنهادی برای طراحی هستان‌نگاریاین حوزه ارائه میگردد. این مدل می‌تواند در بازنمایی و تحلیل مفاهیم دانش؛ به‌طور خاص در حوزه پزشکی و زیست پزشکی پرکاربرد و موثر واقع شود و در کاربرد ابعاد موثر هستان‌نگاری در حوزه سلامت الکترونیک حائز اهمیت باشد.

سپاس سامانهای مبتنی بر معماری openEHR است و از دو بخش مدل مرجع و مدل آرکتایپ تشکیلشده و یکپارچه سازی آن با سامانههای دیگر با استفاده از دو نوع آرکتایپ انجام میشود. هستی شناسی علاوه بر قابلیتهای آرکتایپ، برتری هایی نیز نسبت به آن دارد و با استفاده از آن به شیوهای مناسبتر میتوان به یکپارچه سازی سامانه های اطلاعاتی پرداخت. در این پژوهش با بررسی مشکلات معماری یکپارچه سازی این معماری، راهکاری مبتنی بر هستیشناسی برای حل این مشکلات ارائه شده است.راهکار پیشنهادی این پژوهش از بخشهای هستیشناسی ، مهندسی دانش، محیط openEHR ، داده های خارجی و موتور استنتاج تشکیل شده است و از قابلیت های معماری مدل رانه برای تبدیل مدل های دادهی خارجی به هستی شناسی و از روش پیمانه ای کردن RPato برای شکست هستی شناسی به چند واحد کوچکتر استفاده شده است. برای بازنمایی این راهکار از مدل مفهومی، مدل منطقی، مدل لایه ای و نقشه ی راه استفاده شده است و برای نشان دادن امکان پذیر بودن یکپارچه سازی با استفاده از این راهکار بخش هایی از آن پیادهسازی شد. این بخشها شامل پیادهسازی هستیشناسی openEHR درقالب زبان هستی شناسی وب در محیط پروتژه ، انجام تبدیل مدل رانه ی نمودار کلاس ارسال داده های پَکس به سپاس با استفاده از ابزار OWLGrEd به هستی شناسی پکس و ادغام و نگاشت دو هستی شناسی است.ارزیابی راهکار با استفاده از روش ATAM انجام شد و بر اساس نیازمندی های سپاس مجموعه ای از ویژگی های کیفی و پانزده سناریو استخراج و نحوه ی پشتیبانی راهکار از هر یک از آنها تشریح و سپس خبرگانی از حوزه ی سیستمهای اطلاعاتی، هستی شناسی و پرونده الکترونیک سلامت به عنوان گروه ارزیاب انتخاب شدند و این گروه ارزیاب پشتیبانی کامل راهکار ارائه شده از نیازمندی های مرتبط با موضوع تحقیق را تأیید نمودند.

اندازه گیری میزان شباهت معنایی بین مفاهیم بر اساس توصیفات آن ها در هستان شناسی ، عملیاتی بنیادی در بازیابی اطلاعات ، بازیابی مولفه ها و کشف سرویس ها محسوب می شود . در این موارد نیاز داریم که میزان شباهت یا میزان مطابقت دو توصیف یا مستند و یا میزان مطابقت چند کلمه کلیدی با محتوای یک توصیف یا مستند را تعیین نماییم . درنهایت این مسئله ، به مسئله تعیین میزان شباهت بین دو کلمه و یا دو مفهوم ، تبدیل می شود .پیش از این ، روش های متعددی برای محاسبه میزان شباهت یا فاصله معنایی بین دو مفهوم ، پیشنهاد شده اند که می توانند به دو دسته روش های پیشنهادی برای محاسبه شباهت معنایی مفاهیم در یک هستان شناسی و روش های پیشنهادی برای محاسبه شباهت معنایی مفاهیم از هستان شناسی های مختلف ، تقسیم گردند .در این گزارش ، پس از مرور زمینه های مرتبط با موضوع این تحقیق ، روش های موجود برای محاسبه فاصله یا شباهت معنایی بین مفاهیم در یک هستان شناسی ، در چندین مدل طبقه بندی می شوند . پنج مدل برای محاسبه شباهت معنایی معرفی می شوند و قابلیت آن ها به منظور محاسبه دقیق فاصله یا شباهت معنایی بین مفاهیم در مورد تطبیق معنایی سرویس ها ، مورد بحث قرار گرفته و تجزیه و تحلیل می شود . سپس با این فرض که برای توصیف رضایت بخش مفاهیم پیچیده و روابط منطقی پیچیده بین آن ها ، یک زبان هستان شناسی مبتنی بر منطق توصیفی مانند OWL ، مناسب تر می باشد ، یک الگوریتم مبتنی بر OWL DL ارائه می شود که به طور دقیق فاصله معنایی بین مفاهیم را در یک هستان شناسی بر اساس میزانی که مفاهیم در نمونه های خود اشتراک دارند ، محاسبه می کند . این الگوریتم ، جهت را برای محاسبه فاصله معنایی مورد ملاحظه قرار می دهد و بر اساس تحلیلی که در این گزارش ارائه شده ، برای استفاده شدن در مورد تطبیق معنایی سرویس ها مناسب می باشد . یک مطالعه موردی برای نشان دادن این که الگوریتم پیشنهادی چگونه فاصله معنایی بین مفاهیم را محاسبه می کند ، تشریح می شود . در نهایت ، الگوریتم پیشنهادی با بعضی دیگر از رویکردها و الگوریتم های منتشر شده ، مقایسه شده و برتری آن نسبت به الگوریتم های دیگر ، نشان داده می شود .

فناوری اطلاعات در دهه‌ گذشته تاثیر شگرفی بر بهبود شیوه‌های کسب‌وکار داشته اما افزایش نفوذ آن در سازمان‌ها چالش‌های بسیاری نیز به همراه آورده است. چالش‌هایی مانند تغییر و پویایی فرایندهای کسب‌وکار، عدم تطابق خدمات فناوری اطلاعات با نیازهای واقعی کسب‌وکار، منعطف نبودن سازمان در برابر تغییر مداوم خواسته‌های مشتریان و وابستگی به سیستم‌های خاص، می‌توانند کارایی را تا آنجا پایین آورند که مدیران سازمانی دیگر تمایلی به ادامه تولید و توسعه‌ی سیستم‌های اطلاعاتی خود نداشته باشند. در حال حاضر بهترین رویکردی که توانسته به این چالش‌ها پاسخ دهد، ترکیب دو پدیده‌ی مدیریت فرایندهای کسب‌وکار (BPM) و معماری خدمت‌گرا (SOA) است. این رویکرد رهیافتی فراگیر برای چالش انعطاف‌پذیری سازمان در مقابل تغییرات و استفاده از خدمات سایر سازمان‌ها می‌باشد. نقطه الحاق BPM و SOA، خدمت است. در رویکرد مذکور فرایند کسب‌وکار به عنوان مجموعه‌ای از خدمات (تحت وب) پیاده‌سازی شده که از مزایایی همچون اتصال سست، استقلال ساختار و زبان استفاده می‌کنند. اما علی‌رغم این مزایا، شرط لازم یک کسب‌وکار مطمئن در یک جهان مبتنی بر خدمت، اجرای خدمات طبق هدف مورد انتظار می‌باشد. توافق‌نامه‌های سطح خدمت (SLA) ابزاری مهم در تضمین این امر محسوب می‌شوند. این توافق‌نامه‌ها، سطح کیفی خدمات را تعریف نموده و امکان نظارت بر تطابق آن با نیازهای کسب‌وکار را فراهم ‌می‌آورند. نکته قابل بحث در این زمینه، روش تعریف خود این توافق‌نامه‌ها به نحوی است که بتوان از آن برای ضمانت تحقق اهداف فرایندهای کسب‌وکار استفاده نمود و پیچیدگی مدیریت شبکه خدمات کسب‌وکار را در سازمان کاهش داد. راهکار معرفی شده در این پایان‌نامه، ارائه مدلی از SLA بوده که بر اساس معیارهای عملکردی و کیفی خدماتی که از اجرای فرایندهای کسب‌وکار پشتیبانی می‌نمایند، تعریف شده است. با تعریف این معیارها، محاسبه‌ی مقادیر آنها و مقایسه‌ی این مقادیر با مقادیر هدفی که در توافق‌نامه تعریف شده، می‌توان سطح عملکرد خدمات را اندازه‌گیری و میزان دستیابی به هدف را تعیین نمود. بدین منظور سیستم نظارت خودکاری برای SLA معرفی شده که لازمه‌ی آن، قابل فهم بودن توافق‌نامه‌های SLA برای ماشین می‌باشد و در این راستا برای بازنمایی مدل پیشنهادی از هستان‌شناسی استفاده شده است. از طریق سیستم نظارتی معرفی شده، می‌توان اجرای خدمات را مطابق با سطح تعیین شده مدیریت کرد و مشکلات مربوط به کارایی آنها را قبل از تاثیر بر کسب‌وکار، شناسایی و حل نمود.