جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مفهوم مجازات یکی از مفاهیم مورد توجه فلسفه افلاطون است که در دیالکتیک با مفهوم عرفی مجازات به دست می‌آید. افلاطون با رد مبنای کین‌خواهی رایج در مورد مجازات در زمان خود، فلسفه مجازات را اصلاح مجرم می‌داند. به تعبیر او مجرم پیش از آنکه خطاکار باشد، فردی جاهل به خیر و شر و بیماری دچار عدم تعادل در قوای نفسانی خود است که توان مهار خشم و شهوت خود را توسط عقل خود ندارد. از همین رو مجازات می­بایست مجرم را متوجه خیر و شر حقیقی ‌کند و چون دارویی تلخ توان مهار خشم و شهوت را به او ارزانی ‌دارد. برای این منظور از لحاظ منطقی دو حالت وجود دارد؛ یا اینکه قدرت جزء عالی بیشتر گردد یا اینکه قدرت جزء دانی کمتر گردد. بنابراین مجازات افلاطونی به دو شیوه می‌تواند عمل کند: اول آنکه با آموزش بر قدرت عقل بیفزاید و دیگری آن که از قدرت امیال دانی کم کند. حالت اول گستره وسیع آموزش را در بر می‌گیرد و حالت دوم گستره وسیع کم‌توانی را. در نهایت افلاطون با مقوله‌بندی و شخصیت‌شناسی مجرمین شیوه و غایت اصلاحی مجازات را تعیین می‌کند. از نظر او مجرمان در پنج طبقه سوفیست، فرد جاه‌طلب و جنگجو یا تیموکرات، فرد مال‌دوست و حریص یا آریستوکرات، فرد بی‌بند و بار یا دموکرات و در نهایت فرد مستبد طبقه بندی می شوند که هر یک مجازات مخصوص خود را می­طلبند.