جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معماری آذربایجان در سده هفتم هجری نمود شکوه هنر اسلامی در ایران بوده که با وقوع تحولات سیاسی و مذهبی در دوره‌ ایلخانی و تغییر در اسلوب‌های پیشین به‌ویژه در آرایه‌پردازی و تزئینات ابنیه، با زیبایی و غنای بیشتری بروز یافته‌است. این مقاله در پی شناخت این تغییرات و مفاهیم نهفته در آن است که با مطالعه آرایه‌های هندسی، به عنوان تزئینات غالب در ابنیه این دوره، در یکی از بناهای شاخص مکتب‌ تبریز، یعنی گنبد سلطانیه صورت ‌پذیرفته‌است. بررسی مضامین عرفانی نهفته در آرایه‌های هندسی، نشان‌دهنده‌ تأثیرپذیری آرایه‌های هندسی گنبد‌سلطانیه از عرفان است. افزون بر مفاهیم نمادین متجلی در نقوش‌ هندسی، همراهی این نقوش با اسماء الهی و نام انبیاء و اولیا و مضامین قرآنی، گواه دیگری بر تأیید نقش عرفان در آرایه‌پردازی‌های این اثر معماری است.

روانشناسی تحلیلی یونگ ابزار معرفی تازه­ای جهت فهم معانی و دریافت پیام­هایی نو از منابع هنری و ادبی به­شمارمی­رود. براساس این نظریه، کهن­الگوها(آرکی­تایپ)، بن­مایه­ها و تصاویر نمادینی هستند که در اساطیر و فرهنگ­ها، مفاهیمی مشترک و مشابهی را در ناخودآگاه بشر به­جای گذاشته­اند. در میان آثار معماری، آرامگاه­های عارفان دوره ایلخانی به عنوان فضاهایی عرفانی، یکی از بهترین زمینه­های ظهور این صُور ازلی را دارا می­باشند. یکی از کهن­الگوهای مهم و محوری که در روانشناسی تحلیلی یونگ مطرح­است، کهن­الگوی رُشد(فرآیند تفرّد) می­باشد که درباره پرسش­های معنوی در مورد معنای زندگی و هدف هستی مطرح­می­شود. یونگ معتقد است که این کهن الگو را فقط می­توان با اسرار توصیف­ناپذیر «وحدت عرفانی» قیاس­کرد. براساس هدف پژوهش حاضر، که شناخت مفاهیم معنایی آرکی­تایپ می­باشد، ضمن بهره­گیری از روش محتوای کیفی از رویکردهای مطرح در ادراک نشانه­ها استفاده­شده­است. این تحقیق با مطالعه بر روی این لایه­های نشانه­ای سعی­دارد تا کیفیت و نحوه ارتباط میان تفکر عرفانی، کهن­الگوها و ساختار معماری فضاها را روشن­سازد. با این فرض که توجه به سیر از جهان دنیوی به جهان اخروی همواره در ادبیات و عرفان موردتوجه بوده­است، به­نظرمی­رسد این کهن­الگو در ساختار معماری آرامگاه­های موردنظر بازتاب یافته­باشد.