جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تطبیق روایات مهدویت بر حضرت مهدی (ع) فرزند امام حسن عسکری که از آن به «مهدویت شخصی» یاد می‌شود، از جمله باورهای بحث‌برانگیز بین مذاهب اسلامی،‌ به‌ویژه شیعه و اهل سنت نشان داده شده است. برخی از اهل سنت، به‌ویژه وهابیان، با برجسته‌کردن جنبه مذهبی آن، تلاش گسترده‌ای در انکار تاریخی مهدویت شخصی و نسبت‌دادن این انکار،‌ به تمامی اهل سنت و اختصاص عقیده مهدویت شخصی به شیعه و در نتیجه خرافه‌گرایی شیعه انجام داده‌اند. در حالی که اهل سنت، نسبت به جنبه تاریخی مهدویت شخصی، یعنی «ولادت»، و «غیبت» آن حضرت، رویکردهای متفاوت و گاه نزدیک به شیعه امامیه دارند. این مقاله با روش توصیفی‌تحلیلی و انتقادی می‌کوشد رویکردهای اهل سنت به جنبه تاریخی مسئله مهدویت شخصی را که مشتمل بر «ولادت» و «غیبت» امام زمان (ع) است، گردآوری و طبقه‌بندی کند و از این رهگذر رویکرد مخالفان را بر اساس مبانی اهل سنت نقد کند. نتایج بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد «گونه‌شناسی» رویکردهای اهل سنت در مسئله تاریخی ولادت و غیبت،‌ در چهار دسته «رویکرد موافقان حداقلی»، «رویکرد موافقان حداکثری فرامذهبی و مذهبی»،‌ «رویکرد مخالفان حداقلی» و «رویکرد مخالفان حداکثری» انجام می‌شود. این گونه‌شناسی می‌تواند ضمن ترسیم تصویری جامع از منظومه فکری اهل سنت در این باره،‌ زمینه مناسبی برای تغییر مهدویت شخصی از باور مذهبی و تبدیل آن به باور اسلامی و نقد رویکرد مخالفان جنبه تاریخی مهدویت شخصی بر اساس مبانی اهل سنت و نقد از درون فراهم کند.

علی‌بن‌اسماعیل بن‌شعیب بن‌میثم تمار از اصحاب امام کاظم و امام رضا(علیهماالسلام) و ازبرجسته‌ترین شخصیت‌های علمی قرن دوم و سوم و از نوادگان یار ارادتمند به حضرت امیر(علیه‌السلام) میثم تمار بوده است. به نقل کتب تاریخی ابن‌میثم از لحاظ مراتب علمی جایگاهی رفیع در این خاندان داشته است وی ازجمله کسانی بود که با گروه واقفه که امامت حضرت رضا(علیه‌السلام) را قبول نکرده بودند مناظره نموده‌است. ایشان علاوه بر حوزه کلام و عقائد در حوزه حدیثی نیز مشهور بودند ابن‌میثم از جمله شخصیت هایی است که بعد از استادش هشام بن حکم ادامه دهنده راه ایشان بوده و واسطه نقل تفکرات استاد خویش به بصره و بغداد بوده است او از شخصیت هایی است که دارای فکر و ایده بوده و اصحابی داشته است، حتی به او فرقه ای به نام میثمیه را نسبت داده‌اند، عده‌ای نیز جریان قطعیه را به علی‌بن‌اسماعیل نسبت داده‌اند. به ایشان نسبت هایی ناروایی همچون غلو، تشبیه و تجسیم، تحریف قرآن، انحراف در بحث اراده، زیادت اموری از یهودیت در تشیع داده شده است که قابل نقد است. ابن ندیم او را نخستین کسی معرفی نموده است که در مذهب امامیه به کلام پرداخته است، برخی از علمای شیعه و اهل سنت در تفسیر این کلام گفته اند که او نخستین مناظره کننده در مذهب امامیه یا نخستین مصنف در کلام امامیه بوده‌است. برخی همچون نجاشی در این باب سکوت اختیار کرده‌اند. مساله دیگر اینکه ابن‌میثم در بحث توحید ایمان را اینگونه معرفی نموده است ایمان شناخت قلبی و اقرار به زبان و عمل به ارکان است. مساله مهم دیگر جایگاه ویژه امام در نزد ابن‌میثم است که او برای امام علاوه بر خلافت سیاسی مرجعیت علمی را نیز قائل است و جایگاه امام بعد از نبی را انتصابی دانسته است نه انتخابی، مصحف فاطمه(سلام‌الله‌علیها) را از نشانه های خاص امامت دانسته است و به منطق الطیر و علم غیب و اینکه عالَم بدست امام معصوم(علیه‌السلام) است قائل می‌باشد.