جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع ارتباط آیات یک سوره با یکدیگر یا عدم ارتباط آن از دیرباز مورد اختلاف محققان بوده است. اگر چه بعضی همانند اغلب مستشرقان متوجه ساختار کل حاکم بر سوره و ارتباط آیات نبوده اند، بعضی دیگر بر انسجام آیات هر یک از سوره ها تاکید داشته اند. این نوشتار در پی آن است که فارغ از بررسی های نظری، عملا کیفیت ارتباط آیات این سوره را به تصویر بکشد، که ضمن نشان دادن این ارتباط محور موضوعی سوره که "لزوم شکر در برابر نعمت ها و بیان اصول سه گانه اعتقادی با تاکید بر مسئله معاد" است، کشف شد و برای نشان دادن صحیح بودن این کشف، از تحلیل عناصر متن سوره مانند اسماء حسنی سوره، عناصر و ساختارهای متضاد در سوره، تحلیل داستان های سوره، آیات غرر سوره، آیات آغازین و پایانی سوره و عناصر پیرامتن سوره مانند، مکی و مدنی بودن، تاریخ نزول، فضائل و خواص قرائت سوره و نظرات مفسران استفاده شده که در نهایت همگی نظر بدست آمده درباره غرض سوره سبأ را تایید کردند.سپس رابطه سوره سبأ با سور مجاور(فاطر و احزاب) نشان داد که سوره سبأ با سوره فاطر دارای ارتباط تنگاتنگ (پنج نوع ارتباط) و با سوره احزاب دارای ارتباطی کمتر (یک نوع ارتباط) است و در نهایت بررسی سوره سبأ در گروه سوره حامدات نشان داد که این سور اگر مشترکات معنایی فراوانی دارند و همگی بر حمد الهی، توحید، نبوت و معاد تاکید می کنند، هر یک دارای موضوعی ویژه خود است و سوره سبأ در میان این سور، با تاکید بیشتر روی مسئله معاد بر لزوم شکر هنگام فراوانی نعمت ها تاکید می کند.

ابن‌رشد از فیلسوفان بزرگ مسلمان و تاثیرگذار محسوب می‌شود، شخصی که در تفسیر، درک و بیان متون دینی و فلسفی تبحر داشت. و در اغلب آثار به‌جای‌مانده از او، مسائل دینی و فلسفی نمایان است.اندیشه‌های فلسفی او چه در زمان خودش و چه پس از او همواره مورد توجه متفکرین مسلمان، یهودی و مسیحی بوده است، طوری که در قرون وسطی بعد از او در قرن سیزدهم گروهی با عنوان ابن-رشدیان لاتینی شکل گرفت که سیگریوس برابانتی و بوئنیوس داسیانی از افراد سرشناس این گروه محسوب می‌شدند. آن‌ها تفسیر ابن‌رشد از متون ارسطو را دقیق‌ترین تفسیر می‌دانستند. تفسیر ابن‌رشد از ارسطو در برخی موارد، متون دینی کلیسا را نقض می‌کرد و این مسئله زمینه‌ی طرح نظریه‌ای با عنوان «حقیقت مضاعف» را در قرون وسطی فراهم‌کرد.منظور کلیسا از حقیقت مضاعف باور به دو حقیقت، یکی حقیقت دینی و دیگری حقیقت فلسفی بود. کلیسا با متهم کردن ابن‌رشدیان به حقیت مضاعف، به خصوص سیگریوس برابانتی با عنوان رهبر این گروه، آموزه‌های ابن‌رشد و تعالیم ابن‌رشدیان را محکوم کرد.مسئله‌ی رابطه‌ی دین و فلسفه برای ابن‌رشد واقعا اهمیت داشت. او کتاب فصل المقال فی ما بین الحکمه و الشریعه من الاتصال را در این-باره نوشت، و در آن به اهمیت متون دینی و عقلانی بودن شریعت اذعان کرد، اما نه به جدایی این دو حوزه. ابن‌رشد به صراحت توافق بین دین و فلسفه را اعلان می‌کند و وجود برخی مسائل متعارض را حاکی از وسعت مخاطب دین از یک سو و محدود و خاص بودن اهل حکمت و فلسفه از سوی دیگر می‌داند. وی بر طبق آیات دینی به متفاوت بودن درک انسان‌ها اشاره می‌کند و راه حل مسائل مبهم را در تاویل شریعت قرار می‌دهد. ابن‌رشد در کتاب یاد شده به شرایط تاویل اشاره می‌کند و طبق گفته‌ی شریعت، تنها فیلسوف را متولی تاویل با رعایت شرایط آن می‌داند.در خصوص سیگریوس برابانتی، به نظر می‌آید که وی نیز قائل به حقیقت مضاعف نبوده‌است، بلکه شرایط حاکم او را مجبور به پذیرفتن برخی مسائل دینی می‌کرد که متعارض با عقل بودند. این به ظاهر پذیرفتن هر دو مسائله، متکلمین کلیسا را بر آن داشت تا وی را محکوم به پذیرفتن دو حقیقت کنند.حاصل سخن این است که نسبت دادن «حقیقت مضاعف» به ابن‌رشد در واقع مبنای تاریخی محکمی ندارد. واقعیت این است که ابن‌رشد حقیقت را یکی می‌دانست اما به مراتب در فهم انسان‌ها معتقد بود و فهم فیلسوف را بالاترین فهم در هر چیزی، و از‌جمله در امور دینی، می‌شمرد.