جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده انسان مختار آفریده شد و اراده ابزاری برای تحقق اختیار اوست. اختیار برای آدمی امکان گزینش یا ترک فعل را مهیا می‌کند و ارادۀ آدمی این انتخاب را محقق می‌سازد. قرارگرفتن در مسیر تربیت صحیح احتیاج به ارادۀ قوی دارد. مقالۀ حاضر با هدف شناسایی عوامل ضعف و قوت اراده و بررسی مراحل تربیت انسان اخلاقی تدوین شده است. این مقاله از نوع مقاله‌های کیفی است که به شیوۀ تحلیلی‌استنباطی، نخست با نگاهی فلسفی به تحلیل مبنایی از مراحل تحقق اراده در انسان می‌پردازد و پس از مشخص‌شدن جایگاه اراده، راهکارهایی برای تربیت انسانِ بااراده بیان می‌کند. در تحقق فعل و ارادۀ انسان، قوای مدرکه و شوقیه و عامله نقش دارند و به ترتیب می‌توان از علت‌های ضعف و قوت اراده در سه حوزه شناختی و گرایشی و رفتاری سخن گفت. در بخش شناختی علت‌ ضعف اراده، به‌کارنگرفتن صحیح عقل در تشخیص پدیده‌ها و در مدیریت خیال است. در بخش گرایشی، لذت سبب کشش اراده به‌سمت انجام فعل است و لذت دروغین نقش بسزایی در ضعف اراده دارد و در بخش رفتاری تمرین و پیدایش عادت به ثبات اراده کمک می‌کند. درمجموع، مراحل تربیت انسان اخلاقی براساس سه بخش بیان‌شده، به ترتیب شامل مرحلۀ انسان متفکر و سپس انسان متذکر و درنهایت انسان عامل است.

موقعيت هاي گوناگون در زندگي انسان، به صورت بالفعل آدمي را در شرايط يادگيري قرار مي دهد. از جمله مباني تربيت انسان، تأثير پذيري او از اين شرايط است. هدف از اين تحقيق تبيين موقعيت هاي تربيتي نهفته در جهاد و چگونگي استفاده از آن است. اين پ‍‍‍ژوهش از نوع تحقيقات كيفي است و با استفاده از روش «تحليلي ـ استنباطي» انجام گرفته است. بر اساس شيوة مبارزه در جهاد، چهار موقعيت «هجوم، دفاع، هجرت و تقيه» وجود دارد. در موقعيت «دفاع»، انسان در شرايط از پيش تعيين شده قرار مي گيرد؛ در «هجوم»، موقعيت ساخته مي شود. در «هجرت» بايد ميدان را ترک کرد، و در «تقيه» بايد در ميدان ماند و سکوت آگاهانه اختيار کرد. هر يك از اين موقعيت ها، زمينة تقويت ويژگي هاي گوناگوني در انسان مي شود و در مجموع، انسان جهادي و مبارز تربيت مي شود که متناسب با ابعاد فردي و جمعي جهاد، شاخصه هاي اخلاقي و اجتماعي توحيد و توکل، سختي پذيري، صبر و استقامت، مهر و قهر، اطاعت پذيري، ظلم ستيزي و وظيفه شناسي را کسب خواهد کرد.