جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرب در مکاتب عرفانی به عنوان یکی از مهم ترین احوال مطرح بوده و عارفان دو سنت یهودی و اسلامی به زوایا و مراتب آن توجه کرده اند. در متون قبالایی برای نزدیکی شدن انسان به خداوند از اصطلاح «دِوِقوت» که به معنای اتّحاد و اتّصال به خداوند می‌باشد، استفاده می‌شود. موسی بن یعقوب کوردوورو، آموزه‌ی «تقلید از خداوند» را لازمه‌ی اتّحاد عرفانی و قرب انسان به خدا می‌داند. اتّحاد با خداوند در نهج البلاغه به طور مستقیم بیان نشده است، اما اصطلاح قرب به خداوند به عنوان امری مشکّک به کرّات به‌کار رفته و با کیفیّت اعمال عبادی، ارتباطی مستقیم دارد. با بررسی آثار کوردوورو و نهج البلاغه مصادیق مشترکی همچون نمازگزاردن، صدقه دادن، نیکوکاری و... موجب تقرّب به خداوند می‌شود. مطابق حدیث «قُرب نوافِل» انسان با انجام فرایض و نوافل دینی به مرتبه‌ی خداگونگی می‌رسد. شرط رسیدن به این وحدت بنا به بیان نهج البلاغه و کوردوورو، نیّت خالص و اخلاص در عمل است.

درآغاز، چیزی وجودنداشت فقط اهورامزدا خدای خردوفرزانگی ، که درنوربی پایان میزیست و برادردوقلویش ، اهریمن آن روحِ شیطان که درتاریکی مطلق بود ، وجودداشتندومیان آنها فقط خلاء و پوچی بود. اگراین دونیروی متضاددرمقابل یکدیگر نبودند زندگی بشرتنوعی نداشت . همچنین اگر جهان فقط برمبنای یکی از این نیروها (خیر یا شرّ) خلق شده بود، بازهم زندگی معنایی نداشت . لذا تقابل این دو نیروی متضاد با یکدیگرمواضع بشررا معلوم کرده. بطوریکه این دو نیرو یکی بعنوان محور نیکی ها ودیگری بعنوان محوربدی ها ظاهرگشته ، ودرنهایت، نبرد میان خیروشر با درایت وآگاهی انسان به پایان می رسد.و نیروی خیردراین نبرد پیروز می‌گردد. بدین ترتیب پژوهش حاضر به بحث وبررسی درباره چرایی اهمیت نیروهای خیروشرّ درکیهان شناسی وانسانی شناسی زرتشتی می پردازد.

در طول تاریخ، خدا به وسیله پیامبران از آدم‌ تا خاتم‌، با بشر سخن گفته است. پیامبران پس از فهم وحی و سخن خدا، مأمور بودند که با مردم براساس ظرفیت فهمشان صحبت کنند و کلام خدا به‌گونه‌ای به مردم القا شود که همه آنها بتوانند از آن استفاده کنند. ازاین‌رو، کتاب‌های آسمانی باید سطوح معنایی مختلفی داشته باشند تا برای همه مردم قابل استفاده باشند. ازآنجا‌که پیامبران کلام واحدی را با توجه به شرایط زمان و مکان، به‌صورت‌های گوناگون و با سطوح مختلف بیان کرده‌اند، به‌یقین در کتاب‌های آنان اشتراکات فراوانی وجود دارد. بنابراین، همه پیامبران، کتاب‌های پیشینیان را تصدیق و تأیید می کردند.هارولد کوارد، نویسنده این کتاب ارزشمند، که اینجانب افتخار ترجمه فصل اول و دوم آن را به کمک اساتید محترم و به عنوان پایان نامه خود داشتم، ادیان جهان و کتب مربوط به آنان را مورد بررسی و تحقیق قرار داده است که اینجانب تلاش خود را نمودم تا حق مطلب رابه طور کامل و بدون هیچ تصرفی ادا نمایم. در فصل اول به بررسی ماهیت و عملکرد کتاب مقدس در آیین یهود، موسی و تورات مکتوب، خاخام ها و تورات شفاهی، تفسیر کتاب مقدس، تورات در ارتباط با دیگر کتب مقدس و نقش آن در زندگی یهودیان خواهیم پرداخت. در فصل دوم ماهیت و عملکرد کتاب مقدس در آیین و زندگی مسیحی، عیسی و سنت شفاهی، شکل گیری کتب مکتوب عهد جدید و مجموعه قوانین آن، لوازم و روش های نوشتن، نسخه ها و ترجمه های انجیل، معانی مستتر در هر پاراگراف، تفاسیر و دیدگاههای متفاوت از تفاسیر سنت مسیحی و ارتباط کتاب عهد جدید با دیگر کتب مقدس را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

این کتاب نوشته یکی از بزرگ‌ترین و تأثیرگذار‌ترین فیلسوفان دین در چند دهه گذشته در عرصه فلسفه دین و کلام جدید می‌باشد. شهرت عمده او در این عرصه بیشتر به جهت دفاع از موضع کثرت‌گرایانه در مقابل انحصار‌گرایی می‌باشد (مقدمه) این کتاب شرح حال کوتاهی از زندگی و جریان فکری جان میک، مقدمه و یازده فصل تقسیم شده است. در مقدمه این کتاب، هیک می‌کوشد فلسفه دین را از دیگر حوزه‌های فکری در باب دین جدا نماید و پدیدار‌های اصلی تجربه دینی و مراسم دینی و اندیشه‌ای را که این نظام‌های عقیدتی بر آن مبتنی هستند، مورد مطالعه قرار دهد. وی در ادامه به مقوله تعریف دین می‌پردازد و برخی تعاریف را طرح می‌کند اما معتقد است که تعریف دین میسور نیست مگر از همان راه شباهت خانوادگی که فیلسوفی چون ویتگنشتاین برای برخی تعاریف به کار می‌برد. فلسفه دین امروزه یکی از فعال‌ترین حوزه‌های پژوهش فلسفی است. این رشته، مفاهیم و نظام‌های اعتقادی دینی و نیز پدیدارهای اصلی تجربه دینی، مراسم عبادی و اندیشه‌ای را که این نظام‌های عقیدتی بر آن مبتنی‌اند، مورد مطالعه قرار می‌دهد. دلایل اعتقاد به وجود خدا، مساله خیر و شر، وحی و ایمان، تقدیر بشری، جاودانگی و رستاخیز، برخی از موضوعاتی‌اند که «جان هیک» فیلسوف مشهور انگلیسی در این کتاب آن‌ها را بررسی کرده است. کتاب حاضر در 11 فصل سامان یافته است. مفهوم یهودی ـ مسیحی خدا، دلایل اعتقاد به وجود خدا، دلایل عدم اعتقاد به وجود خدا، مساله شر، وحی و ایمان، اصالت شواهد، بنیان‌گرایی و اعتقاد عقلی به مسایل زبان دینی، مساله قابلیت تایید، دعاوی متعارض ادیان مختلف در باب حقیقت، تقدیر بشری، جاوادانگی و رستاخیز، و سرنوشت بشری، کرمه و تناسخ عناوین یازده‌گانه این اثرند. کتاب با مطرح کردن این سوال آغاز می‌شود که «فلسفه دین چیست؟» سپس نویسنده کتاب این‌گونه می‌نویسد: «زمانی فلسفه دین کلا به معنای تفکر فلسفی در باب دین یعنی دفاع فلسفی از اعتقادات دینی دانسته می‌شد. فلسفه دین به عنوان ادامه دهنده نقش و کارکرد الهیات «طبیعی» (=عقلی) که متمایز از الهیات «وحیانی» بود، شناخته می‌شد. غایت آن اثبات وجود خدا از طریق براهین عقلی بود و از این‌رو راه را برای مدعیات وحی هموار می‌کرد اما به نظر می‌رسد بهتر است اثبات وجود خدا از طریق براهین عقلی را «الهیات طبیعی» (=عقلی) و دفاع فلسفی از عقاید دینی را «مدافعه دینی» بنامیم. از این‌رو می توان اصطلاح «فلسفه دین» را (در قیاس با اصطلاحاتی نظیر فلسفه علم، فلسفه هنر و غیره) در معنای اخص آن یعنی تفکر فلسفی در باب دین به کار برد. بنابراین تعریف، فلسفه دین، وسیله‌ای برای آموزش دین نیست. در واقع، اساسا ضروری نیست از دیدگاه دینی به آن نگاه کنیم. کسانی که به خدا اعتقاد ندارند، لاادریون و افراد متدین به یکسان می‌توانند به تفکر فلسفی در باب دین بپردازند و در واقع همین کار را هم می‌کنند. از این‌رو فلسفه دین، شاخه‌ای از الهیات نیست (در اینجا منظور از الهیات تدوین منظم عقاید دینی است)، بلکه شعبه‌ای از فلسفه است. فلسفه دین مفاهیم و نظام‌های اعتقادی دینی و نیز پدیده‌های اصلی تجربه دینی و مراسم عبادی و اندیشه‌ای را که این نظام‌های عقیدتی بر آن مبتنی هستند، مورد مطالعه قرار می‌دهد.» به عقیده نویسنده، «فلسفه دین می‌کوشد به تحلیل مفاهیمی نظیر خدا، تکلیف اخلاقی، برهمن، رستگاری، عبادت، خلقت، قربانی، نیروانا، حیات ابدی و نظایر آنها بپردازد و ماهیت زبان دینی را در مقایسه با زبان عادی روزمره، زبان کشفیات علمی، زبان اخلاق و زبان تعابیر خیال‌آمیز هنرها مکشوف سازد.»

این اثر به بررسی تاریخ تفکر دینی غرب طی سال‌های ۱۹۰۰ تا ۱۹۸۰ می‌پردازد و نویسنده بر آن است تا نشان دهد که میان این حجم عظیم و متعارض دیدگاه‌ها در باب دین، جنبش‌ها و الگوهای قابل تشخیص وجود دارد. نکته دیگری که در باب این اثر گفتنی است، به قول نویسنده در مرز و حد فاصل قرار گرفتن آن میان فلسفه و دین می‌باشد. این کتاب شامل بیست و چهار فصل می‌باشد.

عرفان یهود آغاز پیدایش خود سه سنت عرفانی مرکاوا، قبالا و حسیدیسم و نیز دو گرایش عملی و نظری را پشت سر نهاده و به رشد و شکوفایی خود رسیده است.دوره ی کمال و پختگی عرفان یهود در سنت عرفانی قبالا آشکار شده و نیز مطالعات صورت گرفته در عرفان یهود مربوط به این سنت عرفانی می شود. مهم ترین اثر در زمینه این سنت عرفانی زهر است. این سنت عرفانی رابطه ی نزدیکی با سحر و جادو دارد. این مسئله زمانی خود را به وضوح نشان می دهد. که عارف بخواهد به مراحل بالاتر سیر و سلوک عرفانی نایل شود. عرفان مرکاوا بیشتر از دو سنت عرفانی دیگر توجه خود را به افسون های صورت گرفته و طلسم ها و تعویذها و کلمات رمزی معطوف کرده است. بدون شک پژوهش های صورت گرفته در این زمینه تا زمان حاضر بسیار کم است و بایستی دانش پژوهان در این حوزه فعالیت بیشتری انجام دهند. اما امید است این رساله بتواند راه را برای دانش پژوهان آتی هموارتر سازد.

هدف پژوهش ترجمه کتاب عرفانی - ادبی در این زمینه اثری ترجمه و تالیف نشده است. روش پژوهش استفاده از منابع - فرهنگ و دایرةالمعارف است . نتیجه کلی کلیه ادیان الهی از لحاظ هدف و راههای رسیدن به سعادت و خداوند یکسان هستند

در شماره هفتادوپنج دفتر، طرح و تبيين «بيداري نفس» را از منظر طراح آن اولين آندرهيل که آن را نخستين مرحله از مراحل و منازل سيروسلوک عارفانه در مسيحيت گرفته بود، مطالعه کرديم. در اينجا نيز "تزکيه نفس" را که دومين مرحله تصور کرده است از نظر مي گذرانيم. مراحل و منازل عرفاني که قبل از آن نوافلاطونيان آن را سه مرحله "تزکيه"، "اشراق" و "اتحاد" بيان کرده اند وبه تبع آن همان طور که مشاهده کرديم نويسندگان عارف مشرب مسيحي نظير آندرهيل، به پنج مرحله قائل و تزکيه نفس را بعد از بيداري به عنوان دومين مرحله قرارداده است. در اين اثر، همه کوشش نويسنده بر آن است تا تزکيه نفس را در عرفان فرايند و روندي مرکب، ضروري و مداوم و طولاني بشناساند که به معناي تهذيب نفس و فراورده ها و دستاوردهاي آن سازگاري و انطباق دادن نفس با خداوند، کسب معرفت، رهايي، فقر معنوي، بندگي، عبوديت، اطاعت و رياضت، که تا حدي به واسطه پشيماني و جد و جهد خود فرد و تا حدودي به واسطه لطف ساري و جاري خدا فراهم مي آيد و از دروازه شريعت شروع مي شود. به علاوه تزکيه نفس تني چند از عارفان مسيحي نظير ياکوپون داي، قديس فرانسيس آسيزي، قديس کاترين جنوايي، مادام گوئيون و... ازطريق رياضت که وي آن را جنبه مثبت تزکيه گرفته است اشاره کرده است.