جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تردیدی نیست که تنها راه انسان به سوی کمال مادی و معنوی توأم با سعادت دنیا و آخرت یگانه وسیله ی پرهیز از هر نوع گناه و لغزش، اطاعات محض از فرامین خدا و فراهم نمودن رضایت اوست، زیرا گناه و نافرمانی نقطه مقابل اطاعت، و دلیل مخالفت با حق و سرپیچی از دستورات خداست لذا تا انسان دست از گناه و سرکشی بر ندارد و ایمان و اعتقاد خود را از مخالفت با اوامر خدا پاک ننماید و ظاهر و باطن خویش را از هرگناه وکارهای نامشروع پاک نسازد به سرمنزل مقصود نائل نخواهد شد از این رو بعد از ایمان به خدا هیچ چیزی به اندازه ی ترک گناه اهمیت ندارد، از جهت دیگر ارتکاب گناه سبب تضییع اعمال حسنه می شود و روز به روز ایمان را ضعیف و دل را از روح بندگی تهی می سازد، به طوری که با وجود مداومت بر گناه و لغزش، ذکر یاد خدا نیز اثری نمی بخشد، چه اینکه ادراک حقایق معنوی نسبت مستقی با آمادگی قلبی و شرایط روحی انسان دارد، به این صورت وقتی که دل آلوده به گناه گردید و زنگار معصیت آن را پوشاند و صفای خود را از دست داد، دیگر قادر به درک و پذیرش حقایق نیست و پرواضح است وقتی که انسان از درک حقایق معنوی بازماند باید منتظر محرومیت ها و گرفتاری های زیادی باشد، به این علت که سعادت و کمال قبل از هر چیز در گرو درک حق و شناخت باطل است. مسلماً درک حقیقت و تشخیص حق و باطل چیزی نیست که در هر موقعیتی برای انسان امکان پذیر باشد بلکه شرایط خاصی دارد قرآن کریم می فرماید:« یا ایها الذین آمنوا ان تتقوالله یجعل لکم فرقانا» ای کسانی که ایمان آورده اید اگر از خدا بترسید و از مخالفت فرمان او بپرهیزد خدا بینش و یژه ای به شما می دهد که در پرتو آن حق را از باطل تشخیص می دهید، انحراف انسان از محور طاعات و فرمانبرداری خدا غالباً تدریجی است. به این معنی که لغزش اکثراً از امور به ظاهر کوچک شروع می شود و کم کم به موارد بزرگتر سرایت می کند خواه این لغزش و انحراف به طور علنی و با اعضاء و جوارح انجام پذیرد مانند فحاشی و ... یا به صورت باطنی انجام پذیرد مانند کبر و ... . بنابراین چه بسا کسی با اعضاء و جوارح خود مرتکب معصیتی نشود اما به جهت پاره ای حالات قلبی مستوجب عقاب گردد، بنابراین چاره ی درد این است که انسان از خواب غفلت بیدار شود و بر صلاح و فساد خویش آگاه گردد، کوچکترین تردیدی برای او باقی نمی ماند که هیچ امی واجب تر و فوری تر از بازگشت به سوی خدا نیست، زیرا اگر کسی نخست این قدم اساسی را بر ندارد، به طور قطع نوبت به قدم های دیگر نمی رسد، چون توبه آب حیاتی است که سبب احیای دل و تسلط بر نقس اماره می شود و نخستین انقلاب دونی است که در نتیجه حصول بیداری و به خودآیی افراد در قلب و روح آنان پدیدار می شود و دل را متوجه حق تعالی می گرداند، و مسلماً در اثر این انقلاب درونی قلب آدمی از تیرگی ها پاک می شود ولی نباید این حقیقت را از نظر دور داشت که اگر انسان روز و شب هم عبادت کند، اما در کنارش مرتکب گناه شود، مثل این می ماند که داخل کیسه ی سوراخی پول بریزد یعنی زحمت می کشد و پول به دست می آورد اما هنگامی که به آن نیاز دارد متوجه می شود پولی داخل کیسه نیست انسان اگر می خواهد به کمالات معنوی و مقامات عالی برسد باید با خواهش های نفسانی خود مبارزه کدن یعنی به دنبال هوس ها و تمایلات حیوانی و شیطانی نرود. در این رساله برای تبیین و تعریف لغت « استغفار» از منابع معتبر لغوی استفاده شده است و هم چنین با رجوع به کتاب های حدیثی از جمله اصول کافی، مصباح الشریعه و ... استفاده گردید. در راستای اهمیت و عظمت استغفار در احادیث و تأسی کردن به سخنان معصومان علیهم السلام از کتاب نهج البلاغه علی علیه السلام با ترجمه دکتر سید جعفر شهیدی، و از ترجمه ی صحیفه ی سجادیه با قلم فیض الاسلام استفاده شده است. این نوشتار از هشت بخش با عناوین ذیل تشکیل شده است: بخش اول: کلیات، که طرح اصلی تحقیق در این فصل بیان شده: از جمه، تبیین و تعریف موضوع، هدف و ضرورت موضوع، پیشینه موضوع، طرح سؤالات، موانع و مشکلات و ... . بخش دوم: بررسی معنای لغوی و اصطلاح استغفار. بخش سوم: بررسی دلایل و وجوب توبه و استغفار. بخش چهارم: استغفار و شرایط پذیرش آن در قرآن و سنت. بخش پنجم: بررسی جایگاه، آداب و زمان استغفار. بخش ششم: تأثیر نوع گناه و زمان توبه ( استغفار) در عدم پذیرش آن. بخش هفتم: پیامدهای استغفار. بخش هشتم: پیامدهای فردی و اجتماعی گریز از استغفار.