جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شهید ثالث، قاضی نوراللّه مرعشی شوشتری (956 1019 ق) یکی از شخصیت های برجسته جهان تشیّع است. وی برای دفاع از مکتب اهل بیت(علیهم السلام) از همه راه های قابل استفاده بهره برده، واجازه بهره برداری از فرصت ها را به مخالفان نداده است و این مطلب را آثار وی تأیید می کند که هر چه دقیق تر مورد موشکافی و کاوش قرار گیرند، زوایای جدیدتری از حقّانیت اهل بیت را نشان می دهند; آثاری چون احقاق الحق و ابطال الباطل، مصائب النواصب، الصوام المهرقه، و مجالس المؤمنین.با این وصف، تفسیر قاضی نورالله که حاشیه ای بر تفسیر بیضاوی است سال ها با داشتن نکات بسیار قابل استفاده، همچنان در گوشه کتابخانه های خطّی مهجور مانده است.تحقیق حاضر می کوشد تا گوشه ای از آرای تفسیری این دانشمند فراموش شده و عاشق ولایت و سالک کوی شهادت را به منصه ظهور برساند و با تأمّل در آن ها، روش تفسیری و رویکرد، و ویژگی های تفسیری آن را تبیین کند که به حمدالله در قالب شش فصل به این اهداف دست یافته است.پس از دو فصلِ کلّیات و حیات قاضی(رحمه الله)، در فصل سوم به مهم ترین دیدگاه های علوم قرآنی مطرح شده در آثار او پرداخته شده; سپس در فصل چهارم، آرای تفسیری اش طی سه بخش، مورد تحقیق و تبیین قرار گرفته است. بخش اوّل، تفسیر سوره حمد است که در آن، شیوه تفسیری قاضی و بهره برداری هایی که در موضوع کلام، بویژه امامت کرده، نشان داده شده است. در بخش دوم، تعدادی از آیات گوناگون که به ظاهر ربطی به امامت ندارند، انتخاب و نشان داده شده که قاضی از آن ها نیز به شکل های متفاوت در مسأله امامت بهره برده است و در بخش سوم، دو نمونه از تک نگاری های تفسیری وی مورد تبیین واقع شده که آن دو نیز در خصوص امامت هستند. آیه تطهیر که تحت عنوان رساله «السحاب المطیر فی تفسیر آیة التطهیر» است، به تبیین و اثبات عصمت اهل بیت پرداخته است و تک نگاری دوم، رساله «کشف العوار فی تفسیر آیة الغار» به استفاده های هفده گانه ای که اهل تسنّن از آن داشته اند، پاسخ می دهد و با نفی هرگونه فضیلتی برای همراه پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم)ابتلای پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم)به آن شخص را حاصل تفسیر آیه می داند.در فصل پنجم، به تحلیل مطالب پرداخته شده است و ضمن تبیین روش تفسیری و رویکرد آن که همانا روش توأم معقوله و تفسیر به مأثور با رویکرد کلامی بوده، به مهم ترین ویژگی های تفسیری قاضی نور اللّه اشاره شده که عبارتند از: 1. داشتن زبان تند، در مواردی که از مخالف، تندی زبان دیده است 2. استفاده های دوگانه در استدلال ها و پاسخ ها (ابطال سخن مخالف و اثبات سخن خویش) 3. استفاده از مقبولات مخالفان 4. طرح صحیح مسأله و مقدّمه چینی هوشمندانه.از نکات قابل ذکر تفسیر وی نقل های بسیار و گاه طولانی از دیگران (و بهره گیری از شعر در برخی جاها)، عدم ذکر دقیق منابع و بسنده کردن به نام مؤلّف یا ذکر کتاب که این ویژگی تفسیر او است، نه نقصی بر وی و تکیه بر اطّلاعات روز در تفسیر برخی آیات است.در فصل آخر، به نتیجه گیری و ارائه پیشنهادها و بیان فهرست منابع پرداخته شده است.