جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف از پژوهش حاضر، بررسی اندیشه های اجتماعی و جامعه شناسی علی (ع) درنهج البلاغه است که با استفاده از روش کتابخانه ای انجام گرفته است. بخش اول، به بررسی مفهوم جامعه و مفاهیم اجتماعی قریب به آن و عوامل اتحاد افراد درجوامع از دیدگاه جامعه شناسان و نهج البلاغه اختصاص داده شده است.دربخش دوم، به بررسی منشا اجتماع و ضرورت آن از دیدگاه فیلسوفان اجتماعی و نهج البلاغه پرداخته شده وآراء و نظریات اربابان علم و معرفت دراین زمینه مورد بررسی قرار گرفته است. بالاخره بخش سوم، به بررسی تفصیلی اصالت فرد یا جامعه همراه با مفاهیم مختلف فلسفی، اجتماعی و حقوقی آن اختصاص داده شده و به بررسی اندیشه ها و آراء جامعه شناسان و امام (ع) در موضوع مذکور می پردازد. یافته های حاصل از پژوهش نشان می دهد، واژه" امت" یکی ازمهمترین مفاهیم اجتماعی در فرهنگ اسلامی بوده که محتوای جدید جامعه شناختی خود را مدیون ظهور اسلام می باشد. ویژگیهای امت از دیدگاه نهج البلاغعه عبارتند از: ‎۱) اساس تنظیم انواع مختلف روابط در بین افراد عضو امت، دین است که درحقیقت به معنای دریدن حجابها و شکستن حصارهای قومی، نژادی، زبانی، جغرافیایی و غیره به عنوان معیاری برای تفکیک و جدایی افراد از یکدیگر می باشد. ‎۲) برخورداری از یک نظام رهبری قوی و الهی که ضامن اجرای قوانین دینی، مجازات متخلفان و درنهایت تامین سعادت مادی و معنوی افراد امت می باشد. برخی از اندیشمندان اجتماعی به خاطر خصوصیت دوم امت، بیشتر به بعد سیاسی واژه " امت" توجه نموده اند و آن را یک اصطلاح ابتکاری فرهنگ اسلامی در جامعه شناسی سیاسی می دانند. از نظر تکلیفی نباید روابط نسبی، نژادی و غیره به عنوان یک ملاک در وحدت افراد جامعه یا جوامع مختلف با یکدیگر قرار داده شود. روابط نسبی و پیوندهای قبیله ای از دیدگاه نهج البلاغهه قابل انکار نمی باشد و به عنوان واقعیتهای اجتماعی است که در جوامع انسانی وجود دارد. آنچه مورد انکار شدید امام علی (ع) می باشد ترجیح دادن روابط مذکور بر معیارهای دینی است. دین به عنوان معیار قابل قبول در ارتباط و اتنحاد افراد انسانی با یکدیگر است. امروزه جامعه شناسان به این باور رسیده اند که تفسیر و تبیین پدیدههای انسانی با یک عامل اقتصادی یا روانی، کاری دور از خرد و اندیشه است. از نظر امام(ع)، زندگی اجتماعی یک امر ضروری برای انسانها می باشدو بدون آن قادر به استمرار حیات مادی و معنوی نخواهند بود. عواملی که در نهج البلاغه به عنوان منشا زندگی اجتماعی مطرح شده اند عبارتند از : نیازهای انسان ووجود ابزار تفکر و اندیشه در آدمی. آنچه که در معادله فرد و جامعه دارای اصالت و واقعیت فلسفی می باشد، خرد و روابط اجتماعی قائم ب آن است و نه جامعه به عنوان یک هیولای عظیم و غول پیکر. نه فرد و نه جامعه دارای اصالت مطلق اجتماعی نمی باشند اعطاء اصالت حقوقی مطلق به هر یک از فرد یا جامعه، سقوط در ورطه افراط یا تفریط می باشد. برداشت جامعه شناسان مسلمان از بعضی از آیات قرآنی و روایات در اثبات نوعی " اصالت فلسفی" برای جامعه غیر قابل قبول می باشد و از نهج البلاغه نیز نمی توان اصالت فلسفی جامعه یا فرضیه " روح جمعی " را نتیجه گرفت . برخی از عوامل موثر در شکل گیری و تحول شخصیت از نظر امام (ره) عبارتند از : اختیار عقل، فطریات، غرایز، و غیره . انسان نه یک موجود منفعل محض می باشد و نه یک موجود مقاوم نفوذ ناپذیر که دربرابر هرگونه تاثیری از خارج عایق باشد.