جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش، شناخت مرزهای تسامح و مدارا با مخالفین، به خصوص در حیطه حکومت دینی است که مهمترین هدف آن، ارائه الگوی عملی به حکومت اسلامی جهت برخورد صحیح با فتنه گران و سایر متخلفان آن جامعه می باشد. برای رسیدن به این هدف، ابتدا قوانین تسامح در اسلام بررسی شده است که اصل بر رأفت و مدارامی باشد. از این رو، بخش اول این پژوهش به مرزهای تسامح و مدارا در اسلام می پردازد. که اسلام در اصل پذیرش دین و ایمان نیز تسامح دارد و تحمیل عقیده را روا نمی داند. در دایره وظایف و تکالیف عملی و عبادات، هیچ گونه سخت گیری نداشته و احکام و دستورات را با توجه به توانایی ها و مصالح مادی و معنوی جعل کرده است؛ولی در اجرای این احکام انعطاف ناپذیر است. در این راستا تسامح و مدارای پیامبر ( صلی الله علیه و آله) با اقشار مختلف مردم با وجود کارشکنی های کفار و یهود، نمونه عملی و جامع مدارای حاکم اسلامی به شمار می آید. در بخش دوم به این اشاره شده است که حضرت علی ( علیه اسلام)در مدت حکومتشان قوانین رفق و مدارا را به صورت دقیق اجرا کردند و ایشان در برخورد با مخالفان صریح بودند و حقوق آنان را با وجود مخالفتشان، رعایت می نمودند. با وجودی که مردم بر بیعت اصرار داشتند، اما با مشاهده عدالت ایشان پس از مدت کوتاهی، بیعت شکنی کرده و فتنه به راه انداختند. در این بین حضرت ( علیه اسلام) سعی می کردند که با بصیرت دهی به مردم و نصیحت به فتنه گران، هم وحدت را بین مردم بر قرار کرده و هم از گمراهی آشوب گران جلوگیری نمایند و راه را برای بازگشت آنان بازگذارند. اما در صورتی که در امنیت اجتماعی اخلال ایجاد می کردند، با برخورد شدید حضرت ( علیه اسلام) روبه رو می شدند که این بازتاب عملکرد خودشان می باشد. در بخش سوم بیان شده است که حضرت علی ( علیه اسلام) هرگز اجازه نمی دادند، حقوق مردم ضایع و یا با آنان برخورد ناشایستی شود؛ از این رو با کارگزاران متخلف برخورد شدید کرده و در بعضی موارد آن ها را عزل می نمودند. در تقسیم بیت المال، اجرای حدود و عزل و نصب کارگزاران، کمال عدالت را رعایت نموده و در حذف کارگزاران متخلف مصرّ بودند. خود حضرت ( علیه اسلام) اخلاق را به نحو عالی رعایت می فرمودند و در صورت مشاهده هرگونه سوء خلقی از سوی عاملان حکومتی و یاران حتی حین جنگ، آن ها را توبیخ نموده و از این کار نهی می کردند. همچنین با عقاید و باورهای باطل و تعصبات جاهلی جامعه مبارزه کرده، اجازه رشد چنین میکروب هایی را نمی دادند. اما نسبت به اقلیت های مذهبی، مدارا می نمودند. به طوری که با شنیدن ضایع شدن حقوق آن ها ناراحت شده و اقدام عملی می کردند. بنابراین حکومت حضرت علی ( علیه اسلام) در این مدت کوتاه، تا جایی که دشمنان اسلام و مسلمین مانع نشدند، سرشار از مهر و محبت بود. از جمله فرضیه های این تحقیق عبارتند از: تسامح علی ( علیه السلام) به دفاع از اسلام و حکومت اسلامی بر می گردد و مدارای ایشان نسبت به مخالفان بر مبنای هدایت بوده است و در این تسامح، به هیچ وجه به امتیازها و طبقه اجتماعی توجه نداشتند. منابع استفاده شده شامل کتاب های تاریخ عمومی مانند تاریخ کامل از ابن اثیر، کتاب های معاصر مانند فروغ ولایت و فروغ ابدیت از جعفر سبحانی، کتب روایی مانند نهج البلاغه و الاحتجاج از طبرسی و کتاب ها و مقاله های مربوط به تسامح و مدارا در اسلام نظیر تساهل و تسامح اخلاقی دینی سیاسی تألیف محمود فتحعلی می باشد. روش تحقیق براساس نوع و هدف کاربردی است و به لحاظ ماهیت و روش، تاریخی و در بعضی جاها تحلیلی می باشد و به اعتبار روش جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای است. در مورد نتیجه به دست آمده باید گفت که حضرت علی ( علیه السلام) تسامح و مدارا را در حوزه سیاسی و فرهنگی به بهترین شکل ممکن اجرا کردند به گونه ای که با تمام اقشار جامعه تا جایی که مفسده ای ضد اسلام و مسلمین نداشته باشد مدارا می نمودند. کلید واژه های این پژوهش عبارتند از: مرز، تسامح، تساهل، مدارا، مداهنة، حکومت، خشونت، برنامه فرهنگی، پدیده سیاسی، امور سیاسی.