جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نحوه مدیریت امیرالمؤمنین نشان می‌دهد که مدیریت در هر مکان وزمانی سبک خاص خود را می‌طلبد، که به این رویکرد مدیریت اقتضائی گفته می‌شود. این پژوهش با بررسی عبارات زیارت غدیریه، به روش توصیفی _ تحلیلی در صدد تبیین سبک‌های مدیریتی امام علی؟ع؟ مبنی بر شیوه‌های ارتباطی ایشان با زیردستان به ویژه کارگزاران از حیث اخلاقی و عملی است. شیوه‌های مدیریتی امام در زیارت غدیریه را می‌توان به دو بخش صفات اخلاقی و راهکارهای عملی دسته بندی نمود. در بخش صفات اخلاقی؛ عفو و گذشت، خشم و خشنودی برای خدا و تواضع در برابر مردم بویژه مؤمنان و در بخش راهکارهای عملی؛ هدایتگری، به دوش کشیدن بار سختی، کمک بدون چشم‌داشت به فقرا و نیازمندان و تقسیم عادلانه بیت المال را می‌توان بعنوان نمونه ذکر کرد.

روایات اسباب نزول، نقشی محوری در تفسیر و تبیین معارف قرآنی دارند. منتها در نقل این روایات، تحلیل و بررسی لازم در متن و سند انجام نشده است. با توجه به تأثیر مستقیم روایات اسباب نزول در فهم و تفسیر قرآن، نقد و بررسی این روایات اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. این پژوهش به تحلیل روایات اسباب نزول هفت آیۀ کلیدی از سورۀ بقره می پردازد. در آن، پس از ذکر آیات دارای سبب نزول و نقل روایات مربوط به آن به بررسی آرای مفسّران شیعه و سنّی در مورد این روایات و نیز نقد آنها پرداخته شده است. از مهمترین دلایل عدم پذیرش روایات اسباب نزول عبارت اند از: عدم مطابقت محتوای آنها با قرآن، روایات صحیح، تاریخ مسلم، مسلمات عقلی، ضرورت‌های کلامی مسلمانان و اجماع.

دراین پژوهش علل و پیامدهای انحراف از عدالت اجتماعی از دیدگاه روایات مورد بررسی قرار گرفته است. پس از بیان مفهوم و اوصاف عدالت و نیز ابعاد آن از منظر روایات، عدالت به عدالت فردی و اجتماعی، و در مرحله عدالت اجتماعی به ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و قضایی تقسیم گردیده است. عدالت اجتماعی به معنای اعطای حقوق و مطالبات منطقی هر شخص به تناسب صلاحیت، شایستگی و نیازمندی‌های واقعی، فطری و اجتماعی او است. از رهگذر این تحقیق مشخص می‌شود، چه عواملی منجر به انحراف جامعه از مسیر عدالت شده است؛ و اینکه انگیزه‌های منحرفان از عدالت اجتماعی چه می‌باشد؟ این عوامل با توجه به روایات، در سه گروه سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مورد بررسی قرارگرفته است. همچنین آثاری که انحراف از عدالت اجتماعی دارد، از بیان حضرات معصومین (ع)، در دنیا و آخرت بیان شده است. با نگاهی کلی به پسندیده بودن تحقق عدالت اجتماعی و ناپسندی آثار انحراف از این مسیر ودر نتیجه، از بین بردن عوامل این انحراف می‌توان بیش از پیش در راستای تحقق جامعه ای عدالت منظر گام برداشت.

در دوران حیات امامین عسکریین (ع) جامعه اسلامی مملو از آرا و عقاید بیگانه بود. در چنین وضعیتی ناگزیر برای روشن‌شدن حقیقت باید آرای ناصواب بازگو می‌شد. با مهیاشدن فرصت بیان حقایق دین، امامین عسکریین (ع) مانند سایر اهل بیت (ع) به آشکارسازی حقایق و رد شبهات پرداختند. پژوهش حاضر نگاهی ‌است به فِرَق، مذاهب و جریان‌های فکری عصر امامین‌ عسکریین (ع). پس از معرفی اجمالی هر یک از این فرق، به روایات ناظر بر وجود آن فرق و مذاهب از لسان امام ‌هادی و امام ‌عسکری (ع) می‌پردازیم و موضع هر یک از ایشان را به روش تطبیقی تبیین می‌کنیم. فرق و مذاهبی از قبیل غلات، صوفیه، واقفیه، جبریه، قدریه، مجسّمه، ثنویه و جریان‌های فکری مانند فتنه خلق قرآن در این دوران به چشم می‌خورند. یکی از نمونه‌های بررسی تطبیقی مواضع، موضع امام ‌هادی (ع) در برابر فتنه خلق قرآن است که سکوت و تقیه را ترجیح دادند، ولی در دوران امام عسکری (ع) این معضل برطرف شد و جان کسی در خطر نبود. لذا مخلوق‌بودن قرآن به تصریح بیان می‌شد. بیان دیدگاه‌های این دو امام همام در برابر فرق و مذاهب عصر خویش، سبب رسوایی سران این فرق و هشیاری افراد ناآگاه می‌شد.

شناخت و درک فضایی که مخاطب اولیه ی حدیث در آن قرار داشته است یکی از عوامل تأثیر گذار در رسیدن به فهم صحیح و کامل از روایات معصومین علیهم السلام است .در این پایان نامه ، سعی بر شناخت فضای صدور احادیث امام کاظم علیه السلام و به کار بردن آن در روایات ایشاناست . به منظور نیل به این هدف به بررسی متون روایی امام کاظم علیه السلام و دقت در یافتن قرائنی که ما را در این زمینه یاری می کند ، همچنین ترسیم فضای تاریخی جامعه ی آن روز و فرقه های فعال در بازه ی زمانی مورد نظر پرداخته شده است. جامعه اسلامی در قرن دوم هجری قمری ، رشد چشم گیری در حوزه علم و فرهنگ را تجربه نمود. و فعالیت مدارس فقهی و مکاتب کلامی و فرق مذهبی مختلف، فضای حاکم بر جامعه را تحت تأثیر قرار می داد. بنابراین بسیاری از گفتارهای امام ناظر به عقاید این گروه ها بود . در علم کلام اشاره به جایگاه عقل، تنزیه ذات خداوند از تجسیم و تشبیه ، تبیین نقش امامت، تشریح دیدگاه شیعه در حوزه ایمان ، کفر و معاد ، از مواردی بود که امام به آنها می پرداخت. در جمع های درون گروهی شیعه نیز تأکید بر فریضه تقیه و ایجاد پیوند قوی میان شیعیان، روشن گری در موضوع مهدویت ، هشدار به اذاعه ی اسرار اهل بیت علیهم السلام گلچینی از گفتار های امام علیه السلام است.در نهایت ، هدف از این پایان نامه یافتنروایاتی است که دارای سبب و فضای صدور هستند . بر این اساسشرح این روایات صورت گرفته و مفاهیم جدیدی که بر اساس فضای صدور از احادیث قابل استفاده است بیان گردیده است.کلید واژگان : فضای صدور روایات ، امام کاظم علیه السلام، فقه الحدیث

اعتقاد به توحید لازمه دینداری است، از آنجاکه مساله توحید ذو مراتب است و هر انسانی مطابق با ظرفیت واستعداد خویش از آن بهرمند می‌شود و قسمتی از آن را درک می‌نماید، همواره مورد اختلاف و بحث وگفتگو بوده است به همین دلیل اختلافات بین فرقه‌ها و نحله‌های موجود مذاهب اسلامی نیز نشات گرفته از همین ادراک متفاوت است .اما معیار و مصداق درستی ادراک انسان همان راسخون در علمند که قرآن به آنان اشاره نموده است .آنچه که در نظر مردم درباره توحید ذات متداول شده این است که خدا یک است و دو نیست، اما طبق تعبیر امیرمومنان على «علیه السلام» توحید ذات این است که خدا یکى است و دومى براى او تصور نمى‏شود، یا به تعبیر دیگر: خدا «شبیه و نظیر و مانند» ندارد، نه چیزى به او شبیه است، و نه او به چیزى، چرا که یک وجود بى‏نهایت کامل، داراى چنین صفتى مى‏باشد؛ و این با اعتقاد سلفیه که توحید ذات را با توحید صفات خلط نموده اند کاملا متفاوت است. از آنجاکه پیروان مذاهب و نحله‌ها گوناگون اسلامی از متد و الگوی اعتقادی رهبران خویش تبعیت می‌کنند لازم است توحید ذات از منظر رهبران این فرق مورد بررسی قرار گیرد. وبرای تقلیل اختلاف و یا مرز بندی بین صفوف اعتقادی و روشن شدن حقیقت به بررسی این مهم از دیدگاه شیخ صدوق به عنوان محدث شیعی و ابن خزیمه و ابن تیمیه به عنوان نظریه پردازان سلفی پرداخته شده است .

یکی از بزرگترین مشکلاتی که انسانها در طول تاریخ با آن مواجه بوده‌اند مسئله خرافه است. خرافه، هر اعتقاد و حکم به وجود شیء یا وجود رابطه علت و معلولی بین پدیده‌ها و اثرگذاری آنها است که این اعتقاد ناشی از ترس یا جهل بسیط یا جهل مرکب و خطای در برداشت و تفسیر از پدیده‌هاست و عقل یا نقل آن را تأیید نمی‌کند و به کسی که به چنین حکمی اعتقاد دارد، خرافاتی گویند. خرافه از جهت گستره مکانی (یعنی میزان شمولیت) و نیز از جهت آثار (اجتماعی، فردی، سیاسی) و نیز از جهت گستره نظری قابل تقسیم‌بندی به انواع مختلف است. عوامل اصلی گرایش به خرافه، «جهل» ، «وهم» و امیال کنترل نشده مانند میل به قدرت‌طلبی، جاودانگی و معرفت‌طلبی و... است.در این پژوهش به انواع خرافه و شیوه‌های مختلف مبارزه قرآن با خرافات یعنی دعوت به تفکر و تعقل و فراگیری علم و دانش و مبارزه با جهل و نادانی و نیز مقابله با یکایک مصادیق خرافه در عصر جاهلی مانند شرک، فال زدن ، آداب و رسوم خرافی در مورد زنان و... که در قرآن به آنها توجه ویژه گردیده، پرداخته‌ایم.

چکیدهاحادیث وارد شده از امام صادق(ع) دارای فضای صدور(ورود) هستند ، که این ویژگی سبب می شود تا بتوان احادیث صادر(وارد) شده از ایشان را در بستری از ویژگی های زمانی و مکانی مورد بررسی قرار داد و به نوعی می توان با آگاهی از فضای حاکم بر جملات ، مفهوم آنها را بهتر درک نمود. کاربرد چنین ویژگی این است که در مواجهه با عبارات به ظاهر متناقض و نا مفهوم در بعضی روایات تنها با آگاهی از فضای صدور (ورود)حدیث این تناقض و ابهام بر طرف می گردد.از آنجا که دوران امامت امام صادق (ع)با پیدایش و رشدنحله ها و افکار اعتقادی مختلف همراه بوده است ، لذا نگارنده در صدد بررسی فضای صدور(ورود) احادیثعقیدتی امام صادق (ع)است. که با بررسی چنین فضایی به این مسألهدست یافته است که برخی ویژگی های اعتقادی در عصر امام صادق (ع) نمود بیشتری داشته که حاکی از وجود اختلافات بسیار در این زمینه ، بین افکار مختلف بوده است. از جمله ی این ویژگی ها بحث و تبادل نظر در باب مسائل اعتقادی نظیر:توحید، امامت،معاد، تقیه و انحرافات فرق می باشد. در بین روایات اعتقادی ،بیشترین روایات در باب مسأله ی امامت است و پس از آن به ترتیب روایات توحید ، معادو تقیه قرار می گیرد و روایات در مورد فرق انحرافی نیز به صورت پراکنده وجود دارد. درباره ی موضوع «نبوت» و «عدل» که در زمره ی اصول اعتقادی ما محسوب می شوند چالش زیادی وجود ندارد به عبارت دیگر چندان مورد اختلاف و کشمکش میان گروه های اعتقادی عصر امام صادق(ع)نبوده است لذا ما از آوردن آنها صرف نظر نمودیم. کلمات کلیدی:توحید – امامت-معاد- تقیه- فرقه–فضای اعتقادی –اسباب صدور?

چکیدهعدل میانه و وسط قرارگرفتن ورعایت اعتدال بین دوطرف افراط وتفریط درهمه‏ى اموراست،وبه اعتبارى نهادن هرچیزىدرجاىخودش است. عدالت ازبنیادی‌ترین مفاهیم دراندیشه اسلامی واجرای عدالت ازوظایف همه انبیاءالهی است. دراین بین افرادی ازعدالت سرپیچی کرده یاازآن منحرف شده‌اند. دلایل این انحراف درخلال آیات قرآن کریم به طورپراکنده ذکرشده است.باتوجه به آیات قرآن،دودسته عوامل فردی واجتماعی انحراف از عدالت و پیامدهای ناشی از آن مورد بررسی قرار گرفته است.ازجمله عوامل فردی انحراف ازعدالت می توان به گرایش‌ها ودشمنی‌های افراطی،رشوه وپارتی،گواهی وشهادت دروغ ،نفاقگری، کم‌فروشی،ترک امربه معروف ونهی ازمنکر،اعتمادبه ستمکاران،ربا،خودبینی وخودستایی،آمیختگی حق باباطل وسرپیچی از فرمان حاکم اشاره نمود.موانع اجتماعی عدالت نیزهمچون بدعت‌گذاری توسط مسئولان،محقق نکردن حکم درباره خود،نداشتن جدیت وتلاش، نشناختن ورعایت نکردن حقوق یکدیگر ، عدم احساس مسئولیت وتعهد ودردمندی دربرابرستم، خودداری مردم ازگفتن حرف حق ومشورت باحاکمان،قاطعیت نداشتن رهبردراجرای عدالت وازجمله اهداف منحرفان ازعدالت اجتماعی، حب دنیا، غرور و حفظ موقعیت است.انحراف ازعدالت نیزپیامدهایی دارد؛ازجمله : گمراه یوحرکت درمسیرباطل،مبغوض خداواقع شدن،نابودی برکتها،سلطه ستمگران واشرار، ازدست دادن یاری الهی و از بین رفتن امنیت. کلید واژه: عدالت، عدالت اجتماعی، ظلم، قرآن، انحراف از عدالت، حق، قسط، پیامدها.

چکیده حدیث، به عنوان دومین منبع تشریع پس از قرآن کریم ، از جایگاه و اعتبار ویژه‌‌ای در دین اسلام برخوردار است. آنچه در قرار گرفتن حدیث در این جایگاه و اعتباربخشی به آن، نقش اساسی ایفا می‌‌کند، فهم درست حدیث است؛ چرا که فهم نادرست از حدیث، نه تنها جایگاه آن را زیر سوال می‌‌برد، بلکه چهره ی دین را مشوّش ساخته و از اعتبار آن می‌‌کاهد. علوم مختلفی در فهم حدیث دخیل‌‌اند که هرکدام دارای روش‌ها و اصولی خاص هستند. یکی از اصولی که به فهم درست حدیث کمک شایانی می‌‌کند، فضای صدور حدیث است. احادیث در فضاهای متفاوت و گوناگونی از قبیل فضاهای سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و ... از جانب معصومین (علیهم السلام) صادر شده است. در این پایان نامه سعی بر آن است که به بررسی فضای صدور احادیث امامین عسکریین علیهماالسلام پرداخته شود، تا موجب نزدیک شدن به فهم دقیق‌تر و کامل‌تر مراد این دو امام همام علیهما السلام ‌گردد. بدین منظور، پس از مطالعه و بررسی منابع مختلف و فراوان، اعم از کتب روایی متقدّم، شروح، کتب مربوط به علوم الحدیث، کتب تاریخی، زندگی نامه امامین عسکریین علیهماالسلام، مسانید، کتب رجال و ... اطلاعات لازم جمع آوری و تدوین گشته است . نتیجه این که روایات در فضاهایی همانند خفقان سیاسی ناشی از حضور حاکمان ستمگر عباسی و تصمیم های ظالمانه شان بر طبق آراء و عقاید و امیال شخصی و در نتیجه کنترل و تحت تعقیب قراردادن شیعیان و تهدید، تبعید و حبس امامین عسکریین علیهماالسلام صدور یافته و نیز در فضای فرهنگی ناشی از حضور فرق و مذاهبی از قبیل غلات، صوفیه، واقفیه، جبریه، قدریه، مجسّمه، ثنویه و جریان های فکری مانند فتنه خلق قرآن صادر شده است . فضای صدور سایر روایات به ویژگی های شخصی امامین از قبیل علم غیب، معجزه و اخلاق بی نظیر ایشان برمی گردد و یا اینکه در پی سوال راوی در زمینه هایی همچون علّت حکم، فقه، علوم حدیث و تفسیر آیات قرآن بیان شده است. امامین عسکریین علیهماالسلام با توجّه به حضور این فرق، مذاهب و جریانات فکری و گاه در پی سوالات و نامه های شیعیان و اطرافیان در همین فضا و جوّ رایج به بیان حقیقت و رفع مشکلات می پرداختند و در مواردی همانند فتنه خلق، امام هادی (علیه السلام) سکوت و تقیه را ترجیح دادند، ولی در دوران امام عسکری (علیه السلام) این معضل برطرف شده بود و جان کسی در خطر نبود، به همین سبب امام عسکری (علیه السلام) به صراحت می فرمودند که خدا خالق است و همه چیز غیر از او، مخلوق می باشد. همچنین، این دو امام همام برای آماده سازی مردم جهت دوران غیبت، سازمان وکالتی دقیق و حساب شده را تنظیم کرده بودند و مردم را به وکلایشان در شهرهای مختلف ارجاع می دادند، تا ایشان را آرام آرام برای دوران غیبت امام و عدم دسترسی مستقیم به ایشان آماده سازند. واژگان کلیدیفضای صدور ـ امام هادی علیه السلام ـ امام عسکری علیه السلام ـ روایات ـ امامین عسکریین (علیهماالسلام)