جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوعی که در این تحقیق پایانی به آن پرداخته شده است، « اخلاق معاشرت از دیدگاه آیات و روایات» است. منظور از اخلاق معاشرت، یعنی دانستن مصداق خوی های نیک و بد در هنگام برخورد و معاشرت با دیگران. خداوند در قرآن کریم تنها راه رستگاری و رسیدن به کمال نهایی خلقت انسان را تزکیه ی نفس می داند و اعلام می کند که هر کس در پاکی نفس نکوشد موجبات محرومیت و خسران خود را فراهم کرده است و از طرفی رسیدن به این امر مهم ممکن نیست مگر با عمل کردن به دستورات و سفارشات اخلاقی که در آیات قرآن و روایات معصومین? برای انسان ها به ارمغان آورده شده است. علم اخلاق به خاطر جایگاه عظیم و مهمی که در هدایت انسان ها دارد مقدم بر سایر علوم است و به همین خاطر از آن تعبیر به « فقه اکبر» شده است و در واقع مجموعه ای منظم است که رفتار بشری به مقتضای آن صورت می گیرد و از قسمت های مختلف و متنوعی تشکیل شده است. یکی از زیرمجموعه های مباحث اخلاقی، مبحث « اخلاق معاشرت» می باشد، که در جهان معاصر، به ویژه در کشورهای غربی، به دست فراموشی سپرده شده است، از طرفی به خاطر غفلت و بی خبری کشورهای دیگر از جمله کشورهای در حال توسعه، این شیوه ی زندگی با موج مخفی و پوشیده ای به نام « تهاجم فرهنگی» وارد جامعه ی آن ها می شود و هر روز مشکلات زیادی را در زمینه معاشرتی برای آن ها به وجود می آورد و جوانان الگوهای زندگی خود را از جهان غرب انتخاب می کنند، اما اعتقاد اسلام بر این است که روح و روان انسان، نیازمند تغذیه است و خوراکی های متنوّعی که از مجرای « معاشرت» به روح انسان می رسد، شخصیت او را می سازد و توانایی های گوناگون را در او افزایش می دهد، از طرفی شناخت « حدود» و « میزان معاشرت» را از ضروریات زندگی اجتماعی می داند، که با دانستن این مرزها باعث پیشرفت و توسعه ی جامعه ی انسانی و حفظ حریم شخصی افراد خواهد شد، و زمانی که افراد جامعه در محیطی آرام و بدون مشغولیت فکری به انجام مسئولیت های خود بپردازند، امنیت و آسایش بر جامعه حکمفرما خواهد شد. داشتن ارتباط و معاشرت با دیگران تنها در مورد رفت و آمدهای خویشاوندی خلاصه نمی گردد، بلکه شامل موارد متعدد و گسترده ای است که چارچوب آن به صورت شبکه ای با شاخه های اصلی و زیر شاخه های فرعی قابل ترسیم است. بارزترین و آشکارترین شاخه ی این شبکه مربوط به معاشرت اجتماعی می شود که با عنوان « معاشرت عام» شناخته شده است. در این نوع معاشرت، میزان و درجه ی آشنایی جامعه با دستورات و فرمان های دینی در زمینه ی اجرای صحیح ارتباط، مشخص می شود و در واقع نشانگر میزان فرهنگ جامعه ی ما خواهد بود. از همین شاخه ی اخلاق معاشرت می توان در زمینه ی جذب ملّت های دیگر و انتقال فرهنگ اسلامی به نقاط مختلف جهان استفاده نمود. اصول اخلاق معاشرت عام، شامل تمام مواردی که هر فرد در برخورد با دیگری باید رعایت نماید، می شود؛ مواردی که رعایت آن تحت تأثیر هیچ قوم، ملیّت، نژاد و رنگی نخواهد بود. شاخه ی دیگر معاشرت در اسلام، داشتن اخلاق معاشرت نیکو در خانواده است که خود دارای زیرشاخه های فرعی دیگری خواهد بود. در این نوع معاشرت، بیشترین تأکید بر داشتن حسن خلق و رعایت اصل محبّت و دوستی می باشد و افراد خانواده را موظّف به رعایت حقوق یکدیگر می نماید. شاخه ی اصلی دیگری که بیشترین تنوّع را در خود جای داده است، اصول اخلاق معاشرت خاص می باشد. در این گروه رعایت نکات معاشرتی به نوع افراد، موقعیّت شغلی و یا در مواردی موقعیّت روحی و روانی آن ها بستگی دارد. زیرا افراد با مشاغل مختلف علاوه بر رعایت اصول معاشرتی عام، بایستی در محیط کار خویش نیز شیوه ی صحیح معاشرت با اطرافیان و گروه های مختلف را داشته باشد و در واقع یک فرد مسلمان در همه ی عرصه های زندگی سعی بر رعایت حقوق دیگران دارد که مهم ترین این حقوق « معاشرت نیکو» با آن ها است. مجموعه ای که در پیش روی ماست، با بررسی در آیات قرآن کریم و روایات ائمه معصومین? به تنظیم مجموعه ای منظم از اصول اخلاق معاشرت پرداخته است که هر فردی با مراجعه ی به آن بتواند نیاز خویش را در مورد اطلاع و آگاهی در زمینه ی معاشرت نیکو، برآورده نماید. زبان ساده و روان و تقسیم بندی موضوعات مختلف از ویژگی های نوشتاری این تحقیق به حساب می آید، که مطالعه ی آن را سهل و آسان می نماید. این مجموعه در چهار فصل به شرح زیر تهیه و تدوین شده است: فصل اول؛ به بررسی مفاهیم اخلاقی ( تعریف لغوی و اصطلاحی واژه ی اخلاق، جایگاه اخلاق در جهان معاصر، ضرورت و شرافت علم اخلاق، بررسی فضایل و رذایل اخلاقی و...) پرداخته شده است. فصل دوم؛ شامل اصول اخلاق معاشرت عام ( آشنایی با نام و نام خانوادگی، سلام و آداب آن، مصافحه، معانقه، صله ی رحم، دوستی، نصیحت کردن طرف مقابل و...) می باشد. فصل سوم؛ به بررسی اصول اخلاق معاشرت در یک خانواده پرداخته است که شامل سه قسمت اصلی است: الف) اخلاق معاشرت بین همسران؛ که شامل ( احترام، محبت، رازداری و...) است. ب) اخلاق معاشرت فرزندان با والدین؛ در این قسمت به مواردی مانند احسان به پدر و مادر، احترام به آن ها و سپاس از آن ها، اشاره شده است. ج) اخلاق معاشرت والدین با فرزندان؛ که شامل ( محبت به کودک، بازی با کودک، مشورت با کودکان و...) است. فصل چهارم؛ در این فصل معاشرت افراد با موقعیت های مختلف شغلی و اجتماعی مطرح شده است. مانند معاشرت مدیر با کارمندان خود، معاشرت معلم با شاگردان خویش و بالعکس، معاشرت پزشک با بیماران و... . کلید واژه های این تحقیق عبارتند از: اخلاق، اجتماع و معاشرت