جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

"اخلاق" جمع کلمۀ خُلق، به ویژگی‌های نفسانی انسان گفته می شود و "پرسشگری" به معنی پرسیدن که ریشه در تفکر انسان دارد و در مقولۀ اخلاق تفکر ذیل اخلاق کاربردی مطرح می‌­شود؛ از منظر امام علی علیه السلام پرسشگری یکی از شاخص­های نشان دهندۀ میزان در صحنه­ بودن مردم و احساس مسئولیت آنها نسبت به مسایل جامعه است؛ علیرغم اهمیت تأثیر شاخص پرسشگری در پیشرفت جامعه، چگونگی رعایت ضوابط اخلاقی در فرآیند پرسشگری، تعیین کنندۀ نقش سازنده یا مخرب پرسشگری در آن جامعه است؛ درکلام امام علی علیه السلام اخلاق پرسشگری، به معنی رعایت ضوابط اخلاقی در فرآیند پرسشگری، بعنوان شرط لازم برای سعادتمندی، رشد و پیشرفت جامعه است. پرسشگری اخلاق محور دارای پیشینۀ طولانی در متون و منابع دینی و اسلامی است. هدف از پژوهش حاضر، بررسی جایگاه پرسشگری اخلاق محور و روش تحقیق آن از نوع تحلیل محتوای کیفی و نمونۀ مورد پژوهش گفتار امام علی علیه السلام شامل: سخنرانی‌ها، خطبه‌ها، نامه‌ها و سخنان قصار آن حضرت است که از نهج البلاغه و دیگر منابع مرتبط با آن حضرت استخراج شده است. نتایج حاصل از تحلیل محتوای کیفی متون بررسی شده نشان داد که مدل پرسشگری اخلاق محور از دیدگاه امام علی علیه السلام مبتنی بر سه موضوع اصلی: (1) ویژگی‌های پرسش (شامل پرسش‌های اکتشافی و پرسش‌های هدفمند و همچنین توجه به کمیت و کیفیت پرسش)؛ (2) ویژگی‌های پرسشگر و پاسخ­‌دهنده (ویژگی‌های پرسشگر شامل اهل فهم، دانا، فرصت‌شناس و شجاع؛ و ویژگی پاسخ‌دهنده شامل اهل ذکر، مشتاق پاسخگویی و پرسشگری)؛ (3) نتایج و پیامدهای پرسشگری (شامل دانش‌ورزی، کسب معرفت، روشنگری، آگاهی و پیشرفت) است.

مباحث این پایان نامه در چهار بخش به این شرح آمده است: بخش اول، فلسفه بحث: هدف خلقت و نقش انسان؛ بخش دوم، الگوها: خداوند اولین الگوی برخورد مدارایی، انبیاء و ائمه(ص) به ویژه حضرت رسول(ص) دومین الگوی برخورد مدارایی؛ بخش سوم، شیوه ها: به کارگیری روش حکمت و موعظه حسنه و جدال احسن در ارتباط با دیگران، به کارگیری روش تذکر و تبلیغ به جای تحمیل؛ بخش چهارم، حدود: نمونه هایی از حدود مدارا در قرآن، نمونه هایی از قاطعیت رهبران الهی.