جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حضرت سلیمان× از خدای متعال درخواست حکومتی بی‌مانند نمود؛ چنانچه در آیه 35 سوره ص آمده است: «قالَ رَبِّ اغْفِرْ لی‏ وَ هَبْ لی‏ مُلْکاً لا یَنْبَغی‏ لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدی». خدای متعال حکومت بی‌نظیری را به ایشان عطا فرمود. سؤالی که در اینجا پیش می‌آید، ناظر به انگیزه حضرت سلیمان× یا بخل‌ورزیدن آن حضرت است که چرا از خدا خواسته که ملکی را به ایشان عطا کند که پس از وی کسی سزاوار آن نباشد. بیشتر مفسران قائلند که حضرت سلیمان× درخواست معجزه نموده است؛ زیرا هر یک از انبیا، باید برای اثبات نبوّت خویش دلیلی به‌عنوان معجزه، داشته باشند که در طول تاریخ تکرار نشود، از این‌رو به تناسب اوضاع جامعه‏ آن روز، خدای متعال حکومت بی‌مانند را به‌عنوان معجزه حضرت سلیمان× انتخاب فرمود.

رسول و امام برگزیدگان خدای سبحان هستند و باید از ویژگی های خاصی چون عصمت و علم برخوردار باشند. در قرآن، دو گروه از آیات در باره علم غیب است؛ بخشی از آن بر انحصار و بخشی بر شمول علم غیب نسبت به غیر خدا دلالت دارد. بررسی این آیات نشان می دهد که آیات دال بر انحصار علم غیب به خدا با آیات دال بر شمول علم غیب تعارضی ندارد، به طوری که آیات شمول به اجمال، پیامبران الهی را آگاهان به غیب معرفی می کند و بر آگاهی پیامبر از غیب گواهی می دهد، این آیات با یک عنوان کلی، علم به غیب را به آنان نسبت می دهد یا علم به غیب را نسبت به موارد جزئی، اثبات می کند. نفی آیاتی که بر نفی علم غیب از غیر خدا دلالت دارد، مطلق نیست، بلکه نفی علم غیب ذاتی و استقلالی از غیر خدا می کند که به قطع علم غیب ذاتی، از آن خدا است. این نفی علم غیب، با علم بر حقایق عالم، به اذن الهی و افاضه حق نسبت به انبیا و امامان، منافات ندارد.

آنچه این پژوهش به آن می‌پردازد چگونگی رشد فکری و عقلی انسان‌ها در جامعه عصر ظهور است که با توجه به روایات می‌خواهد جوابی قانع کننده برای این پرسش بیابد و چیزی که بر اهمیت این مسأله می‌افزاید آن است که با توجه به اوصاف بی‌شمار و زیبای جامعه مهدوی، گاهی چگونگی رشد عقلی و پرتو آن یعنی رشد فکری پس از ظهور امام زمان(عج) در حاشیه قرار می‌گیرد و همه کارها به دست اعجاز سپرده می‌شود. لذا این تحقیق مدار رشد عقلی و شعاع آن یعنی رشد فکری را در منظومه مهدوی مشخص می‌سازد و با تکیه بر جایگاه اعجاز حریم چند عنصر را حفظ می‌کند: الف) عنصر اختیار انسان، ب) عنصر سنن لایتغیّر نظام هستی، ج) عنصر تکلیف و مسئولیت انسان و در ارتقاء عنصر خوش بینی نسبت به آینده و عمق بخشی معارف مهدوی می‌کوشد و با توجه به روایات و آراء اندیشمندان در این زمینه، چگونگی رشد فکری و عقلانی جامعه مهدوی را موهبتی - اکتسابی می‌داند و در چارچوب همین أمر، دو شاخص عمده را برمی‌شمارد که رشد فکری و عقلانی را در همین مسیر تعریف می‌کنند: 1) بازگشت به قرآن 2) بازگشت به فطرت، روش تحقیق در این پژوهش به صورت کتابخانه‌ای است.

در ادوار مختلف تاریخ تفکر اسلامی، از میان مسلمانان آگاه شخصی برای احیاء این تفکر متعالی بر می خاست و دین را از خرافات و نسبت های نادرست می پیراست و چهره حقیقی و تعالی بخش دین را به مردم نشان می داد تا در پی آن، روند نزولی زندگی اجتماعی-سیاسی-اقتصادی مسلمانان متوقف گردد و ایشان کرامت از دست رفته خود را از نو بازیابند. در میان این احیاگران، علامه محمد اقبال لاهوری واستاد شهید مرتضی مطهری از جایگاه خاصی برخوردارند. این دو در دوره خود به خوبی چهره دین را از زوائد پیراستند و آموزه های آن را مطابق با مقتضیات زمان تشریح کردند و زمینه را برای تحول فردی و اجتماعی مسلمانان آماده کردند. شهید مطهری، خود از دوست داران علامه اقبال لاهوری است. وی با علاقه خاصی آراء اقبال را مورد بررسی دقیق علمی قرار داده و نقد های به جایی بر برخی از آراء اقبال زده است.بررسی تطبیقی آراء این دو اندیشمند بزرگ جهان اسلام می تواند در ادامه روند تفکر اسلامی بسیار حائز اهمیت باشد.

دلیل فطرت یکی از دلایل خداشناسی است که قرآن نیز بر آن تاکید دارد. فطرت دارای گرایش های متعددی است که یکی از آنها گرایش به سوی کمال مطلق است. آیات ناظر بر وجود فطرت خداجویی در انسان را می توان در چهار دسته سامان داد: آیاتی که به راحتی بر فطرت دلالت دارد. آیاتی که پیامبران را مذکر معرفی نموده است. آیاتی که بیانگر آن است که دسته ای از مشرکان علی رغم باورمندی شان نسبت به خداوند، به شرک ربوبی گرفتار گشته اند و آیاتی که به بازگویی جریان عالم ذر یا الست مربوط است. بر خلاف روش معمول محققان قرآنی در بررسی آیات مربوط به فطرت که به بررسی و تفسیر آیات دسته اول و چهارم بسنده می کنند می بایست همه آیات گروه های چهارگانه فوق مورد توجه قرار گیرد.

موضوع این پژوهش تحلیل قرآنی سیره سیاسی، اجتماعی امام حسن مجتبی علیه السلام است که در آن سیره حضرت در این دو بعد مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد و هدف نگارنده از آن، تطابق کامل سیره امام علیه السلام در این دو بُعد با قرآن کریم و نشان دادن هماهنگی سیره حضرت با سیره قرآن کریم است. قرآن کریم و عترت به عنوان دو ثقل اکبر و کبیر هرگز از هم جدا نیستند و حرکت در مسیر صحیح الهی بدون هریک از آنها راهی است به سوی گمراهی، لذا امام معصوم به عنوان قرآن مجسم به عنوان الگوی کامل زندگی مطرح است و باید همواره سیره او در زندگی سرمشق انسانها قرار گیرد؛ لذا ما در این پژوهش این سیره کاملاً قرآنی را در بعد سیاسی و اجتماعی تبیین و پژوهش حاضر را به شیوه کتابخانه‌ای- تحلیلی تدوین کردیم. این پایان نامه در سه فصل تنظیم شده است:فصل اول: با عنوان مبانی بحث، به بررسی اصول کلی در بحث از جمله، سیره، اجتماع، سیاست، مبانی سیره، مبانی سیره اجتماعی، مبانی سیره سیاسی و ... پرداخته است.فصل دوم: با عنوان تحلیل قرآنی سیره سیاسی امام حسن مجتبی علیه السلام در 5 بخش تدوین یافته است:الف) در زمان رسول خدا که ایشان در عین کودکی همواره در جریانات مهم همراه با پیامبر اکرم(ص) بودند.ب) در زمان خلفا که نقش حضرت در حد مشاوره و حضور در برخی از جنگها در جهت حفظ نظام اسلامی و .. بود.ج) در زمان امیرالمومنین که حضرت به عنوان وزیر امام علی علیه السلام همواره همراه و یاور ایشان بودند.د) در زمان خلافت که در تمامی جریانات، حضرت با تدبیر و سیاست اسلامی خود باعث حفظ اساس اسلام گردیدند.هـ) بعد از پذیرش صلح تا زمان شهادت که با حضور ده ساله ایشان در مدینه و تربیت یاران و شاگردان و ... همراه بود.فصل سوم: با عنوان تحلیل قرآنی سیره اجتماعی امام حسن مجتبی علیه السلام در چهار بخش تدوین شده است:الف) بررسی شبهات پیرامون ازدواجها و طلاقهای مکرر حضرت که افسانه‌ای بیش نبودند.ب) بررسی شخصیت اجتماعی حضرت و ویژگیهای اجتماعی ایشان.ج) بررسی شخصیت علمی حضرت که در اجتماع بروز می‌کرد.د) بررسی سیره اجتماعی امام در برخورد با دشمنان.

معصوم که در تمامی ابعاد، شخصیتی است قرآنی، لذا سیره و رفتار ایشان تبیین عملی قرآن کریم است. به همین لحاظ می‌طلبد که این ارتباط بین قرآن و سیره معصوم روشن گردد. لذا هدف از این پژوهش ، بررسی و تحلیل قرآنی سیره عملی امام سجاد علیه السلام در دو بعد سیاسی و اجتماعی می‌باشد.دوران امام سجاد علیه السلام دورانی بود که مسئله تقیه فتح باب شد و ایشان به جهت جو خفقان و رعب و وحشتی که حکام جور برای اهل بیت و پیروانشان ایجاد کرده بودند تقیه را ضامن بقای شیعه تشخیص داده و بر این اساس عمل مینمودند لذا سیره ایشان باید بر حول این مسئله تحلیل گردد.با وجود چنین جوی امام علیه السلام در باب مسائل سیاسی و اجتماعی تمامی تلاش خویش را بکار گرفتند تا خلأ ناشی از عدم تدبیر درست غاصبان حکومت اسلامی در این دو حوزه به گونه‌ای جبران گردد.پژوهش حاضر شامل سه فصل می‌باشد؛ مباحث اصلی که هدف این نوشتار می‌باشد در فصل دوم و سوم منظور گردیده و فصل نخست، حکم مقدمه بحث را دارد. درفصل اول به بررسی مبانی بحث پرداخته شدهاست از جمله مبانی سیره، اجتماع و سیاست؛ فصل دوم به بررسی و تحلیل قرآنی سیره عملی امام سجاد علیه السلام در بعد سیاسی اختصاص داده شده است که شامل پنج بخش می‌باشد: بررسی وضعیت سیاسی عصر امام؛ بررسی سیره امام در کربلا، اسارت، دوران بعد از اسارت و تطبیق آن با قرآن؛ بررسی مواضع امام نسبت به قیام‌های بعد از نهضت عاشورا و تطبیق آن با قرآن ؛ بررسی اخلاق و رفتار سیاسی امام و تطبیق آن با قرآن ؛ بررسی اجمالی صحیفه سجادیه و مبانی حکومت اسلامی و تحلیل قرآنی سیره امام در این بخش. در فصل سوم به بررسی و تحلیل قرآنی سیره عملی امام در بعد اجتماعی پرداخته‌ایم که شامل دو بخش است: بررسی نظامات اجتماعی عصر امام از جمله: نظام اقتصادی، آموزشی و تربیتی، علمی، ادبی و فرهنگی و تحلیل قرآنی سیره امام در هر مورد؛ بررسی رفتارهای اجتماعی امام در برخورد با فرقه‌های مختلف و تحلیل قرآنی آن. اما حاصل و نتیجه کلی بحث این است که رفتار و سیره سیاسی اجتماعی امام سجاد علیه السلام با قرآن مطابقت دارد، به بیان دیگر سیره و رفتار ایشان تبیین عملی قرآن کریم است.کلید واژه‌ها: قرآن، اهل بیت علیهم السلام، امام سجاد علیه السلام، سیره، سیاست، اجتماع

معرفت گمشده انسان است و انسان برای رسیدن به آن، مطابق فطرتش، ابزارهایی استخدام کرده‌است که مهم‌ترین آنها عقل و وحی می‌باشند، از این رو شناخت جایگاه، اهمیت و نسبت میان آنها برای بشر حائز اهمیت است. و به دلیل اختلاف در این مسائل، می‌توان با شناخت عقاید دیگران، موجبات رفع اشکال از عقاید خود و یا دیگران را به وجود آورد و با شناخت اشتراکات موجود بین مکاتب مختلف، موجب نزدیکی ملت‌ها و کم شدن اختلافات و درگیری‌ها شد. برای رسیدن به این اهداف، نگارش پایان‌نامه‌ای درباره دو دین اسلام (شیعه) و یهود به صورت تحقیق کتابخانه‌ای، با مراجعه به کتب مقدس این دو دین و آثار کلامی و فلسفی پیروانشان، آغاز گردید تا بتوان از نتایج آن در محافلی که به دنبال گفتگوی ادیان و تمدن‌ها هستند بهره برد و نتیجه حاصل از آن به اختصار این است: بر اساس کتب مقدس این دو دین که حاصل وحی الهی هستند و پیروان هر دو دین، اعتقاد راسخی به حجیت آنها دارند، عقل یکی از نعمت‌های خداوند است که انسان‌ باید به آن رجوع کند و از معارفش بهره ببرد، پیروان این دو دین معتقدند که با وجود محدود بودن معارف این دو ابزار معرفتی، معارف آنها تطابق کاملی با هم دارند، اما در عمل، یهودیان از دخالت دادن عقل در حوزه‌هایی که وحی در آنها اظهار نظر کرده، پرهیز کرده‌اند و فقط افراد خاصی در بخش‌هایی از اصول دین از عقل استفاده کرده‌اند که این عمل آنها مورد تأیید هم‌کیشانشان قرار نگرفته است و لاکن اکثر مسلمانان از معارف عقلانی در کنار داده‌های وحیانی استفاده کرده‌اند و در میان آنها، غالب شیعیان هم در اصول و هم در فروع دین، از عقل بهره‌ها برده‌اند و در مواضع مختلف، وظایف مختلفی برای عقل در رابطه با وحی تبیین نموده‌اند مثل مفتاح، معیار، مصباح، مویّد، مکمّل، مدافع و ... و در مورد عملکرد وحی نسبت به عقل نیز مسائل مختلفی را ذکر کرده‌اند مثل مشوّق، مرشد، زمینه‌ساز، مکمّل و ... .