جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مسائل فقهی مورد ابتلا میان فریقین، غیبت مخالف است. در این مقاله کوشیده شده است با روش توصیفی - تحلیلی دیدگاه اهل سنت در برابر غیبت شیعه بررسی شود. تجویزکنندگان غیبت شیعیان معتقدند آنان به دلیل انکار خلافت خلفای سه‌گانه، قائل‌شدن به کفر و سب صحابه، کافر هستند و همان‌گونه که در استثناهای غیبت، غیبت کافر جایز است، غیبت شیعه نیز جایز خواهد بود. در مقابل مخالفان جواز غیبت شیعه معتقدند با تکیه به دلایلی از جمله مسلمان‌بودن شیعیان، عدم تکفیر ساب صحابه، سرایت‌نکردن حکم کلی به تک‌تک افراد، علم‌نداشتن به حال همۀ افراد، جواز اقتدا به شیعه، جایز‌نبودن لعن مسلمان و رعایت مسائل اخلاقی، نمی‌توان به جواز غیبت شیعه حکم داد

آرامش و صلح میان انسان‌ها یکی از آموزه‌های آرمانی اسلام است که تعالیم دینی بر آن تأکید کرده است، ولی با توجه به اوضاع و احوال حاکم میان مسلمانان و کفار غیر اهل کتاب، درباره انعقاد پیمان صلح میان آنها بین فقهای مذاهب اسلامی دو دیدگاه حداکثری و اعتدالی به چشم می‌خورد. علمای متقدم جهاد با کفار غیرکتابی را تا زمان اسلام‌آوردن آنها یا کشته‌شدنشان واجب می‌دانند و انعقاد پیمان ترک نزاع با آنها را جز در حالت ضرورت جایز نمی‌دانند. اما عده‌ای از متأخران قتال را فقط با کافران اهل فتنه و تعدی، و ناقضان پیمان جایز می‌شمرند و معتقدند صلح یا باقی‌ماندن بر پیمانِ سازش با کافرانِ غیرفتنه‌گر و ناقض پیمان که خواهان صلح و زندگی مسالمت‌آمیز با مسلمانان‌اند جایز است. دیدگاه اخیر با مجموع تعالیم اسلامی تطابق بیشتری دارد. از این‌رو در این پژوهش ضمن مطرح‌کردن دلایل دیدگاه نخست و نقدشان، دیدگاه اخیر با استناد به دلایل متعددی از قرآن، روایات و سیره به اثبات رسیده است.

اقلیت مسلمان ساکن در کشورهای غیر اسلامی در پذیرش و پای‌بندی به قوانین این کشورها با برخی قواعد شرعی مانند «قاعده نفی سبیل» مواجه‌اند که سلطه حقوقی و قانونی کافران بر مسلمانان را از مصادیق سبیل منفی و ممنوع می‌داند. این مقاله با رویکرد تحلیلی بر اساس فقه شیعه ابعاد این موضوع را تبیین و با تقسیم احکام اسلام به مباحات و الزامات، وضعیت احکام اسلام از حیث ثبات و تغییرپذیری را روشن کرده است. سپس با توجه به ماهیت قوانین کشورهای غیر اسلامی، بخش عمده‌ای از قوانین و مقررات این کشورها، که در دایره مباحات تنظیم شده و واجد ملاک‌های قابل قبولی نظیر حفظ نظم و رعایت حق است، را از دایره قاعده نفی سبیل خارج می‌داند. همچنین پذیرش بخش محدودی از قوانین این کشورها، که در دایره الزامات مخالف با احکام واجب و حرام شرع قرار دارند، را تنها در چارچوب قواعد حاکم بر احکام اسلام، نظیر قاعده تزاحم و نفی حرج، روا می‌شمارد.

قرآن کریم در فضای فرهنگی نازل شده است که فهم صحیح آن در گروه دستیابی به مفاد واژگان قرآنی متناسب با همان معانی عصر نزول است. شناخت این معانی با استفاده از فرهنگ عامه عصر نزول، روایات پیامبرو امامان، سخنان صحابیان، کتب معنا شناسی و لغوی و نیز تفاسیر نگاشته شده امکان پذیر است. از این رو پژوهش حاضر به «بررسی و تحلیل واژه عجله از دیدگاه قرآن کریم و نقش آن در زندگی انسان» پرداخته است. تمام تلاش افراد عجول بر این است که در عصر خود نتایج کار خود را مشاهده بکنند که همین موجب بی انگیزگی در افراد و خسارات جبران ناپذیر و فراوانو بی کیفیتی می شود. عجله به معنای «نوعی شتاب بخشیدن به کارها و تلاش ها، برای دست یابی به نتایج بیشتر در زمان کمتر است.» به آغاز خلقت انسان و بلکه به دوران قبل از آن برمی گردد؛که قضاوت عجولانه فرشتگان درباره خلقت بشر به آن اشاره دارد.عجله گاهی از صفات نکوهیده و گاهی از صفات پسندیده به شمار می آید. عجله نکوهیده به عنوان یک اخلاق ناپسند در رفتار انسان به صورت‌های گوناگون آشکار می شود که نتیجه آن چیزی جز شکست، نا امیدی و پشیمانی نخواهد بود و نمونه هایی از عمده ترین آن ها عجله در پذیرش خبر بدون تحقیق، عجله در استجابت دعا،...است و نمونه هایی از عمده ترین عجله های پسندیده در قرآن کریم عجله در خیرات، عجله در انفاق و بخشش، شتاب برای نماز جمعه، عجله در مناجات و ملاقات خداوند متعال و ... است. عوامل و زمینه های متعددی سبب بروز عجله می شوندکه از جملهعوامل و زمینه های آن عبارت است از: محدودیت علمی، حسد، وابستگی به دنیا، سرشت و طبیعت انسان، ... و جلب رضایت خداوند و حب رسیدن به پاداش. این عوامل، تأثیرات منفی و مثبت بسیاری در زندگی انسان ها به دنبال دارد. از جمله پیامدهای زیانبار عجله مذموم عبارتند از: محرومیت از برکت علم، ندامت و پشیمانى، فزونى خطاها و لغزش ها و...که در قرآن کریم و روایات معصومان راههایی مانند: صبر، مشورت، توکل به خدا، تفکر قبل از سخن و عمل، ...برای درمان آن گفته شده است. ثمراتعجله پسندیده نیز در زندگی انسان عبارت است از: نجات بی گناهان، عدم انحراف فرزندان، کسب مغفرت و بهشت در آخرت و... .

این رساله با موضوع «فتنه گری در قرآن» در پنج فصل تدوین شده است. در این پژوهش، نخست طرح کلی تحقیق و مباحثی از جمله: تعریف مسئله، بیان سؤال های اصلی، سابقه و ضرورت انجام تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است. فصل اول به حقیقت و اقسام فتنه اختصاص دارد. فصل دوم به عوامل و راه های ایجاد و گسترش فتنه اختصاص دارد. در فصل سوم، آثار و پیامدهای فتنه مورد بررسی قرار گرفته و از آیات قرآن نیز استفاده شده است. فصل چهارم به بررسی مصادیق فتنه، از جمله فتنه سامری پرداخته است. فصل پنجم در مورد مبارزه با فتنه گران و راه های نجات از فتنه است. خداوند در قرآن می فرماید: قرآن شفای هر دردی است. و پناه بردن به قرآن مهمترین راه رهایی از فتنه است.

یکی از روش های تلاوت قرآن کریم و بلکه مهم ترین و اصلی ترین روش قرائت قرآن، تلاوت آن با روش ترتیل است که در آیات قرآن و روایات متعدد مورد تأکید قرار گرفته است. اما در مورد اینکه مفهوم ترتیل چیست، دیدگاه های مختلفی از سوی مفسران، محدثان و عالمان علم تجوید بیان شده است. در این پژوهش ضمن بیان اهمیت و جایگاه ترتیل از نگاه قرآن و روایات، مفهوم ترتیل در قرآن، سنت و علم تجوید به گونه تطبیقی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و این نتیجه حاصل شده است که مفهوم ترتیل، تلاوت قرآن کریم با صوت نیکو و سبک خاصی از قرائت قاریان و یا قرائت قرآن با رعایت قواعد تجوید آن گونه که در میان عموم مردم و عالمان علم تجوید شهرت یافته نبوده، بلکه مفهوم ترتیل، تلاوت قرآن کریم با تأنّی و آرامش همراه با رعایت قواعد لفظی و ظاهری و تدبر در معانی آیات و عمل به مفاهیم قرآن است. ازاین رو در این پژوهش ضمن بررسی و نقد دیدگاه های دیگر، دیدگاه مورد نظر با ادله متعدد به اثبات رسیده است.

بدون شک هر کس بخواهد به تفسیر قرآن بپردازد و به مقصود واقعی خدای متعال از آیات دست یابد، نیازمند آن است که قواعد و اصولی را در نظر بگیرد و شیو? تفسیری خود را بر آن استوار نماید، این قواعد که به قواعد تفسیر معروف می‌باشند عبارت است از مجموعه‌ای از ضوابط و قوانین کلی‌ برخاسته از مبانی عقلی، عقلایی و نقلی که وسیله استنباط معانی قرآن قرار می‌گیرند و رعایت آنها، مفسر را از دام گرفتار شدن به تفسیر به رأی رهایی بخشیده و از خطا و اشتباهات وی می‌کاهد. یکی از تفاسیری که آیات قرآن را تا حدودی بر اساس قواعد تفسیری تبیین و تفسیر کرده است، تفسیر کشاف اثر محمود بن عمر زمخشری است. در این نوشتار، تفسیر مذکور از جهت رعایت شش قاعد? اساسی در تفسیر یعنی قاعده توجه به قرائت صحیح، قاعده توجه به مفردات و تبیین آنها در تفسیر، قاعده توجه به ادبیات عرب، قاعده در نظر گرفتن قرائن، قاعده مبنا بودن علم و علمی و قاعده در نظر گرفتن انواع دلالت‌ها مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. یکی از قواعدی که زمخشری بر اساس آن به تفسیر قرآن پرداخته است، قاعد? توجه به قرائات قرآن است. در تفسیر کشاف، با اینکه متن آیات بر اساس قرائت حفص از عاصم آمده است، اما زمخشری در تفسیر آیات قرائت‌های دیگر حتی قرائت‌های شاذ و قرائت‌های غیر موثر در معنا را نیز بیان می‌کند و در بعضی موارد قرائتی را بر قرائت دیگر ترجیح داده است. همچنین وی در بیان معانی مفردات قرآن معمولاً به آیات، روایات، اشعار و جمله‌های معروف عرب و اقوال برخی از صحابه و تابعین استناد کرده و گاهی نیز معنایی را با اجتهاد شخصی و بدون ذکر مستند بیان می‌کند. همچنین پرداختن به مباحث ادبی و بلاغی از ویژگی‌های بارز تفسیر کشاف می‌باشد به گونه‌‌ای که می‌توان این تفسیر را یک شاهکار ادبی به حساب آورد. توجه و بهره گیری از قرائن مختلف که مفسر را در فهم صحیح آیات کمک می‌کند مانند توجه به فرهنگ عصر نزول، آیات دیگر قرآن، روایات و.. در تفسیر کشاف نیز جلوه‌ آشکاری دارد، در ضمن باید گفت با اینکه مستندات تفسیر زمخشری در مواردی علم و علمی می‌باشد، اما وی در تفسیر بسیاری از آیات به این قاعده پایبند نمانده، و در بسیاری از موارد به امور ضعیف و تحقیق نشده استناد کرده است. همچنین زمخشری گرچه نامی از انواع دلالت‌ها در تفسیرش به میان نیاورده است ولی در مواردی به برخی نکات که با دلالت‌های غیر مطابقی از آیات استفاده می‌شده، اشاره کرده است.

مسئله زینت وتزیین از مسائل مطرح درقرآن کریم وسنت است این پایان نامه در 4فصل تنظیم گردیده است فصل اول کلیات ودرفصل دوم ابتدا به عوامل وزمینه های تزیین اعمال پرداخته است که براساس نتایج این تحقیق عبارتست از:خداوند،شیطان،هوای نفس،دوستان بد،گناه واعمال بد،کفروشرک،اسراف،ایمان نداشتن به آخرت.خداوند نعمت هایش را جهت آزمایش وابتلادراختیارانسان گذاشته است.شناخت نعمت ها ونحوه رویکرد انسان با آنبررسی گردیده وسعی شده است براساس آیات قرآن ،نفس وشیطانوکمین گاههای آن شناخته شود ولغزش گاه ها وجایگهای انحراف انسان به او معرفی تا با شناخت وآگاهی وهوشیاری از انحراف وسقوط خویش در دره هولناک گمراهی جلوگیری نماید.دربخش دیگری از این پایان نامه به آثار وپیامدهای تزیین پرداخته شده که اهم آن عبارتنداز:الف:آثارتزیین اعمال نیک که درآن فاعل زینت دهنده خداونداست (عمل به نیکی،اجتناب از فسق وکفروگناهان)ب:آثارتزیین اعمال بد،آیاتی که در آن فاعل زینت خداوند است وآیاتی که به شیطان نسبت داده شده وموضوعاتی از قبیل :کوری قلب،مانع شدن از راه خدا،محرومیت ازهدایت الهی،مسخره کردن مومنان،ایمان نیاوردن به پیامبران،مجازات الهی در دنیاوآخرت.پایان بخش مطالب بررسی راههای مبارزه با تزیین اعمال بداست که عبارتند از ایمان به خدا وآخرت،اخلاص اعمال برای خدا،مخالفت با هوای نفس،تقوای الهی. سپس خلاصه و نتیجه گیری و در پایان منابع آورده شده است. باشد که مورد استفاده علاقمندان واقع شود.

يكي از پرسش‌هاي مطرح در مورد واژگان و جملات قرآن کريم اين است که آيا خداوند متعال همانند روش متداول متون بشري، در آنِ واحد، از هريک از الفاظ و جملات قرآن در يک‌معنا و مفهوم استفاده کرده است يا معاني متعددي را اراده نموده است؟ دراين‌باره ديدگاه‌هاي متعددي در بين صاحب‌نظران و مفسران اسلامي مطرح است که مهم‌ترين و عمده‌ترين آنها چهار نظريه است. نظريه صحيح بر آن است که چندمعنايي در لغت عرب و قرآن امکان‌پذير بوده و واقع هم شده است. در اين مقاله ضمن طرح ديدگاه صحيح، به ردّ و ابطال نظريات ديگر، با ارائه ادلّه متعدد، مي‌پردازيم.

يكی از موضوعاتی كه درميان عالمان و صاحب نظران اسلامی مطرح می باشد ايـن مـسئله اسـت كـه آيـا می توان فقه را به حريم مسائل اخلاقی توسعه داد و موضوعات و مسائل اخلاقی را از نگاه فقه وتكليـف بررسی نمود يا خير؟ در اين مورد دو ديدگاه عمده در ميان صاحب نظران مطرح است. ديدگاه نخست كه بيشتر عالمان اسـلامی - اعـم از فقيهـان و عالمـان اخـلاق - پيـرو آننـد و روش و سيره عملی آنان در تأليف آثار فقهی و اخلاقی نيـز همـين نظريـه را تأييـد مـی كنـد ، آن است كه موضوعات و مسائل اخلاقی از فقه جداست، از اين رو نمی توان فقه را به حـريم اخـلاق گسترش داد. عمده ترين دلايلی كه برای اين ديدگاه اقامه شده، آن است كه علـم اخـلاق و فقـه دو علم متفاوت با مسائلی مختلف اند كه هريك بايد در جايگاه خود مورد بحث و بررسـی قـرار گيرد. افزون براين، توسعه فقه به حريم اخلاق پيامدهای ناخوشايندی را هم برای فقه و هم بـرای اخلاق درپی دارد كه اين امر مانع گسترش فقه به حريم اخلاق می گردد. ديدگاه دوم كه اين تحقيق در صدد تأييد و اثبات آن می باشد، اين است كه گسترش فقه بـه حريم اخلاق جايز و بلكه از جهاتی ضرورت دارد؛ زيرا اينكار، علاوه بر اينكه پيامـد های مـورد ادعا در مورد ورود فقه به حريم اخلاق را در پی ندارد، فوايدی نيـز بـرای افـراد و جامعـه بـه بـار می آيد كه لزوم ورود فقه به حريم مسائل اخلاقی را دو چندان می كنـد. آيـات قـرآن، روايـات و سيره برخی از فقيهان و مفسران آيات الاحكام از عمده ترين دلايلی است كه می توان بـرای اثبـات ايـن ديدگاه بدان استناد كرد.