جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظر به نقش اروپا در معادلات جهانی، مساله هویت سیاسی اتحادیه اروپایی پرسش های مهمی را برای ناظران و بازیگران سیاست بین الملل در سده جاری طرح نموده است که پاسخ به آنها در فهم ماهیت سیاست، سرشت قدرت و تصویر بین المللی اروپا در نظریه و واقعیت راهگشا خواهد بود. چه آن که دردوره پسا جنگ سرد پرسش از امکان وسرشت هویت اروپایی به مساله تاریخی و دوران ساز اتحادیه اروپا تبدیل شده و یکی از مهم ترین مضامین مناظره های نظری سیاست اروپایی را تشکیل می دهد. روایت گران هویت اروپایی با ابتناء برآموزه های سنت فلسفه سیاسی نوکانتی به طرح شرایط امکان هویت سازی درسطح اروپایی پرداخته اند. "اروپای جهان وطنی"، "اروپای مدنی"، "اروپای پست مدرن" و "اروپای هنجاری" ازجمله مهم ترین روایت هایی هستند که از تاسیس نوع جدیدی از سیاست، اجتماع و حکمرانی سیاسی وهویت بین المللی درقالب اتحادیه اروپا جانبداری نموده اند. چگونگی نقش آفرینی روایت های نظری در تعریف و شکل دهی به هویت اروپایی، فلسفه وجودی هویت سیاسی درعرصه سیاست داخلی اتحادیه اروپا، روایت های هویت بین المللی و نسبت آن با هویت سیاسی اتحادیه اروپا و سرشت هویت اروپایی در آغاز سده بیست و یکم مهم ترین پرسش هایی هستند که رساله حاضر با بهره جستن از سنت پدیدار شناختی و روش تحلیل روایت عهده دار تلاش برای ارائه پاسخ به آن ها گردیده است. باتوجه به نقش و جایگاه اتحادیه اروپا در سیاست بین الملل و نسبت تاریخی ایران و اروپا، فهم ژرف تر سیاست اروپایی و این که کشورما در سده بیست ویکم با چه نوع اروپایی مواجه خواهد بود، شایسته توجه و حائزاهمیت است.برمبنای یافته های رساله حاضر هویت اروپایی به رغم داعیه گذار از منطق وستفالیایی، کماکان در فضای هستی شناختی سیاست مدرن تعریف شده است. با این همه تاریخ اروپا بیش از آن که تاریخ وحدت و هم گرایی باشد، تاریخ تشتت و واگرایی بوده است. به بیان دیگر اروپایی ها فاقد مولفه های مشترک هویت سازی درقالب الگوی هویت سازی وستفالیایی بوده و از هیچ کدام از مولفه های هویتی عینی و ذهنی متعارف یعنی میراث تاریخی یکسان، اسطوره های وحدت بخش، زبان واحد، فرهنگ مشترک ومانند آن برخوردارنیستند. امتناع هویت سازی درون اروپایی تمام عیارموجب گرایش به وجه سیاسی و مدنی هویت سازی و نیز نقش آفرینی هویت بین المللی دربازتعریف هویت اروپایی گردیده است. ازاین رو هویت سازی سیاسی و بین المللی اتحادیه اروپا دو مولفه مکمل به شمار رفته و دارای نسبت تعاملی بایکدیگر می باشند. درمجموع نظریه و رفتار سیاست خارجی اتحادیه اروپا مبین این واقعیت است که این نهاد از سرشت ماهوی متمایزی برخوردار نبوده و درجهانی مشابه با دیگر بازیگران سیاست بین الملل به سر می برد. اگرچه روایت گران هویت اتحادیه اروپا از گذار اروپا از سیاست قدرت محور وستفالیایی سخن می رانند اما الگوی حاکم بر هویت سازی سیاسی و بین المللی اتحادیه اروپا در هردو عرصه سیاست داخلی و بین المللی و در همه روایت های موجود نه پسا وستفالیایی بلکه نوعی بازآفرینی آموزه های وستفالیایی در موقعیتی متفاوت می باشد.

لبنان کشوری است که از دیر باز حضور دولت‌های خارجی را در خود به همراه داشته است. آمریکا، فرانسه و ایران از جمله کشورهایی هستند که در لبنان منافع خاصی را دنبال می‌کنند. اما منافع آمریکا و فرانسه در لبنان متضاد با منافع ایران در لبنان می‌باشد که این امر باعث شده روابط ایران و لبنان تحت تأثیر این منافع قرار بگیرد. از آنجا که ایران قدرت مهمی در منطقه خاورمیانه به حساب می‌آید و به دنبال افزایش خود در منطقه می‌باشد؛ لذا با سوریه و بازیگری غیردولتی به نام حزب‌الله، اتحاد استراتژیک در منطقه تشکیل داده است. با توجه به اهمیت مولفه‌ی منافع ملی از نظر واقع‌گرایان، نقطه نظرات مورگنتا نشان می‌دهد که آمریکا به دنبال افزایش قدرت و فرانسه به دنبال حفظ قدرت سنتی خود در لبنان درصدد تشکیل موازنه‌ی قوا علیه مثلث اتحاد ایران، سوریه و حزب‌الله در منطقه می‌باشند تا منافع ملی خود را در لبنان حفظ و تأمین کنند. لازمه‌ی بسط اتحاد استراتژیک ایران با لبنان، روابط گسترده و همکاری‌های بیشتر با لبنان می‌باشد. روابط ایران و لبنان بعد از انقلاب اسلامی، بیشتر در چارچوب روابط با حزب‌الله لبنان تعریف می‌شد اما بعد از 11 سپتامبر ایران سعی در گسترش روابط با دولت لبنان برای برقراری اتحاد استراتژیک داشته است. در حالی که روابط ایران و لبنان بعد از 11 سپتامبر در خلال مساعدت ایران به لبنان در جنگ 33 روزه بهبود یافته است و ایران توانسته نقش و نفوذ خود را در لبنان افزایش دهد، اما منافع آمریکا و فرانسه در مسائل داخلی لبنان از قبیل ترور رفیق حریری، به علت تضاد با منافع ایران، تاکنون مانع از شکل گیری اتحاد استراتژیک بین ایران و لبنان شده‌اند.

مبحث امر سیاسی همواره یکی از پیچیده ترین مفاهیم در میان فلاسفه سیاسی بوده است انگاره های روش شناسانه متفاوت هرکدام بر اساس مبانی هستی شناسی -انسان شناسی و معرفت شناسی و فرجام شناسی متفاوت به این مساله پرداخته اند.انگاره ای که موضوع امر سیاسی را برمفهوم اعتباری قدرت بنا نهاده و اخذ و حفظ ان را غایت امر سیاسی میداند و دولت را مفروض ان میگیرد در مقابل ان انگاره ای که موضوع امر سیاسی را جامعه و غایت امر سیاسی را مفهوم اعتباری اجتماع و مدینه میداند. هر دو این انگاره ها بر روش شناسی اثبات گرایی و تفسیری که دچار معرفت دوالیستی هستند بنا شده اند و ماهییت محور، برونداد مصادیق این انگاره ها در حوزه سیاست عملی کاملا متفاوت میباشد اما درانگاره ذات گرایانه و وجود محور تشیع ، امر سیاسی بر موضوع انسان استوار است. این نگاه امر سیاسی را سعادت پایدار و کمال انسان را غایت خود میداند و امر سیاسی در نحوه هست و بود انسان در عالم ماده و نحوه ارتباط او با عوالم وجود تعریف میکند اجتماع و قدرت ابزار های او برای نگاه غایت انگارانه هستند. غایتی که از سیاست نفس اغاز میشود، لذا کنش سیاسی او در حوزه عینی متفاوت از دو انگاره دیگر است این انگاره تلاش دارد با فرارفتن از دوگانه انگاری روشی ابژه- سوژه و بهره گیری از هستی شناسی و شناخت شناسی اندیشه شیعی به کشف رویکرد نوینی از معرفت دست یازد، بنابراین این تحقیق برآن است تا با استفاده از روش شناسی اندیشه شیعه اثبات نماید انگاره امر سیاسی در حوزه سیاست عملی و به تبع آن حوزه روابط بین الملل دچار تغییر و تزلزل جدی شده است و گسترش گروه های مقاومت غیر دولتی علی الخصوص شیعی که خود را ذیل انگاره دولت مدرن تعریف نمیکنند را ناشی از این تغییر انگاره میپندارد.

دولت دینی، به ویژه حکومت اسلامی، نظامی عادل و دادگستر است. آموزه های قرآنی و سیرة اجتماعی و سیاسی ائمّه اطهار (ع) این ضرورت را به خوبی نشان میدهد. پرسش اساسی این است که، آیا حکومت اسلامی باید سیاست خارجی عدالت خواهانه ای داشته باشد؟ این مقاله با تحلیل توصیفی و با هدف واکاوی گفتمان عدالت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نگاشته شده است. هرچند گفتمان عدالت همواره بر سیاست خارجی ایران حاکم بوده است، اما این گفتمان در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران فراز و فرود داشته است.حاصل آنکه، گفتمان عدالت بر هفت عنصر گفتمانی زیر استوار است: عدالت خواهی، استقلال طلبی، صلح طلبی مثبت، حمایت از مسلمانان و مستضعفان، ظلم ستیزی، استکبارزدایی، سلطه ستیزی و تجدیدنظرطلبی. الگوی سیاست خارجی ایران در چارچوب گفتمان عدالت، عبارت اند از: صدور انقلاب، مقابله و مبارزه با امریکا و صهیونیزم، حمایت از مردم و آرمان فلسطین، مخالفت و مقابله با نظام تکقطبی و هژمونی و تلاش برای اصلاح و تغییر سازمان ها و نهادهای بین المللی.

رساله حاضر به بررسی این سوال می‌پردازد که چگونه می‌توان برمبنای منابع معتبر، و روش علمی مورد قبول اندیشمندان دینی، به نظریه‌ای منسجم در حوزه روابط‌بین‌الملل دست یافت بگونه‌ای که انتظارات جامعه علمی این قلمرو را نیز پاسخگو باشد؟ روش این پژوهش جهت ارزیابی امکان نظریه پردازی در قلمرو تحلیل نظری و بر مبنای رویکرد تحلیلی ـ منطقی بوده و بر پایه قیاس مبتنی بر برهان است، و در بررسی آموزه‌های اسلامی، از روش سمانتیکی و معنائی، و از «نظریه دلالت تصدیقی» بهره می‌گیرد. این پژوهش با واکاوی بنیانها و مولفه‌های تاثیرگذار نسبت به فهم از تئوری و فرایند تئوری پردازی، پیدایش رویکردهای متعارض در حوزه تئوری پردازی روابط بین‌الملل را تابعی از سه مولفه اساسی یعنی سیر تحولات در مباحث فلسفه علم، نوع نگرش به ماهیت علم در مباحث فلسفه علوم اجتماعی، و در نهایت محدودیتهای عینی و چالشهای فراروی ساختار علمی و اجتماعی دانش روابط‌ بین‌الملل دانست. بر این اساس تلاش نمود تا معیارها و ضوابط نظریه‌پردازی در این قلمرو را، در امور محتوائی و مفاهیم و ملاکهائی تعریف نماید که طبق رویه عملی اندیشمندان این حوزه، پاسخ به آنها راه را برای پرتو افکنی جهت کشف مناسبات این حوزه باز می‌نماید. بر این اساس شاخصه پرتو افکنی تئوری روابط بین‌الملل را در سه قلمرو چیستی بازیگران، منطق کنش، و علل تاثیرگذار بر پیدایش و مدیریت منازعه تعریف نمود. این نوشتار با ارائه «رویکرد معناگرائی اجتماعی» ظرفیت نظام معرفت اسلامی در تئوری پردازی اجتماعی را ترسیم نموده و با بهره‌گیری از شاخصه های فوق تلاش نمود تا کاربست این رویکرد در قلمرو روابط بین الملل را به تصویر کشد. بر این اساس «معناگرائی اجتماعی» بازگشت به اخذ رویه و متدی می‌کند که قائل است تبیین و فهم پدیده‌های اجتماعی، از جمله پدیده‌های روابط بین‌الملل، اعم از شناخت بازیگران،‌ منطق کنش، و علل منازعه و همکاری می‌بایست بر اساس حقائق کل عالم هستی اعم از عالم مادی و فرامادی، و همچنین بر مبنای دامنه هستی‌شناسانه غایتی که کنشگران برگزیده‌اند، صورت گیرد. این رویکرد، با کاربرد سه اصل تبیین غائی، نفی خودبسندگی طبیعت، و قانونمندی، و با ارائه مدل تحلیلی نسبت به چگونگی برساخت اهداف و منافع ملی و منطق محاسبه در دو نظام فکری مادی‌گرا و معناگرا، ما را به دستیابی مناسب‌تر از اهداف تئوری پردازی در فهم علل منازعه و همکاری رهنمون ساخته و در قلمرو رقابت، رویاروی رویکرد مادی‌گرائی و انگاره گرائی قرار گرفته و ظرفیت شکل گیری مناظره پنجم دراین حوزه را به تصویر می‌کشد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

نوشتار حاضر درصدد تبیین سیاست خارجی دهه نخست جمهوری اسلامی ایران در منطقه خاورمیانه در چهارچوب راهبرد توسعه نفوذ انقلابی است. هدف این راهبرد حفظ انقلاب و نظام سیاسی جدید با گسترش مرزهای انقلاب به خارج از کشور و ایجاد محیط منطقه ای مناسب برای تداوم حیات انقلاب اسلامی و توسعه آن بوده است. این نوشتار که تلاش می کند از ظرفیت ها و مولفه های مفهومی نظریه واقع گرایی نوکلاسیک برای تبیین راهبرد توسعه نفوذ انقلابی در سیاست خارجی دهه نخست جمهوری اسلامی ایران استفاده کند به این پرسش می پردازد که مهمترین عوامل شکل گیری، تداوم و تضعیف راهبرد توسعه نفوذ انقلابی در سیاست خارجی ایران در دوره مورد نظر چه بوده است و همچنین سعی دارد تا ابعاد و تغییرات مختلف مربوط به این راهبرد را مورد بررسی قرار دهد. در این راستا استدلال می شود که ساختار و تحولات نظام بین الملل و منطقه ای متغیرهای مستقل شکل دهنده، تداوم و تضعیف راهبرد توسعه نفوذ انقلابی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه بوده اند، با این حال تاثیرگذاری این متغیرها بر سیاست خارجی از طریق متغیرهای میانجی سیاست داخلی مانند ایدئولوژی و هویت نظام سیاسی جدید، فهم و بینش رهبران از تحولات و همچنین میزان توان بسیج منابع در راستای اهداف سیاست خارجی صورت گرفته است.

نظریه پردازی غیرغربی را می توان یکی از جدیدترین مباحث روابط بین الملل دانست. با این وصف، چنین مباحثی چالش های علمی متعددی را برمی انگیزد که، جهت مناظرات و مسائل آینده، روابط بین الملل را در هاله ای از ابهام قرار می دهد. با وجود پیشتازی کشورهای جنوب شرق آسیا، محققان ایرانی نیز در زمینه نظریه پردازی روابط بین الملل تلاش هایی را مبذول داشته اند اما تلاشی برای نشان دادن سیر مطالعاتی آن در ایران صورت صورت نگرفته، درنتیجه، به وضوح روشن نیست که چه تحولاتی در این زمینه تحقق یافته و اکنون در چه موقعیتی قرار داریم؟ (سوال) در ایران، روند نظریه پردازی روابط بین الملل به دو جریان اصلی جریان زمینه ساز و جریان نظریه پردازی قابل تقسیم است که اولی بستر لازم را برای جریان نظریه پردازی فراهم نموده است. (فرضیه) نشان دادن وضعیت و روند نظریه پردازی در روابط بین الملل به ما کمک خواهد کرد تا عوامل احساس نیاز به بومی سازی و نظریه پردازی را دریابیم و تحولات رخ داده در این زمینه را درک نماییم. (هدف) این پژوهش بررسی توصیفی آثار شاخص در این موضوع به شیوه مقایسه ای و کمی را به عنوان راهی برای پاسخ به سوال برگزیده است. (روش) ارائه مدلی منظم از سیر تحول نظریه پردازی روابط بین الملل در ایران و هویداسازی تلاش محققان حوزوی و دانشگاهی جهت بومی- اسلامی سازی آن از نتایج این نوشتار است. (یافته)

تحولات اخیر در خاورمیانه از جنبه های مختلف داخلی و بین المللی قابل بررسی و توجه است؛ تاثیرگذاری خیزش های مردمی سراسر خاورمیانه بر امنیت ملی کشورمان یکی از حوزه هایی است که علی رغم اهمیت آن، کمتر مورد بحث و کنکاش قرار گرفته است. در این مقاله ضمن ارائه تعریفی جامع از مفهوم امنیت و با تمرکز بر تعریف ارائه شده از سوی مکتب کپنهاگ، اثرات مثبت و منفی امنیتی حاصل از این تحولات بر امنیت ملی ایران در قالب دو بخش فرصت ها و چالش ها مطرح شده است. در این مقاله علاوه بر معرفی فرصت های پیش روی دستگاه دیپلماسی کشور برای استفاده از این تحولات در راستای تقویت امنیت ملی کشور، چالش های امنیتی ناشی از این تحولات گسترده در سطح منطقه ای نیز توضیح داده شده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.