جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

میانگین سن ازدواج اول رایج ترین شاخص زمان بندی ازدواج در مطالعات و تحلیل های جمعیتی و اجتماعی است. محاسبه این شاخص با اطلاعاتی که مستقیما تعداد و سن در ازدواج های اول را اندازه گیری کند در بسیاری از کشورها و مناطق مقدور نیست. از این روی کاربرد معادل آن، یعنی متوسط سال های تجرد (SMAM) که با روش غیرمستقیم برآورد می شود، متداول شده است. علاوه بر اینکه در محاسبه این مشخص کننده تجربه مقطعی - سنی به نسل ها تعمیم داده می شود، در استفاده از آن برای برآورد میانگین سن در ازدواج اول فرض می شود که افراد حداقل یک بار ازدواج کرده مجددا ازدواج نکرده اند، افرادی که وضعیت ازدواج آن ها نامعلوم است به گروه افراد حداقل یک بار ازدواج کرده تعلق دارند و مهم تر از همه اینکه وضعیت و الگوی ازدواج اخیرا تغییر نکرده است. این مقاله با بررسی روش های مختلف محاسبه و برآورد،‌ نشان می دهد که لااقل دو فرض از این سه فرض در مورد برآورد میانگین سن ازدواج زنان ایرانی در دهه های اخیر مصداق ندارد. در جست و جوی روش های غیرمستقیم دیگر برای برآورد میانگین سن ازدواج بار اول، تطابق اطمینان بخشی بین میزان ازدواج بار اول زنان و میزان های جداول استاندارد انسلی کول مشاهده شد. این مقاله نشان می دهد که برآوردهای حاصل از این روش، نسبت به روش هاینل رضایت بخش تر است.

ساختار سنی یکی از پویاترین خصوصیات جمعیتی است که با عوامل اصلی رشد جمعیت تعاملی قوی دارد. در این تعامل، عوامل اصلی رشد از یک سو تعیین کننده ساختار سنی و از سوی دیگر، تحت تاثیر آن هستند. گشتاور رشد جمعیت پدیده ای برآمده از این تعامل و حاصل فرزندآوری نسل های گذشته است که امواج متعاقب آن و سیاست هایی که در مقابل آن اتخاذ می شود می تواند فرزندآوری نسل های بعدی و در نتیجه جانشینی جمعیت را تحت تاثیر قرار دهد. هدف این مقاله ارایه این بحث در مورد ایران است. برای انجام این تحقیق، علاوه بر داده های سرشماری های 1355 تا 1385 و انجام شبیه سازی تحولات آینده با فرض باروری سطح جانشینی، از نتایج نسخه 2006 پیش بینی های «چشم انداز جمعیت دنیا» نیز استفاده شده است. نتایج به طور خلاصه نشان می دهد که در سناریوی کاهش باروری به سطح جانشینی، همان طور که پرستون (1986) شرح داده است، رشد جمعیت سنین زیر سن T، یا میانگین سن فرزندآوری، متوقف خواهد شد و اندازه جمعیت اساسا در سنین بالای سن T افزایش می یابد، بنابراین، در واقع پی آمد مهم گشتاور، سالخوردگی جمعیت است و در نتیجه، کاهش بیشتر باروری، تنها سرعت سالخوردگی را افزایش خواهد داد.

برای این پرسش که به هنگام ضرورت چه کسی یا کسانی سالمندان را یاری می کنند، یک پاسخ پیش فرض وجود دارد: فرزندان. اما این که این پاسخ درست است یا خیر و سالمندان تا چه اندازه و در چه اموری به حمایت فرزندان متکی هستند و آیا دیگر منابع حمایت اجتماعی قادرند نبود یا کمبود حمایت فرزندان را جبران کنند؟ پرسش هایی است که مستلزم پژوهش های بیشتری است. هدف این مقاله سهیم شدن در ارائه پاسخ علمی به این پرسش ها است. برای انجام این کار از دو نظریه جبران سلسله مراتبی و کارکردهای مشترک و داده های پژوهشی میدانی که از مصاحبه با 527 سالمند 60 ساله و بیشتر ساکن در شهر تهران در سال 1386 به دست آمده، استفاده شده است. نتایج به طور خلاصه نشان می دهد که در محیط جمعیتی که در آن باروری بالنسبه بالا و مرگ و میر نسبتا پایین بوده، شبکه حمایت خانوادگی سالمندان شهر تهران در اندازه بزرگ و در ترکیب جنسی متنوع است. با وجود میل مهاجرتی بالایی که در میان فرزندان دیده می شود، دسترسی سالمندان شهر تهران به فرزندانی که قادر به ایفای نقشی مهم در شبکه حمایت خانوادگی هستند، بالا است. از همین روی حمایت خانوادگی، خصوصا از نوع حمایت ابزاری، تحت سیطره فرزندان قرار دارد و حمایتی که فرزندان از والدین سالمند، خصوصا زنان، دارند به وسیله منابع دیگر قابل جبران نیست.