جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حقوق شیعیان افغانستان به‌عنوان بخش قابل‌توجهی از شهروندان این سرزمین با ویژگی‌های هویتی و فرهنگی خاص، همواره در طول تاریخ نادیده گرفته شده و تنها در دوره اخیر پس از تدوین قانون اساسی جدید در سال 1382 شمسی روزنه‌ای فراروی این اقلیت قومی و مذهبی گشوده شده است. پرسش جستار حاضر آن است که تساهل سیاسی در قانون اساسی جدید افغانستان، در مقایسه با قوانین اساسی گذشته این کشور، به چه میزان گنجانده و رعایت شده و هچنین چه نقشی در تأمین حقوق شیعیان ایفا کرده است؟ در پاسخ به این پرسش، فرضیه‌ی این نوشتارآن است که قانون اساسی جدید افغانستان دارای ظرفیت‌های نظری قابل‌توجهی در زمینه تساهل سیاسی می‌باشد و با واکاوی در مواد گوناگون این قانون نشان می‌دهد که به لحاظ نظری ظرفیت کشف و استخراج حقوق اقلیت شیعیان نیز در آن وجود دارد. این نوشتار عهده‌دار تبیین و تحلیل وجهِ نظری تساهل سیاسی در قانون اساسی جدید و نقش آن در تأمین حقوق شیعیان است. اما با تاسف اجرای این اصل در عمل در مقایسه با واقعیت موجود فاصله زیادی دارد که لازم است مقتضیات، موانع و راهکارهای عملیِ تأمین حقوق شیعیان به شکل جداگانه و در پژوهشی مستقل بررسی شود.

در میان فرقه های مختلف اسلامی از لحاظ نظری رویکردهای متنوعی نسبت به اصل امر به معروف و نهی از منکر وجود داشته است. در این میان رویکرد صوفیه نسبت به دیگران از گوناگونی خاصی برخوردار است. این نوشتار بر آن است نشان دهد صوفیان نه تنها نسبت به این اصل بی اعتنا نبوده بلکه سه رویکرد نظری کاملا متفاوت نیز در مواجهه با آن داشته اند. عده ای با همان دید فقهی به این اصل می نگریسته و عده ای به مساله از جنبه اخلاقی پرداخته اند و عده ای دیگر رویکردی کاملا عرفانی را در پیش گرفته اند. نگاه اخلاقی و نیز عرفانی صوفیان یکی از عواملی بوده است که آن ها را در نزد متشرعه که با دیدی صرفا فقهی به این اصل می نگریسته اند «تارک امر به معروف» جلوه گر ساخته است.

امر به معروف و نهی از منکر یکی از اصول مهم و بنیادی در اسلام محسوب می شود و در کمتر دیانتی تا بدین اندازه به این مقوله پرداخته شده است. با این حال، شاید هیچ اصل اسلامی نیز به اندازه این اصل، محل لغزش و افتادن در دام هوای نفس نباشد. «ریا» و «عجب» دو منکری است که می تواند به راحتی از اعمال کورکورانه اصل امر به معروف و نهی از منکر سربرآورد. از سوی دیگر، ملامتیه جزو عرفای مسلمانی محسوب می شوند که «اخلاص»، زیربنای تمامی افکار و اعمال آن ها را شکل می دهد. مقاله حاضر درصدد آن است که نشان دهد ملامتیه نخستین، با رویکرد منحصر به فرد خود، افزون بر آنکه اخلاص را از برنامه عملی خود کنار نگذاشتند بل نسبت به امر به معروف هم بی اعتنا نبوده اند.