جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سرچشمه و منشأ قداست خداوند است و همه امور مقدس، قداست خود را از خداوند اخذ کرده اند. مقدسات، اشخاص و اموری هستند که در میان حامیان یک آیین از احترام ویژه ای برخوردارند و بایستی از اهانت و استهزاء مصون باشند. بر اساس آیات قرآن اموری چون ذات اقدس الهی، کتب آسمانی، آیات الهی پیامبران،دین، مومنان و معاد مقدّس شمرده می شوند.مشرکان به طرق مختلف از جملهاستهزاء، دشنام، عیب جویی و نسبت های ناروا به مقدساتتوهین می کردند. خداوند متعال در قرآن کریم، برای پیشگیری از توهین به مقدسات مسلمانان، آنان را از اهانت به مقدسات مشرکان باز داشته است.قرآن کریم در برابر اهانت به مقدسات به تناسب موقعیت، برخوردهای متفاوتی دارد. وشیوه هایی چون موعظه و نصیحت، ترک هم نشینی و دوستی و در عین حال صبر و به یاد خدا بودن و در نهایت مقابله به مثل را به مسلمانان ارائه می کند.

کلام خداوند که حق، نور، بیان، مبین، بینه و حکیم نامیده شده با حجت‌ها، منطق فصیح و دلالت‌های آشکار عقلی و حسی خود در غایت احکام، متضمن والاترین اسرار، معانی و معارف، و دارای درست‌ترین و گران‌بهاترین سخنان و اهدافی است که دین برای تحقیق مصالح بندگان به دنبال تحقق آن اهداف است.اگر نگاهی اجمالی به آیات قرآن بیفکنیم به موارد تعلیلی بسیاری برمی‌خوریم، و متوجه می‌شویم که خداوند برای همه‌ی اقوال و افعال خود اهدافی را بیان می‌کند و آن را از پی سبب خاصی می‌داند. به جز ظاهری‌ها و اشاعره که تعلیل در احکام و افعال خداوند را انکار کردند، دیگر فرق همانند امامیه، معتزلی‌ها، اهل سنت و ماتریدی‌ها قائل به تعلیل افعال و اقوال خداوند هستند.در این پایان‌نامه پس از بررسی آیات سوره‌های فاتحه و بقره، این نتیجه به دست آمد که علت به معنای سبب، تغییر دهنده یا مقصود است. و تعلیل در قرآن ممکن است بیان علت فاعلی (سبب) یا بیان علت غایی (مقصود) باشد. آن علتی که فعل به خاطر آن به وقوع می‌پیوندد، ممکن است سبب وقوع فعل، و ممکن است غایت و نتیجه‌ی آن باشد، و بر این اساس تعلیل ممکن است، تعلیل به غایت یا تعلیل به سبب باشد. مقصود ما از اصطلاح تعلیل در این پایان نامه بیان اسباب، علت‌ها، حکمت‌ها و اهدافی است که احکام، پندها، اخبار، انشا در آیات قرآن حکیم بر اساس آن اسباب و اهداف تعیین شده است.بیان علت با اسالیب لغوی خاصی انجام می‌گیرد که در این پایان نامه به بیان انواع اسالیب نحوی تعلیل وارده در قرآن پرداخته‌ام، که عبارت‌اند از:الف: تعلیل به وسیله‌ی حروف (لام، با، فا، إذ، أو، عن، فی، کی، من، إذن، إلی، کما، علی، حتی، لعل)؛ ب: تعلیل به وسیله‌ی اسماء (مصدر صریح و مصادر مووله)؛ج: تعلیل به وسیله‌ی الفاظ صریح (علت، سبب، غرض، من أجل، لأجل) و الفاظی که در سیاق دلالت بر تعلیل می‌دهند (اسمای اشاره و مشارالیه و مشتقات)؛د: تعلیل به وسیله‌ی جملات(جمله‌ی«إنَّ، اسم و خبرش»،جمله‌ی«طلب و جواب طلب»،جمله‌ی «شرط و جزا»، جمله‌ی «صله‌ و موصول»، جمله‌ی «حالیه») که سیاق آیات دلالت بر تعلیلی بودن آن جملات دارد.از مجموع هفت آیه‌ی سوره‌ی فاتحه و 286 آیه‌ی سوره‌ی بقره، (به تشخیص نگارنده) خداوند در بیان خویش از 220 مورد تعلیل استفاده کرده است. و این بر این امر دلالت می‌کند که کتاب خداوند منبع بسیار بزرگی از تعلیلات است که در آن به بیان اسباب و اهداف کرده‌های کردگار و رخ‌دادهای گیتی پرداخته است.

حق و مشتقاتش 287 باردر قرآن کریم به کار رفته اند ، حق در لغت به معنای ثبوت و مطابقت با واقع می باشد و علوم مختلف ، متناسب با موضوعاتشان معانی مختلفی از آن ارائه داده اند، مثلا در عرفان، حق به خداوند اطلاق می شودودر فلسفه ،گاهی به معنی صادق و زمانی به معنی امر واقعی به کار می رود . بر اساس این پایان نامه در قرآن کریم حق به 7معنا به کار رفته است که عبارتند از : حق در برابر باطل با مصادیق (خداوند ،قرآن،اسلام ،توحید و غیره)، ثابت و محقق ،راست ودرست ، شایسته و سزاوار ،نصیب، دَین و ارتکاب . در منطبق ساختن آیات با این معانی از تفاسیر معتبر شیعه و سنیو همچنین کتب وجوه قرآن بهره گرفته و اختلاف نظرها را با مراجعه به تفاسیر معتبر نمایان ساخته ایم و با توجه به اقتضای سیاق، وجه برتر را مشخص نمو ده ایم .

در این پایان نامه عدم اختلاف و تعارض در قرآن کریم بررسی شده است. مباحث شامل شش فصل است.در ابتدا آراء مفسرین در زمینه عدم اختلاف در قرآن مطرح شده و عدم اختلاف و تناقص میان معانی ومفاهیم قرآن، بلاغت و فصاحت قرآن، اخبار غیبی قرآن و وجوه مختلف عدم اختلاف در قرآن بیان گردیده وعدم اختلاف و تعارض در قرآن اثبات شده است.

چکیده:از جمله اموری که در قرآن و روایات به آن اشاره شده است، مسأل? زینت و آرایش می باشد. زینت در قرآن در تمام ابعاد آفرینش مصداق دارد، مانند زینت آسمان، زینت زمین،زینت و عمل و زینت اندیشه و.... آیات زیادی در قرآن کریم وجود دارد که این مسأله را مورد تأکید قرار می دهند.از آن جا که ائمه مبیّن و مفسرقرآن هستند، در این زمینه هم با تکیه بر آیات، روایات فراوانی از ایشان نقل شده است. با توجه به سخن ائم? اطهار(علیهم السلام) می توان روش های صحیح و اسلامی زینت نمودن و آرایش کردن را فرا گرفت و در عمل مبنا قرار داد، به طوری که هم آراسته گردید و هم معرّف دین مبین اسلام بود. این روایات علاوه بر این که تمام ابعاد زینت را بیان کرده اند، زینت و آرایش در مورد انسان را مورد توجه قرار داده و به آن پرداختهاند و دستورات جامعی در این زمینه ارائه نموده اند. تحقیق حاضر نیز تلاشی در بیان همین دستورات می باشد.کلمات کلیدی:زینت، آرایش، فطرت، پوشش، خود آرایی.

چکیدهرحمت از واژگان کلیدی قرآن کریم و از مفاهیم اساسی دین است که اندیشمندان اسلامی از منظرهای مختلف به بررسی مفهومی آن پرداخته اند. با این حال، کاربردهای متنوع و مختلف آن در قرآن کریم موجب شده است که در بطن جمله، معنای مختلفی را بر خود بپوشاند. از این رو بررسی معنایی آن نیازمند به استفاده از روش های نوین تحلیل معنا همچون علم معناشناسی و مکاتب و روش های گوناگون آن همچون مکتب بن (معناشناسی فرهنگی-بومی) است. در این روش معناشناسی با سیر در گذشته و حال واژه و شرایط فرهنگی خاص هر دوره می توان به دو معنای هم زمانی و درزمانی واژه دست یافت و مسیر تغییر و تحول واژه را روشن ساخت؛ همچون( رحم به معنای خوراک، عذاب کردن در سال های 200-2500 و اشتقاق واژگان رحمن و رحیم از آن به عنوان اوصاف فعلی خداوند در قرآن کریم)و همچنین با تکیه بر آیاتی که واژه رحمت و مشتقاتش در آن بکار رفته و سیاق آن آیات توانسته است به جایگاه وازه رحمت از بعد هم نشینی های توصیفی، ابزاری، تاثیرگذار و تاثیرپذیر دست یابد و از سوی دیگر با پرداختن به بعد جانشینی این واژه در آیات، توانسته است جایگاه واژه رحمت در قرآن کریم را روشن سازد و از آن مهم تر ، مفاهیم این واژه در آیات و جایگاه های مختلف آن روشن سازد.کلید واژه: معناشناسی، هم نشینی، جانشینی، قرآن کریم، رحمت

چکیدهبررسی اوصاف انبیا در قرآن کریمبه کوششزهرا زیلاب پوریکی از محور‌های اصلی قرآن کریم در تعلیم و تربیت ، معرفی برترین و کامل‌ترین اسوه‌های انسا‌نی ؛ یعنی پیامبران ا‌لهی است که در خلال تبیین سیره‌ی علمی و عملی آنان ، فضایل و اوصاف متعددی را برای آنان ذکر می‌کند . بسیاری از این اوصاف ، در همه رسولان مشترک است ، اما برخی از این اوصاف در بعضی از آنان به نحوی خاص ، جلوه‌گر است . تحقیق حاضر گامی است در جهت تبیین اوصا‌ف مشترک و خاص انبیای ا‌لهی (علیهم ا‌لسّلام) . به این منظور اوصاف و ویژگی‌های پیامبران را که در سور متعدّدی از قرآن کریم پراکنده است ، استخراج نموده و ضمن دسته‌بندی اوصاف به عام و خاص و ارائه‌ی میزان فراوا‌نی و کاربرد هر وصف در قرآن کریم ، به شرح و توضیح اوصاف پرداخته‌ایم . ‌هم‌چنین در این پژوهش در پیِ آن بوده‌ایم که مقایسه‌ا‌ی بین اوصاف انبیا صورت بگیرد تا از این رهگذر ، برجسته‌ترین اوصاف تمامی پیامبران ، تفاوت‌ها و اشتراکات آنان ، و نیز اختصاصی‌ترین صفتی که هر یک از پیامبران با آن ظهور کرده‌ و مظهر جمال و یا جلال ا‌لهی گشته‌اند ، روشن بشود . از مهم‌ترین دستاورد‌های این پژوهش آن است که ؛ پیامبران اولوا ا‌لعزم نسبت به سایر انبیا ، اوصاف بیشتری برایشان ذکر شده‌است ، و از بین آنان ، بیشترین اوصاف از آنِ افضل پیامبران ، یعنی پیامبر اسلام (ص) است که 116ویژگی می‌باشد . بعد از پیامبر خاتم (ص) ، حضرات ابراهیم ، موسی ، عیسی و نوح (علیهم ا‌لسّلام) به ترتیب ، بیشترین اوصاف را به خود اختصاص داده‌اند . دستاورد مهم دیگر این‌که ؛ از میان تمامی اوصا‌ف انبیا ؛ صرف نظر از عام و یا خاص بودن ، برجسته‌ترین و پُرکاربرد‌ترین وصف ، موحّد بودن است که میزان فراوا‌نیِ آن ، 142 مورد است . اوصا‌فی چون : علم و معرفت ، عبودیّت و عبادت ، ا‌نذار ، رحمت و شفقت ، که با احتساب موارد لفظی و مفهومی (برداشت ضمنی از آیات) به ترتیب دارای فراوا‌نیِ 124 ، 118 ، 90 و 79 می-باشند ، در رده‌های دوّم تا پنجم قرار دارند . در اهمیّت این اوصاف همین بس ؛ که توحید ، اصل اساسی ادیان ، و گوهر وجود ا‌نسان و نردبان ترقّی او‌ست ؛ معرفت و عبادت غایت خلقت‌‌ است ؛ و انذار و رحمت ، نقش اساسی و کلیدی در پیشبرد اهداف رسا‌لت انبیا داشته‌‌ است . از دیگر نتایجی که از مقایسه‌ی اوصاف انبیا بدان دست یافتیم این است که ، شبیه‌ترین پیامبران به یکدیگر ، حضرت عیسی و یحیی (علیهما ا‌لسلام) هستند که به لحاظ کمّی و کیفی ، برخی از اوصا‌ف‌شان دقیقاً همسانند . البته انبیای اولوا ا‌لعزم نیز دارای اشتراکات قابل توجهی می‌باشند . هم‌چنین پیامبرا‌نی که نسبت نزدیک با یکدیگر داشته‌اند (پدر و پسر ، برادر) ، مانند ابراهیم و اسماعیل ، یعقوب و یوسف ، داوود و سلیمان ، زکریّا و یحیی ، موسی و هارون (علیهم ا‌لسّلام) ، در مقایسه با دیگر انبیا ، اشتراکات بیشتری را از نظر اوصاف و ا‌لقاب دارا می‌باشند . شایان ذکر است که اغلب اوصاف انبیا (ع) اکتسابی است ، چرا که آنان همانند سایر انسان‌ها دارای اراده و اختیارند و اوصاف غیر اکتسابی ، به دنبال ظهور لیاقت‌شان و به عنوان پاداش ، و بخشی نیز به عنوان زمینه‌ی نبوّت به آنان عطا شده است .کلید واژه‌ها : قرآن کریم ، انبیا ، رسولان ، اوصا‌ف ، وصف ، مظهر .

چکیدهشادی از منظر آیات و روایاتبه کوششفاطمه افشارپورعدّه‌ای همیشه بر این بوده اند که اسلام را دین غم و اندوه معرفی کنند و وجود هر گونه شادی و نشاط را در این دین انکار نمایند، حال آن‌که، با نگاهی محقّقانه و واقع‌بینانه به دین مبین اسلام، می‌توان دریافت که این دین، نه تنها با شادی و نشاط مخالفتی ندارد، بلکه در سایه‌ی تعالیم بلند خود شادمانی حقیقی را برای انسان به ارمغان می‌آورد، وجود احادیثی در خصوص تأیید عنصر شادی، ثواب و پاداش شاد کردن دیگران، و احادیثی که برای دست یابی به شادمانی راه کار ارائه می دهند، و نیز برخی آیات قرآنی که به امر شادی توصیه می کنند، این امر را اثبات می نماید.لیکن در اسلام، شادی بر اساس اصول و ضوابطی به دو نوع پسندیده و ناپسند تقسیم می‌شود، و بدیهی است که تنها شادی‌های پسندیده مورد تأیید آیات، روایات و فقه اسلامی قرار دارد.کلید واژه‌ها: شادی، اسلام، قرآن، روایات.

چکیدهحرص از منظر قرآن و روایاتبه کوششالهام اسماعیل‌زادهحرص به معنای علاقه و رغبت شدید بر چیزی همراه با فعالیت زیاد است و صفتی است نفسانی که انسان را بر جمع نمودن زاید از آنچه به آن احتیاج دارد، وامی‌دارد. در قرآن و روایات از واژگانی نظیر طَمَع، شَرَه، شُحّ، هَلََع و نَهَم در معنای حرص استفاده شده است. خداوند این صفت را در نهاد انسان قرار داده است تا به کمک عقل، آن را برای رسیدن به خیر به کار برد. واژه حرص‏ معمولا بار منفى دارد ولى گاه این واژه در مواردى به کار مى‏رود که نه تنها جزء اخلاق رذیله نیست ‏بلکه فضیلت محسوب مى‏شود و از آن به حرص ممدوح تعبیر شده است و در جایى است که در مورد علاقه شدید به کارهاى خیر مانند: انجام واجبات، خودسازی، جهاد، کسب دانش، هدایت دیگران و... به کار رود. عوامل پیدایش حرص مذموم، بر اساس این تحقیق، بینش غیر حقیقی و کاذب به انسان و جهان، شیطان، پندار جاودانگی، دنیادوستی و دنیا‌طلبی، ضعف ایمان و سوءظن به خدا، جهل و نادانی، ترس از فقر و آرزوهای طولانی می‌باشد. عوامل پیدایش حرص ممدوح نیز عبارت است از: حسن ظن به خدا، شدت علاقه به هدف، حب اهل بیت (علیهم السلام) و توبه. حرص شدید، پیامدهایی دنیوی و اخروی نظیر آخرت‌گریزی، از بین رفتن ایمان، ناخشنودی از حکم و قضای الهی، ارتکاب گناهان دیگری همچون استهزا، بخل، جزع، بی‌توجهی به مساکین، خوردن مال یتیم، جمع میراث از طریق نامشروع و خوردن آن، و محرومیت از رزق و روزی، ذلت، رنج و ناراحتی روحی و جسمی، عذاب الهی و محروم شدن از بهشت دارد. حرص ممدوح را باید تقویت کرد و حرص مذموم را باید درمان کرد، راهکارهای درمان عبارتند از: تقویت ایمان و اعتقادات نظیر خداشناسی، معادشناسی و شناخت نفس، و راه‌هایی عملی همچون قناعت و ساده‌زیستی، سخاوت، انفاق، همنشینی با پایین دستان، اقامه نماز، امانتداری ووفای به عهد و پناه بردن به خدا از حرص.کلید واژه ها : حرص، طمع، آز، حرص مذموم، حرص ممدوح.