جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این مقاله، نشان دادن نگاه تاویلی سهروردی به روایات، عناصر و مولفه های اثر حماسی بزرگ ایران یعنی شاهنامه فردوسی است. مقاله به دو بخش تقسیم می شود: در بخش نخست بنیان های متفاوت تاویل در نزد فردوسی و سهروردی بررسی می شود. در این بخش همچنین نشان داده می شود که اسطوره و حماسه چگونه در اندیشه فردوسی و در پرتو اصول و قواعدی که او برای فهم و تاویل آن ها به دست می دهد، به مثابه اموری معقول و خردپذیر جلوه می کنند؛ حال آنکه در نزد سهرودی آنچه مهم است نه به دست دادن تفسیر و تبیینی معقول از حماسه و اسطوره، بلکه فهم آن ها به مثابه رمزها و نمادهایی است که در پرتو نوعی تجربه زیسته عرفانی و باطنی فهم و تفسیر می شوند. در بخش دوم هم با واشکافی تحلیلی عناصر حماسی و اسطوره ای شاهنامه - که در رسایل عرفانی سهروردی به رمزهای عرفانی و گنوسی بدل می شوند - دگردیسی اسطوره و حماسه به عرفان یا گذر از حماسه تاریخی - ملی به حماسه معنوی مورد تامل و مداقه قرار می گیرد.

ماهیت نظرورزانه نظریه ادبی و پیوند آن با فلسفه به ویژه در زمانه ما به طرق گوناگون مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. این مقاله بی آنکه پژوهشی پیشینی در باب انحای پیوند میان فلسفه و نظریه ادبی باشد، سعی در روشن کردن پسینی ادای سهم فلسفه به نظریه ادبی دارد و می کوشد نشان دهد فلسفه- برخلاف نظرگاه عمل گرایانه رورتی که معتقد است چیزی به نام بنیادهای عینی معنا یا تفسیر وجود ندارد که اندیشه فلسفی روشنگر آن باشد و از همین رو نیازی نیست تا نظریه پردازان ادبی، عمیقا فلسفه را کاشف و روشنگر مباحث نظریه ادبی به شمار آورند- چگونه می تواند به نظریه ادبی مدد رساند. نویسنده به دنبال موجه کردن این نظرگاه است که فلسفه دست کم می تواند به چهار طریق عمده و در چهار مساله، ادای سهمی به نظریه ادبی داشته باشد و درواقع کل مقاله بسط و تبیین این چهار مساله است: 1. فلسفه به مثابه نظریه ای در باب جایگاه هستی شناختی ادبیات و همچون گشاینده راهی به سوی درک و فهم وضع هستی شناختی متون ادبی؛ 2. رفتارگرایی فلسفی و حل مساله رسیدن به ذهن مولف؛ 3. فلسفه به مثابه پژوهشی در بنیادهای نظریه ادبی که می تواند به درک و فهم بهتر بنیادهای نظریه ادبی منتهی شود؛ 4. فلسفه به مثابه رویکردی انتقادی به نسبیت معرفتی ناشی از نظریه های ادبی مدرن. در پایان بحث، نویسنده نتیجه می گیرد که با پذیرش دخالت فلسفه در همین چارچوب هم دلایل کافی برای نپذیرفتن نظرگاه رورتی وجود دارد.

کلام اشعری نه تنها دیر زمانی است همچون نوعی است کیشی اسلامی، سلطه و تفوق خود را بر سایر نحله های کلامی تثبیت کرده بود، بلکه از آغاز با تصوف و اندیشه های صوفیانه نیز پیوند یافته و بر آنها تاثیرات ژرفی نهاده است. آنچه به دنبال می آید، کوششی است برای نشان دادن برخی از ابعاد این پیوند، آن هم با توجه به کتاب مشهور تعلیمی صوفیان، یعنی مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه عزالدین محمود کاشانی. این مقاله شامل دو بخش است: بخش نخست، تحلیلی مختصر از آن جنبه هایی از کلام اشعری است که می تواند به نوعی، پیوند میان تصوف و این نحله کلامی یا برخی از دلایل و بنیادهای چنین پیوندی را تا حدودی روشن سازد و به این ترتیب نه گونه ای تکرار اندیشه های کلامی اشعری، بلکه بازخوانی برخی از آنها به شمار تواند آمد. در بخش دوم ربط و پیوند میان این نظام کلامی و اصول عقاید صوفیان، چنانکه در باب اول مصباح الهدایه به بیان آمده، نشان داده شده است.