جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تاویل و فهم هر اثر ادبی بر پایه نظریه های جامعه شناختی، نوعی تلفیق روش ها و ترکیب نگرش هاست؛ چنان که هم زاویه های تاریک اثر ادبی را روشن می کند و هم نظریه ها را به آزمون می گذارد. این مقاله رهیافتی است ساختاری و نشانه شناختی و تاویلی بر داستان کوتاه «گیاهی در قرنطینه» بیژن نجدی از مجموعه داستان یوزپلنگانی که با من دویده اند که بر اساس نظریه ایدئولوژی و گفتمان قدرت نوشته شده است. ابتدا، نگارنده نشانه های فرامتنی و متنی داستان را به تفکیک توصیف و تبیین کرده، سپس همه این نشانه ها را در شبکه ای از دلالت های متنی تاویل نموده و سرانجام کنش های معناساز و معناآفرین متن را با نظریه ایدئولوژی (مارکس، آلتوسر و ژیژک) و گفتمان قدرت (فوکو) همساز کرده است. هدف این مقاله، جدا از شناسایی ابعاد بینامتنی، ساخت های روایی، رمزگشایی نشانه های متنی و دریافت ساختار پنهان متن داستان «گیاهی در قرنطینه»، کوششی برای دست یابی به استعاره کلانی است که می تواند هسته مشترک مضامین داستانی یوزپلنگانی که با من دویده اند باشد؛ استعاره ای که سلطه ایدئولوژی و توهم هویت، مستعارله آن است.

زمان استعاره ای است که خود را با گذار، تکرار و مکان نشان می دهد و انسان تنها موجودی است که با این استعاره، هم استمرار می یابد و هم خود را می شناسد. روایت های تخیلی عالی ترین ساختارهایی هستند که زمان وجودی انسان را نشان می دهند. از این رو، هم هویت سازند و هم تحت تاثیر هویت ها. این مقاله با بررسی شکل های زمان در روایت های تخیلی نشان می دهد که چگونه در هر برهه ای، منجر به هویت های ویژه شده اند. این هویت ها نه تنها در بازتولید روایت ها به گونه ای زمان را تاویل کرده اند، بلکه به شکلی به تاویل و تببین خود نیز پرداخته اند. اصلی ترین مساله این تحقیق آن است که روایت های تخیلی ایران به شکل روایت های تخیلی غرب، زمان را تجزیه نکرده اند؛ از این رو، انسان ایرانی چه در تولید روایت های تخیلی و چه در دریافت آن، دیرتر به تخیل تاریخی رسیده و بیشتر متاثر از تخیل تمثیلی گفتمان عرفانی بوده است.