جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عنوان نوشتاری که پیش رو دارید « قرب الهی از دیدگاه آیات و روایات» است. هدف از این پژوهش بیان تقرب به خداوند است که در سایه آن همه کمالات، زیبایی ها، لذت ها و سعادت ابدی به وجود می آید. ما در این پژوهش به دنبال این هستیم که بیان کنیم یک انسان چگونه و از چه راه هایی می تواند به خداوند تقرب پیدا کند. در آیات و روایات برای تقرب انواعی ذکر شده که نوع اول آن که تقرب خدا به بنده است، خدای متعال به واسطه بخشیدن نعمت ها و فیض رساندن به بنده به او نزدیک می شود. نوع دوم که تقرب بنده به خداوند می باشد که به واسطه آن انسان می تواند خود را در جوار قرب الهی نزدیک و زمینه رسیدن به کمال برای او فراهم شود. خداوند متعال برای دعوت بندگان به سوی خود با بیان های گوناگونی آن ها را مورد خطاب قرار داده و این سبب به وجود آمدن مراتبی برای قرب بندگان به خداوند گردیده است. شخص مقرب به مراتب قربش از اوصافی برخوردار می شود که متضمن آثاری در او می شود از جمله: بندگی خدا، خضوع و خشوع در برابر خداوند و اجتناب از گناه و تکبر و... عواملی باعث تقرب به خدا می شود از جمله: نماز، قرآن، عمل صالح، انفاق، جهاد در راه خدا و... و در مقابل موانعی هم در این راه ذکر شده از جمله: دنیاطلبی، پیروی از شیطان و هوای نفس و... می توان اشاره کرد. مقربان در قرآن از جایگاهی خاص برخوردار می باشد که از آن به عنوان حریم امن الهی یاد شده، به گونه ای که کسی که به خداوند نزدیک شود خداوند به او نظر رحمت می افکند و در نتیجه از عذاب دردناک نجات می یابد و غرق در نعمت های او می شود. مزیت این پژوهش در مقایسه با دیگر آثار در این است که مطالب را به صورت منسجمی در منابع مختلف قرآنی، روایی، اخلاقی گردآوری کرده و باعث می شود دستیابی به مطالب را راحت تر کند.

قضاء و قدر یکی از مهمترین حقایق هستی به شمار می روند که همواره ذهن بشر را به خود مشغول کرده است. با ظهور اسلام و تعالیم قرآن و سنت، این مسأله به طور عمیق و جدی توسط مسلمانان به طور اعم و اندیشمندان به طور اخص مطرح گردید. این مسأله از یک طرف ریشه در اعتقادات و مسائل ماورائی ( غیب) دارد و از طرف دیگر باعث اثرگذاری در زندگی مادی و معنوی انسان می شود. ما برآنیم که رابطه این دو را کشف کنیم؛ بنابراین تلاش خود را ابتدا جهت مفهوم قضاء و قدر، مراتب و اقسام آن گذاشته سپس به رابطه افعال انسان با " قضا و قدر" یا همان " جبر و اختیار" می پردازیم. یعنی اینکه اعتقاد به قضا و قدر چه اثری در فعل انسان دارد، آیا باعث اجبار او در کارهایش می شود؟ و آیا قضا و قدر نوعی سلب اختیار از انسان است؟ در حالی که، خواهیم گفت که اعتقاد به این مسائل موجب سلب اختیار از او نمی شود، چون او مکلف است و عقاب و ثواب دارد و سپس به مسأله مهم " بدا" و رابطه اش با قضا و قدر پرداخته، و اینکه آیا قضای الهی حتمی است و هیچ تغییری در آن صورت نمی گیرد؟ اگر تغییر صورت می گیرد؟ آیا علم خداوند جهل نخواهد شد؟ در صورتی که حقیقت بدا یکی از مسلّمات اعتقادی شیعه است و روایات فراوانی در این زمینه وجود دارد و بیان می کنیم که مقدرات الهی، علت تامه وقوع شیء نیست، و در تمام امور، حق بدا و تغییر و تبدل برای خداوند محفوظ است. و اراده الهی و خواست او علت تامه نیست. و بعد از گذر از این مسأله، به بحث رابطه قضا و قدر با زندگی معنوی و مادی انسان می پردازیم که این مسأله چه تأثیری در زندگی فردی و اجتماعی انسان گذاشته و چگونه اعتقاد به قضا و قدر بر آینده انسان و نجات او از بحرانهای روانی مؤثر است، و باعث نشاط روحی او می گردد. در این سیر ما از منابع اصیل اسلامی چون قرآن کریم – این کتاب هدایت گر و روشنگر – و روایات گهربار معصومین ( علیهم السلام) و اقوال و بیانات ارزشمند اندیشمندان و علمای اسلامی – که قلم آنها با فضیلت تر از خون شهدا و وجودشان وارثان انبیاء است – بهره برده ایم.

از آنجا که دین زیباترین جلوه ی رحمانیت خداوند برای هدایت نوع بشر است و دینداری رویکرد به این جلوه ی رحمانیت و حرکت در مسیر هدایت می باشد، باید دانست که پیوسته در این مسیر عواملی پیدا و ناپیدا به صورت مانع و دافع بر سر راه دینداری و اندیشه ظهور می کند که شناخت آن ضروری است. شناخت عواملی که دین و دینداری را تهدید می کند، در واقع پرداختن به بهداشت دین و دینداری است و این امر، کم اهمیت تر از بهداشت تن و روان نیست، زیرا دین و دینداری با حقیقت انسان و ابعاد مختلف زندگی وی سر و کار دارد و نقشی ویژه و منحصر را ایفا می کند. موضوع این رساله پرداختن به ریشه ها و عوامل دین گریزی از منظر قرآن است. با بررسی آیات و روایات سعی شده است برخی از این عوامل را شناخته و معرفی نماید. با توجه به نقش حساس دین به ویژه اسلام در دوران کنونی و اقبال مردم تشنه و حقیقت جو به آن، برقراری حکومت دینی توسط روحانیت در ایران، فعالیت ها و تبلیغات دشمنان و معاندان داخلی و خارجی در کمرنگ نمودن نقش دین و محدود کردن حوزه ی آن، پرداختن و شناخت عواملی که موجب گریزاندن مردم از دین یا مانع رویکرد و اقبال آنان به دین می شود ضروری می نماید. به آن امید که همه ی مسئولان و متولیان امور دینی و معنوی مردم و همه ی دینداران به این امر بیش از پیش توجه نموده و با برکندن و از بین بردن زمینه ها و ریشه های دین گریزی شاهد گرایش روز افزون مردم به دین و دینداری باشیم. این رساله از سه فصل تشکیل شده است. فصل اول و دوم را می توان مقدمه ای برای فصل سوم برشمرد. در فصل اول پیرامون معنا و مفهوم واژه ی دین در لغت و اصطلاح و حقیقت دین از منظر قرآن نکاتی بیان شده است. در فصل دوم درباره ی حضور دین در همه ی عرصه ها و زوایای زندگی آدمی و پیوند آن با زندگی فردی و اجتماعی مطالبی بیان شده است. فصل سوم که با عنوان عوامل و ریشه های دین گریزی شروع می شود به بیان ریشه ها و عواملی که به موجب آنها آدمی از دین، گریزان شده و یا مانع جدی در راه گرایش انسانها به دین و امور دینی است پرداخته است. بررسی علل روانی و فردی، اجتماعی، فرهنگی، در این فصل انجام شده است. رؤوس مطالب فصل سوم عبارتند از: فقر و ناداری، آلودگی محیط اخلاقی و اجتماعی، عالمان بی عمل و سوء رفتار برخی از متولیان دین، نقش تبلیغات و عملکرد دشمنان در دین گریزی، دفاع نامعقول و ناپسند از دین، بکارگیری شیوه های نادرست در تبلیغ، عدم توجه به ظرفیت ها و استعدادها در هدایت و تربیت، صفات و خصلتهای ناپسند، گناه و گریز از مسئولیت یا تمایل به آزادی بی حدّ و اندازه، تقلید ویرانگر و شخصیت گرایی. آنچه که در این تحقیق به دنبال آن هستیم این است که بدانیم چه عواملی در دین گریزی دخالت دارند و سعی شود آن عوامل شناخته شود و از بین برود تا بتوانیم به یک الگوی سالم در دین و زوایای زندگی برسیم. البته با عملی کردن این تحقیق در مکانهایی مانند مراکز فرهنگی، مدارس و... می توان دنبال ثمرات مفید آن بود. «ان شاء الله.» از منابع مهم در این تحقیق کتاب آسیب شناسی استاد مرتضی مطهری و کتاب رهزنان دین اثر مصطفی دلشاد تهرانی را می توان نام برد.

موضوع تحقیق، غضب در قرآن و سنّت می باشد که در صدد تبیین غضب و بررسی آثار و آفات آن و...فضایل کظم غیظ و حلم می باشد.ضرورتی که این موضوع را ایجاب می کند، وجودبسیاری از مسائل تأسف بار در جامعه واز هم پاشیدگی روابط انسانی و به خصوص پیوندهای خانوادگی و... می باشد.از طرفی وجود تعداد زیادی از آیات و روایات ،اهمیت این موضوع را بیشتر نمایان می سازد. این تحقیق با استفاده از منابعی همچون بحار الانوار، الکافی و کتب اخلاقی همچون معراج السعاده، کیمیای سعادت، وکتب تفسیری چون تفسیر المیزان، تفسیر نور و ... و نرم افزارهایی همچون جامع تفسیر نور ،گنجینه روایات و...گردآوری شده و لازم به ذکر است که این تحقیق، به روش کتابخانه ای و فیش برداری است. آن چه در کل،از این تحقیق می توان ارائه کرد، این است که: غضب، مصدر ثلاثی مجرد است و دارای مشتقات فراوانی است که به معنی خشم و انتقام آمده است. واژ? غضب، هم،در مورد خداوند متعال به کار رفته که منظور آن،عذاب و عقاب اوست و هم در مورد مردم. بنابراین اگر این خشم، از جانب مخلوق باشد می تواند پسندیده یا مذموم باشد. چنان چه اگر در دایره عقل و شرع باشد، ممدوح و در غیر این صورت مذموم، خواهد بود. اسباب و انگیزه هایی که باعث ایجاد خشم می شوند عبارتند از: قضاوت عجولانه، کمی ظرفیت، تکبّر و خود برتر بینی، حسد و کینه توزی و ... که آثار آن علاوه بر فرد، بر خانواده و اجتماع نیز اثر می گذارد.البته برای مهار این قوه و درمان آن نیز، دین مبین اسلام، دستورات جامع و کاربردی ارائه کرده، از جمله: تفکر در عواقب غضب و فواید ضد غضب، تفکر در قضا و قدر الهی، ذکر خداوند متعال، وضو گرفتن و ... . با توجه به آن چه که بیان شد، می توان گفت: کظم غیظ و مهار غضب، برای همگان میسر است ؛به شرط آن که اولاً: در مراحل اولیه، که هنوز غضب، شدت نگرفته جلوی آن را بگیریم و ثانیاً: به عواقب شوم آن و بالاتر از آن عقاب الهی بیندیشیم.

مجموعه پژوهشی که در پیش رو دارید تحت عنوان فلسفه نماز به بررسی و تبیین این فریضه ارزشمند با استناد به آیات و روایات از دیدگاه عقلانی می پردازد. آنچه در این مجموعه فراهم آمده در سه بخش مجزا تدوین گردیده است در بخش اول و فصل اول آن تعبد را به عنوان بزرگترین فلسفه نماز مورد بررسی قرار داده و معنای آن را بازگو نموده است. در فصل دوم آن به جایگاه تعبد و نقش ارزنده آن پرداخته شده و در فصل سوم به آثار عبادت با استناد به آیات اشاره گردیده است. در بخش دوم آن که با عنوان « نماز جامعترین الگوی تعبد» نام گزاری شده در فصل اول آن به معنای نماز و اسرار آن از قبیل آثار قیام – رکوع – سجود و ... پرداخته شده است و در فصل دوم به بررسی جایگاه نماز از دیدگاه عقل و شرع و علم پرداخته شده است و در فصل سوم به آثار دنیوی نماز که شامل آثار فردی و اجتماعی است و سپس آثار اخروی آن پرداخته است و در بخش سوم که به بحث و نتیجه گیری اختصاص دارد در فصل اول به چند نمونه از شبهات مربوط به نماز پرداخته شده و سپس پاسخ داده شده است و در فصل دوم راهکارها و پیشنهاداتی راجع به اهمیت جدی تر و برگزاری پربار و جذاب تر این فریضه ارزشمند اشاره گردیده است.

مجموعه حاضر با عنوان « میعادگاه عشاق» دربردارنده سه بخش می باشد که بخش اول پیرامون حج از نظر لغوی و اصطلاحی و اقسام حج و شرایط آن پرداخته. در بخش دوم و سوم که هسته و هدف الی این نوشتار می باشد. به فلسفه کلی حج و اسرار و مناسک حج می پردازد. و با بررسی مباحث این نکته روشن خواهد شد که بزرگترین درد جوامع اسلامی این است که هنوز فلسفه واقعی بسیاری از احکام الهی را درک نکرده اند و حج با آن همه راز و عظمتی که دارد هنوز به صورت یک عبادت خشک باقی مانده است. بنابراین یکی از وظایف بزرگ مسمانان پی بردن به این واقعیت است که حج چیست؟ چرا برای همیشه باید بخشی از امکانات مادی و معنوی خود را برا یبرپایی آن صرف نمود. آنچه تاکنون از ناحیه ناآگاهان و یا تحلیل گران مغرض به عنوان فلسفه حج ترسیم شده است این است که حج یک عبادت دسته جمعی و یک سفر سیاحتی و زیارتی است؛ که متأسفانه یک تلقی نادرست می باشد که ناشی از نگرش کوتاه به حج است که باید روشن شود که حج پیام آور و ایجاد و بنای جامعه ای به دور از رذایل مادی و معنوی است، حج تجلی و تکرار همه صفحه های عشق آفرین زندگی یک انسان و یک جامعه متکامل در دنیاست و مناسک حج، مناسک زندگی است و اینکه با این اندیشه مجموعه حاضر را پیرامون اسرار حج، با استفاده از دستورالعمل ها و ارشادات بزرگان دین، در کتب مختلف تاریخی و روایی و با روش کتابخانه ای، اخذ کرده و به عنوان تحفه ای به حضور راه یافتگان دوست تقدیم می دارم.

موضوع رساله حاضر فلسفه در قرآن و سنت می باشد. رفع فقر ، تبعیض و بی عدالتی از ضرورت های پردازش به این موضوع است.لذا این رساله با هدف آشنایی بیشتر افراد جامعه با این تکلیف دینی و تشویق آنان به عمل ، به عنوان یک فریضه الهی ، صورت پذیرفته است. این رساله مشتمل بر مقدمه و شش فصل می باشد.در مقدمه به اختصار به اهمیت موضوع پرداخته شده است. در فصل اول رساله دلایل وجوب خمس در قرآن و سنت با توجه به آیه 41 سوره انفال و روایاتی که از ائمه اطهار ( علیهم السلام ) به ما رسیده ، احادیثی را به عنوان نمونه بیان کردیم. در فصل دوم ادله وجوب خمس و اینکه چرا باید خمس بعد از پیامبر ( ص) به امام ( ع) برسد و بعد از امام به دست جانشینان ایشان برسد مورد نقد و بررسی قرار داده و شبهات وارده در این زمینه را مطرح کرده و پاسخ داده ایم. در فصل سوم به چگونگی پرداخت خمس در زمان غیبت پرداخته و اقوالی را در زمینه مطرح کرده ایم. در فصل چهارم موارد أخذ و مصرف خمس در صدر اسلام را بیان کرده ایم. در فصل پنجم اثرات خمس بر جامعه و نقش آن را در استقلال فرهنگی و ابعاد اخلاقی و تربیتی یادآور شده ایم. در فصل ششم اثرات خمس را بر فرد مورد بررسی قرار داده و نتایج جاصل از پرداخت خمس و عدم پرداخت آن را ذکر کرده ایم. در پایان خلاصه و نتیجه بدست آمده و چند پیشنهاد نیز مطرح شده است. کلید واژگان: خمس: در لغت به معنای یک پنجم است. خمس: در اصطلاح : مالیاتی معادل یک پنجم می باشد که شریعت آن را در مواردی تعیین کرده است. فقه : فقه در لغت به معنای فهم یا علم به چیزی است. فقه در اصطلاح به معنای علم به احکام شرعی از راه ادله تفصیلی آن می باشد. فلسفه:فلسفه در لغت به معنی دانایی است. فلسفه:فلسفه در اصطلاح به معنی تبیین عقلانی یک واقعه یا پدیده است. سنت: سنت در لغت به معنای روش رویه ، آئین و شریعت آمده است. سنت در اصطلاح قول و فعل و تقریر پیامبر اکرم ( ص) و سایر معصومین ( ع) می باشد.

موضوع تحقیق « فضیلت علم و عالم از دیدگاه قرآن و سنت است و منظور از علم با فضیلت، دانشی است که خشیت انسان را به خداوند و تقرب او بیشتر کند زیرا به فرموده قرآن انما یخشی الله من عباده العلماء تنها و تنها دانشمندانند که از خدا می ترسند و یرفع الله الذین آمنوا منکم و الذین اوتوا العلم درجات خداوند مؤمنان رابلند مرتبه می گرداند و دانشمندان را چندین پایه بالاتر می برد. ما اهدافی را در این تحقیق پیگیری کرده ایم که مهمترین آن ها : ارائه شناختی درستی از علم ارزشمند از دیدگاه قرآن کریم و آثار آن، فضایل دانشجویان و دانشمندان این علم به دانش دوستان است تا با فراگیری دانش به ثمرات آن که همان تقرب به خدا و ساختن مدینه فاضله خداپسندانه بدست آنان است، دست یابند. این تحقیق که در محدوده کتاب قرآن و احادیث معصومان ( ع) و سخنان پند آموز علمای اخلاق و با روش های کتابخانه ای تحلیلی و توصیفی انجام گرفته در سه بخش با عناوین 1- اقسام و فضل علم 2- اقسام علما و صفات آنان 3- وظایف عالم و متعلم و چند فصل سامان یافته است. و در نهایت به این نتایج دست یافتیم : علم و عالم از جایگاه والایی در قرآن و احادیث برخوردار است، سازندگی فرد و جامعه تنها با کسب علم امکان پذیر است و هریک از دانشمند و دانشجو وظایفی دارند تا با انجام دادن آن ها از پاداش اخروی بالای خود بهره مند شوند.

یکی از مسایل مهم که در میان سایر مسایل اخلاقی از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است بطوری که وجود آن در فرد و جامعه باعث پیشگیری از بسیاری از مفاسد و مشکلات اخلاقی، اجتماعی،سیاسی، فرهنگی و ... شده و تقویت و گسترش آن ضامن رشد و تکامل همه جانبه فرد و اجتماع می باشد بحث غیرت است. در این پژوهش ابتدا غیرت به صورت عام بررسی و با محوریت آیات قرآن و روایات اهل بیت ( ع) و کتابهای اخلاقی، مباحث متنوعی مطرح شده است. نگارنده، بعد از مقدمه، به تعریف واژه غیرت در لغت و اصطلاح پرداخته و به منظور تبیین هر چه بهتر این مفهوم، واژه های هم سو با آن نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم به اقسام غیرت و مواضع آن، در فصل سوم به ارزش و جایگاه غیرت در آیات و روایات، در فصل چهارم به نشانه های غیرتمندان و وظایف آنها و در فصل آخر به عوامل تزلزل غیرت، آفات بی غیرتی، درمان بی غیرتی و نیز آثار و برکات غیرت و راههای گسترش آن در جامع پرداخته شده است. نتایج به دست آمده از بررسی ها نشان می دهد که: 1-علی رغم تصور اشتباهی که در ذهن عامه مردم نقش بسته است غیرت منحصر در غیرت ناموسی نیست بلکه دامنه گسترده ای را در تمام امور اعم از جان، مال، ناموس، دین، میهن و ... شامل می شود. 2-غیرت اگر در جای خود به کار رود منشأ برکات فراوانی چون عفت و پاکدامنی، جلوگیری از فساد، تحکیم بنیان خانواده، رهایی از یوغ استعمارگران رسیدن به استقلال در تمام زمینه ها و در نهایت عزت و سربلندی است.

موضوع این پژوهش، عفت کلام در قرآن و سنت می باشد. عفت کلام تشکیل شده از دو واژه عفت به معنای«باز ایستادن از حرام» و کلام به معنای«سخن و گفتار» می باشد. و در معنای اصطلاحی«کلامی است که از نظر محتوا و شیوه بیان قرین عفت باشد. تا کلام را از آفات آن و حرام بازداشته و آراسته به کلامی عفیف و زیبا کنیم. هدف از این تحقیق بیان جایگاه و ارزش عفت کلام است. زیرا کمرنگ شدن علت کلام در جامعه آسیب هایی را در پی خواهد داشت، که بر کسی پوشیده نیست. لذا بر آن شدیم که با بررسی نحوه کلام الهی و انبیاء، به بالا بردن سطح آگاهی زنان و مردان نسبت به فرهنگ جامعه اسلامی و اهمیت احترام به شخصیت هر یک از آنها مدد رسانیم. برای رسیدن به این مطلوب، مجموعه ای در سه فصل فراهم نموده ایم که در آن پس از بیان معانی واژگان مبهم در تحقق به بررسی آیات قرآن پرداختیم، تا نمونه های متعدد عفت در کلام را در آیات وحی بیابیم چه آیاتی که با رعایت عفت، مطالبی همچون احکام خاص زناشویی، داستانهایی عبرت آموز که دارای جزئیات عاشقانه و... را بیان می نمایند و هیچ گونه عدول از ادب و عفت نداشته اند. و چه آیاتی که مراقبت انبیاء در بیان سخنان شان را در مقابل دشمنان متذکر می شوند و در ادامه به بیان آثار و عواقب دنیوی و اخروی برخی گناهان زبان پرداختیم تا از طریق مراعات بیشتر، این موازین را یادآور شویم. عفت کلام موجب می شود در یک جامعه اسلامی هر یک از افراد به شخصیت دیگری احترام گزارد که نتیجه آن استحکام پیوندها و روابط اجتماعی و ایجاد وحدت و همدلی می باشد. روش مورد استفاده در این تحقیق؛ توصیفی و کتابخانه ای است.