جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمۀ پیام قرآن اثر محمد اسد، ترجمه‌ای کامل از تمام سوره‌های قرآن و به ترتیب مصحف است. پرسش مهم قابل طرح دربارۀ این ترجمه این است که ترجمۀ پیام قرآن به لحاظ میزان وفاداری به متن چه وضعیتی دارد. نوشتۀ حاضر کوشیده است با روش توصیفی-تحلیلی و بررسی نمونه‌هایی از عملکرد محمد اسد در ترجمۀ آیات و تطبیق آن‌ها بر الگوی ترجمۀ نیومارک، به پاسخی قانع‌کننده در این راستا دست یابد. نتیجه آنکه مترجم همواره در ترجمۀ خود سعی بر یافتن معادل مناسب برای اصطلاحات دینی داشته و تا حد زیادی در این امر موفق بوده و در مواردی که از یافتن معادل عاجز مانده است، توضیحاتی را در حاشیه ارائه می‌دهد. در بحث از مشترک لفظی، عموماً سیاق کلام را در نظر دارد، اما در برخی موارد از سیاق غافل شده است. همچنین، برای ترجمۀ استعاره، عملکرد یکسانی نداشته و از شیوه‌های گوناگونی بهره برده است.

در بین میراث مأثور امامیه، نهج‌البلاغه گنجی گران‌بها و مجموعه‌ای از تعالیم معرفتی، عرفانی، دینی، فرهنگی و اجتماعی شیعه است که از دیرباز، مورد توجّه عالمان و ادیبان مسلمان واقع شده و اخیراً، سهم فراوانی از پژوهش‌های مستشرقان را نیز به خود اختصاص داده ‌است. مطالعات مستشرقان درباره نهج‌البلاغه شامل پژوهش‌های مختلفی در جنبه‌های ادبی، حکمی و محتوایی است. در نتیجه این مطالعات و پژوهش‌‌ها، مستشرقان آراء و نظرات خود در توصیف نهج‌البلاغه را در قالب عبارت‌های نسبتاً کوتاهی بیان کرده‌‌اند که ما را در شناخت فهم کلی آنها از نهج‌البلاغه یاری می‌دهد. پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس منابع کتابخانه‌ای انجام شده، می‌کوشد تا ضمن بررسی در سیر تطورّی پژوهش‌های مستشرقان در خصوص نهج‌البلاغه، به بازخوانی و نقد دیدگاه، آراء و نظرات آنها بپردازد.

«بداء» در اصطلاح به معنای تغییر مقدّرات در قضای مشروط الهی از سوی خداوند بر اساس برخی حوادث و تحت شرایط و عوامل ویژه است. این آموزه از ویژگی ‏های تفکر شیعی می باشد که اعتقاد به آن در روایات معصومین (علیهم‌السلام) جایگاه ویژه‌ای داشته و مصادیق عینی فراوانی از قرآن و احادیث آن را تأیید می‌کند. هرچند که گروهی از اهل سنت، شیعیان را به دلیل داشتن چنین اعتقادی نکوهش کرده‌‌اند؛ اما طبق بررسی‌ ها و نتایج حاصل از انجام این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی با رویکرد تطبیقی و بر اساس منابع کتابخانه‌‌ای انجام شده، موضوع بداء و نقش اعمال نیک و اعمال ناشایست بر تغییر مقدّرات در قضای مشروط الهی علاوه بر قرآن کریم، سنت نبوی مندرج در نصوص دینی فریقین و روایات معصومین علیهم السلام، در موارد متعدد از کتاب مقدس نیز مطرح گردیده که در این تحقیق به ده نمونه از آن اشاره شد. این موضوع نشان می‌دهد که اعتقاد به بداء، همان‌طور که در حدیثی از امام صادق (ع) به آن اشاره شده، از مشترکات ادیان ابراهیمی بوده و دارای اصالتی کهن در متون مقدس است.

مفسران قرآن، نظر به رسالتشان در تبيين معنا و مقصود آيات قرآني، از دواعي کافي براي کنجکاوي بيشتر در عقايد نصاري که مورد طعن قرآن هم قرار گرفته است، برخوردار بودند. ازاين‌رو شماري از ايشان هم احساس نياز کرده و به بيان و سپس ردّ اين تعاليم يا مراجعه به کتب عهد جديد اقدام کرده‌اند. اين تحقيق، با روش کتابخانه‌اي و اسنادي در استخراج و روش تحليلي در پردازش، به جست‌وجوي عملکرد و دستاوردهاي مفسران قرآن در اعصار پيش از معاصر در زمينۀ شناخت مفاهيم اساسي الهيات مسيحي پرداخته است. براساس يافته‌هاي تحقيق، پنج تن از مفسران، يعني وزير مغربي، برهان‌الدين بقاعي، قرطبي، ابن‌تيميه و آلوسي در اين نوع از مطالعات شاخص بودند گرچه ديگر مفسران قرآن، اطلاع مناسبي از اين موضوعات نداشتند و مطالعات تطبيقي بين قرآن و کتاب مقدس در ادوار پيشين توسعه نيافت. با وجود اينکه گسترش آن مي‌توانست به فوايد مهمي بيانجامد. ضمناً نبايد ناديده انگاشت که اثر منفي ناشي از رواج اسرائيليات در تفاسير در اين موضوع بي‌تأثير نيست.

نظر به رسالتی که مفسران قرآن کریم در بیان معنا و مراد آیات کریمه قرآن دارند، در این تحقیق، آراء ایشان در بیان و فهم آیاتی از قرآن که به نقد افکار و عقاید بنیادین مسیحی متعرض شده‌اند، مورد کاوش و ارزیابی قرار گرفته است. تبیین و ارزشیابی نظرات مفسران قرآنی در این موضوع، می‌تواند به فهم بهتری از این آیات قرآن منجر شده و برخی ابهامات و پرسش-ها پیرامون آنها را روشن کند؛ علاوه بر آن، طیفی از دیدگاه‌های انتقادی نسبت به اعتقادات مسیحی را که کمتر به آن توجه شده است معرفی کند، چراکه با وجود برخی ایرادات، کمبودها و نارسایی‌ها، بسیاری از انتقادات مفسران قرآن مواردی قابل اعتناء و حائز توجه هستند. در این تحقیق، با تکیه بر تفاسیر متعدد و با روش تحلیلی، به پاسخ سؤالاتی پیرامون آیه شریفه 157 سوره نساء و آیات 17، 73 و 116 از سوره مبارکه مائده پرداخته شده و در ذیل آنها، نقدهای مفسران قرآن از اصول مسیحیِ تثلیث، تجسد و اتحاد و فدا مورد بررسی قرار گرفته است.

مطالعه سایر ادیان در جهان اسلام سابقه­ای طولانی دارد. عالمان مسلمان از طرق مختلف به این زمینه پرداخته­اند. در کتابهای ملل و نحل و کتابهای تاریخی می‌توان آراء و عقاید مذاهب مختلف و گزارش‌های توصیفی در زمینه اندیشه­ها و آداب سایر ادیان همچون یهودیت، مسیحیت و... را سراغ گرفت. به ­جز این منابع که عموماً بدون نقد و ردیه نویسی به این موضوع پرداخته­اند، از طریق کتب نقد و ردیه نیز می­توان مطالبی درباره ادیان سابق بازجست. آنچه در تحقیق پیش̗رو مورد توجه است، پژوهش درباره دین مسیحیت است و دستاورهای مسلمانان در این باره طی ده قرن نخست هجری مورد کاوش قرار گرفته است. براساس یافته­های این مقاله، شناخت مسلمانان درباره مسیحیان قابل قبول و تفصیل است؛ اما ضعف این تحقیقات در آنجاست که به شکل مستمر صورت نگرفته است و به نیمه شرقی و یونانی کلیسا محدود بوده است. دلایل این موضوع برمی­گردد به عدم تمایل و اقبال عمومی کافی نسبت به انجام مطالعات در زمینه ادیان، عدم اطلاع مسلمانان از میراث زبان و ادبیات لاتینی و نهایتاً عدم ارتباط سرزمینی گسترده با مسیحیت در غرب.

مفهوم قلب در منظومۀ معرفت دینی، از منزلتی والا برخوردار بوده است. نصوص اسلامی، علاوه بر به‌کارگیری معانی و مصادیق قلب، در دو ساحت جسمانی و روحانی، از نقش­آفرینی آن، در جهت اعتلای ابعادِ انسانی، سخن گفته‌اند. به‌رغم آنکه بازتاب نور در سایر ابعاد وجودی انسان از جایگاهی ویژه می‌نماید، این مطلب در مورد ساحت شناختیِ«قلب» نیز، مغفول مانده است. با این‌ همه، این پژوهش با اتخاذ رویکرد پسینی، از رهگذر استنطاق در کاربست‌های قرآنیِ قلب، ابعادِ شناختی آن­را به دو ساحت «منبع شناختی» و «ابزار شناختی»، قابل ارجاع می‌داند. از جانبی دیگر، کارکرد و بازتابِ بارقۀ ربانی بر ساحت قلبِ انسانی را می‌توان در مؤلفه‌هایی چون «گشودگی سینه و آرزوی تجافی از دار دنیا»، «نیل به مقام یقین و شهود عالم فراماده»، «بینش جامع­گزینی و وارستگی از تنعمات دنیوی»، قلمداد نمود.

مسئله توحید به عنوان اصل اساسی دین اسلام از مباحث مهمی است که در قرآن به صورت مبسوط تبیین شده است و در ابعاد گسترده ای مورد بررسی قرار می‌گیرد. یکی از این مباحث بررسی جسمانیت ذات حق تعالی می‌باشد که اندیشمندان مختلف اسلامی و غیر مسلمان پیرامون آن نظرات مختلفی ارائه کرده اند مسئله ی اصلی تحقیق در این پایان‌نامه، بررسی نگاه مستشرقان در مقالات مرتبط در دایره المعارف قرآنی لیدن (E.Q.) و نقد و تحلیل آنها در موضوع جسمانیت ذات حضرت حق می باشد. در این پژوهش شش مقاله از مقالات دایره المعارف قرآنی لیدن در خصوص جسمانیت ذات حق در قرآن برگزیده شده است و درصدد است به روش توصیفی و تحلیلی و با رویکرد انتقادی اصلی ترین مباحث مطرح شده توسط مستشرقان درخصوص ذات حق تعالی را بر طبق نظرات علمای بزرگ اسلام مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد؛ موضوعات ارائه شده در این مقالات عبارت است از: "تشبیه و تجسیم خداوند، رویت خداوند در دنیا و آخرت، ماهیت کرسی و عرش خداوند، رابطه صفات و ذات خداوند، مفهوم سمیع و بصیر بودن خداوند و مفهوم قول و کلام خداوند" که قریب به اتفاق آنها با استناد به منابع اهل سنت و عمدتا براساس پیش ‌فرض‌های خاص و یک سویه نگری و دوری از محیط و فرهنگ اسلامی شکل گرفته است. هم‌چنین اطلاعات مورد نیاز و روش جمع‌آوری داده‌ها، با استفاده از روش کتابخانه‌ای انجام گرفته است. بر اساس یافته های این پژوهش نشان دادیم که طبق معارف عمیق قرآن و اسلام، ذات مقدس حضرت حق مانند هیچ چیز نیست و بری از هرگونه صفات و ویژگی های بشری می‌باشد و مطالبی که در مقالات مطروحه در رابطه با این موضوع آمده است و اغلب با رویکرد مادی گرایانه و جسمانی ذات خداوند را توصیف می‌کنند، عمدتا غیر قابل قبول و نیازمند بازنگری و اصلاح است.

یکی از مهم ترین و بحث برانگیزترین مسائل علوم قرآنی، مسئله تحریف قرآن می باشد . مستشرقان طی قرنهای اخیر، تلاشهای فراوان و متنوعی برای نشان دادن ناکارآمدی اسلام و غیروحیانی بودن قرآن کریم انجام داده اند که این تحقیق به بخشی از تلاشهای آنان که وجود نسخ و اختلاف قرائات را دلیلی بر محرف بودن قرآن دانسته اند، اشاره می کند. آنان با تکیه بر نسخ ، قرآن را کتابی بشری می دانند هم چنین با استناد به آیات نسخ ، فراموشی پیامبر را امری قطعی بیان می کنند. علاوه بر این، آنان با تمسک به اختلاف در قرائت قرآن ، عدم وجود نص واحد را برای قرآن اثبات می کنند. طرح مهمترین آرای مستشرقان و بررسی و پاسخ به هر یک با تکیه بر دیدگاههای دانشمندان بزرگ و محققان توانمند عالم اسلام و پرده برداری از غرض ورزیها و نسبت های نادرست آنان به ساحت مقدس قرآن کریم از جمله مباحثی است که این رساله بدان پرداخته است.

مفهوم نور در کاربست‌های قرآنی، از معنایی جامع و بنیادین برخوردار بوده و بالغ بر 49 بار در سیاق‌های گوناگون به کار رفته است. با تدبر موضوعی در کاربردهای قرآنی، علاوه بر پی‌جوییِ نور در دو سطحِ هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی، چگونگی ادراک فاعل شناسا در تلقی «نور» بسیار حائز اهمیت است. مفسران متقدم در تفسیر آیه نور به خاطر وجود داده‌های نقلی و موانع عقلی، به مجازانگاری تمایل یافته‌اند. اما طیفی دیگر پس از سده پنجم با ارائه تعاریفی دگرسان، در پی اثبات حقیقت‌نمایی آیه نور برآمده‌اند. این مقاله با اتخاذ دو رویکرد تبیینی ـ انتقادی نسبت به آرای مفسران متقدم، با بن‌مایه‌ای از استنطاق در کاربست‌های قرآنی، علاوه بر دسته‌بندی متفاوت در اطلاقات نور، با الهام‌گیری از یافته‌های زبان‌شناختی قرآنی، به چگونگی انتسابِ «نور خدا» پرداخته است. لذا گرچه نور خدای تعالی در زمره نور فراحسی جای می‌گیرد، لیکن از مراتبی فراگستر و متعالی برخوردار است. این کمال ظهورِ نور خدای تعالی را باید علاوه بر رفع حجاب‌های گوناگون ظلمانی و نورانی، با ساحت درونی انسان یعنی «قلب» ادراک نمود.