جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ایمان از مفاهیم محوری در مفاهیم دینی است که نمی توان بدون آن دینداری را تصور کرد، چرا که مرز بین دینداری و بی دینی است. گفت و گو دربارۀ ایمان، گشودن راهی است برای تجربۀ آنان که محروم اند و تعالی دادن تجربۀ ایمانی کسانی که واجد آن اند. در شمارۀ پیش، مبحث ایمان گرایی در مسیحیت و نقد آن را طرح کردیم. در این شماره ایمان گرایی در جهان اسلام را بررسی می کنیم و به محورهایی چون ویژگی های ایمان، نقد و بررسی ایمان گرایی در برخی فرقه های اسلامی از جمله اهل حدیث و اخباریان، نقد و بررسی مخالفان ایمان گرایی در قالب عقل گرایی افراطی و مقایسۀ نهایی ایمان گرایی در مسیحیت و اسلام می پردازیم.

ایمان نقش تعیین‌کننده‌ای در رسیدن انسان به سعادت دارد. بحث دربارة ایمان در حوزة الهیات دارای سابقه‌ای طولانی است و همواره به صورت موضوعی زنده و اثرگذار در مباحث اندیشمندان مطرح بوده است. بحث بر سر این است که آیا لازم است ایمان و باورهای دینی عقلانی باشند یا خیر. بر این اساس مقالة حاضر در دو شماره، ایمان‌گرایی را بر دو محور مسیحیت و اسلام با توجه به مبانی نظری آنها مقایسه و نقد می‌کند. در بخش نخست به بیان مفهوم ایمان از منظر مسیحیت، ایمان‌گرایی و مراتب آن، تبیین مبانی فکری برخی از اندیشمندان ایمان‌گرا از جمله سورن کرکگور، نقد ایمان‌گرایی و بیان و نقد عقل‌گرایی افراطی می‌پردازیم.

بررسی دو عنصر ایمان و عمل و تأثیر و تأثر آن دو بر یکدیگر با استناد به آیات و روایات است. پژوهش حاضر در نه فصل تنظیم شده است. نویسنده بعد از این کلیات، در فصل دوم به بررسی ایمان در کلام اسلامی از دیدگاه فرق پنج گانه پرداخته و معتقد است فرقه هایی همچون خوارج عمل را داخل در ایمان دانسته و به صرف قول اکتفا نکرده اند، اما مرجئه به تبیین ایمان بر اساس معرفت پرداخته اند. «ساختار ایمان» که فصل مستقلی را به خود اختصاص داده در قرآن با علم و اختیاری بودن ایمان برابر دانسته شده و در روایات نیز عمل همراه با اعتراف به ولایت ائمه اثنی عشر مورد تأکید قرار گرفته است. در ادامه فصلی با عنوان «تأثیر و تأثر ایمان و عمل در یکدیگر» رابطه آن را بررسی می کند. ایمان شرط قبولی عمل است که بدون ایمان، عمل در معرض آلودگی و ناپایداری خواهد بود و از سوی دیگر فاسد شدن عمل، باعث تزلزل ایمان و گاهی تباهی آن خواهد شد. «آثار ایمان» در دو محور دنیوی و اخروی مطرح شده که آثار دنیوی مانند آرامش واقعی، محبوبیت، روشن بینی و... و آثار اخروی مانند آمرزش، نعمت های بهشتی و... مورد بررسی قرار گرفته است. جهل، غفلت، استکبار، تقلید کورکورانه، غرور عملی و ... در بحث «موانع و آفات ایمان» تبیین شده و راه های زدودن آن ها توبه، زهد، ریاضت، مراقبه، محاسبه و تقوای الهی پیشنهاد شده است.