جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از عدالت تعاریف مختلفى ارائه شده؛ تساوى، برابرى و هر چیزى در جاى مناسب خود قرار گرفتن، لیکن همگان اشاره به یک حقیقت دارند که تناسب و شایستگى در هر چیز است. عدالت که رعایت تناسب در هر چیز است در جهان هستى داراى اصالت و حقیقت است و امرى اعتبارى و قرار دادى نیست. امام على علیه‏السلام هستى خود را با هستى و عدالت تکوینى که در جهان آفرینش وجود دارد هماهنگ کرد. عدالتى را که در آسمان، زمین و تمام پدیده‏هاى جهان وجود دارد در زندگى خویش، خانواده، یاران و جامعه مسلمانان پیاده کرد و همه را با آن هماهنگ کرد. وى عدالت را راز بقاى حکومت و استمرار و دوام آن مى‏داند و آن را هدف عالى در تشکیل حکومت قرار مى‏دهد و وظیفه‏اى الهى که خدا بر آن پیمان گرفته است. مردم را نیز در برابر حکومت براى اجراى عدالت وظیفه‏دار قلمداد کرده است. در اندیشه امام على علیه‏السلامحاکم باید عدالت گستر باشد و عدالت خود را با شریک شدن در رنج و غم مردم و زنده کردن احکام دین و داد خواهى ستمدیدگان و دادگرفتن از ستمگران آشکار نماید. بهترین بندگان خدا پیشواى عادل است که خود هدایت یافته و دیگران را هدایت مى‏کند به مال مردم چشم ندوخته و از ستم کردن بر آنان دریغ نماید. امام على چنان عدالت را در سیاست و امور سیاسى گسترش داده که شورا، و مشورت را نیز از نظر دور نداشته و همان گونه که اجراى مشورت در مردم نوعى از عدالت اجتماعى است در چگونگى اجراى آن نیز عدالت را لازم دانسته و به آن سفارش مى‏کند و بهترین مشورت را مشورتى قرار داده که عدالت در آن اجرا گردد.

1 ـ ریشه و مبانى کلامى و فقهى آزادى و حریت در مذهب شیعه سه اصل برائت، عدم ولایت و اراده و اختیار است که هر سه در مذهب شیعه ثابت شده است. 2 ـ شیعه که از طرفداران اراده و اختیار در انسان است، عدالت را در خداوند پذیرفته و حسن و قبح ذاتى اشیاء را که با درک مستقل عقل شناخته مى‏شود، قبول کرده و کارهاى خدا را هدفمند دانسته است. 3 ـ قول به جبر و قول به تفویض باطل است و راه معقول و صحیح، امر بین الامرین است که قرآن و سنت و عقل نیز آن را مى‏پذیرد. 4 ـ اراده در انسان از کارهاى بدون واسطه نفس است و نیاز به مقدمه‏اى ندارد. 5 ـ به کارگیرى آزادى براى تمام افراد بشر ممکن نیست و براى نشان دادن بهترین راه به کارگیرى آزادى براى تمام افراد بشر، نیاز به قانون است تا بتواند خواسته‏هاى مردم را تعدیل و کنترل نماید و رساترین و جامع‏ترین قانون، قانون الهى است که توسط پیامبر به بندگان خدا ابلاغ مى‏گردد. 6 ـ نصب پیامبر و امام از طرف خدا با آزادى بشر مخالفتى ندارد. و به همان دلیل که قانون را خدا باید وضع کند، پیامبر و امام را نیز خدا باید نصب کند. 7 ـ معصوم بودن از گناه و خطا در پیامبر و امام، امرى لازم و ضرورى مى‏باشد که با دلیل‏قرآن‏وسنت‏وعقل به اثبات رسیده است و به همان دلیل که خدا باید فرد معصوم را به عنوان‏پیامبراعلام‏کند، به همان دلیل امام معصوم را نیز خدا باید ـ توسط پیامبر ـ اعلام کند. 8 ـ تکالیف الهى با آزادى بشر مخالفتى ندارد و تکلیف، همان قانون الهى است که باید از طرف خدا ابلاغ شود تا تمام افراد بشر بتوانند به طور مساوى از آزادى بهره گیرند. 9 ـ فقه شیعه با آزادى و حرّیت انسان مخالفتى ندارد و در این زمینه بیش از پنجاه قاعده کلى در ارتباط با آزادى و آسان‏گیرى بر بندگان خدا، وجود دارد. 10 ـ فقه نه تنها با آزادى و اراده انسان مخالفتى ندارد؛ بلکه آزادى و اراده بشر مى‏تواند سبب تغییر حکم شرع شود. با اراده انسان موضوع حکم و یا حالت آن تغییر پیدا مى‏کند و در نتیجه حکم شرع نیز تغییر پیدا مى‏کند.