جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه و تفسير و شرح رواني بر باب حاديعشر علامه حلي است و در ابتدا بمسئله كفايت و عدم كفايت ظن در اصول دين نيز پرداخته است. ترجمه رواني است ازباب حاديعشر علامه حلي، اين ترجمه را مؤلف درتبريز، سال 1037، تأليف نموده است. آغاز كتاب: ثنا و ستايش واجب الوجودي را لايق وسزاوار است که عدم سابق و لاحق را به ذات مقدس سرمدي او راه نيست سوي هستي منزه او چنانکه بايد و شايد از آئينه وجود ... انجام كتاب: پس وجوب او نقلي بود چنانکه حق تعالي فرموده و لتکن منکم ... يعني امر کنيد يکديگر را به نيکي و نهي کنيد يکديگر را از راه بدي و الله اعلم بالصواب. [فهرست آستان قدس 4/232؛ فهرستواره منزوي 9/500]

از شيخ بهائي كه در بازشناختن آيين شيعي اثنا عشري از آيين زيدي و واقفي نوشته است. ملاادهم خلخالي آن را بفارسي در آورده است. (محمد تقي دانش پژوه) رساله كوتاهي است در اعتقادات شيعه كه مؤلف با عنوان «نعتقد - نعتقد» آن را در رد نسبت ناروايي كه عامه به شيعه نسبت مي دهد، نگاشته است. اين رساله گويا از شيخ مفيد باشد. مؤلف شيخ بهائي، مترجم ملا ادهم خلخالي، رساله وجيزه ايست در بيان معتقدات شيعه دوازده امامي از اصول و فروع كه بمنظور تميز اين فرقه از فرق ديگر شيعه تاليف شده است، رساله مرتب بر ده فصل است و مترجم رساله را بمسائل نماز مذيل نموده. (مهدي ولايي) اين رساله در بيان عقآئد ديني خاصه گروه شيعه اماميه اثني عشريه در اصول و فروع است كه به انگيزه تميز از فرقه هاي ديگر شيعه (زيديه، كيسانيه و ... ) نگاشته است. (مهدي ولائي) با عناوين «و نعتقد» دربيان عقايد حقه شيعه اثني عشري است كه شيخ درباره انگيزه تأليف آن چنين مي نويسد: «هدف از نگارش رساله، اين است كه برخي از فرق باطل و منحرف ازجمله زيدي، واقفي و كيساني دربعضي از اصول و فروع داراي عقايد فاسد و باطلي هستند و شيعه اثني عشري از آنان و اصولشان بيزار و متنفرند، مع الأسف بخاطر اشتراك آنها در نام شيعه سبب شده كه برخي از مخالفين اهل سنت كه از حقيقت مذهب ما غافل و ناآگاه مي باشند بين ما و اين گروه منحرف فرق نگذارند و بما نسبتهاي ناروا بدهند لذا برآن شدم كه عقايد اصولي و فروعي مذهب اماميه را بيان نمايم تا برهمگان بويژه مخالفان معلوم گردد كه عقايد ما با اعتقادات گروه ياد شده فرقي فاحش دارد. (براتعلي غلامي مقدم) در الذريعة نام كتاب الاعتقادية آمده و آغاز آن با نسخه حاضر اندكي متفاوت است. (سيد محمود مرعشي) وي اين رساله را براي تنزيه شيعه اثنا عشريه از برخي اعتقادات نادرست كه از آن ديگر فرق شيعه است تأليف كرده است به نوشته ذريعه اين رساله بامواهب المشاهد شهرستاني در 1326 قمري به چاپ رسيده است. (عبدالحسين حائري) شيخ الاسلام بهاءالدين محمد جبعي عاملي (953-1031) دانشمند متكلم عارف وفقيه رياضي شيعي در اين رساله اعتقادات شيعه را گزارش ميدهد. دو ترجمه پارسي آن از ملا ادهم خلخالي و كس ديگر در طوس هست (ش 355 و 356) اين رساله در 1326 به چاپ رسيد (ذريعه ج 2 ص 228). (محمد تقي دانش پژوه) اعتقادات شيعه اماميه را به صورت بسيار مختصر گرد آورده تا مخالفين، اعتقادات دروغ به آنان نسبت ندهند و حقيقت را دريابند. مجموعه عقايد و سرفصل فروعات لازم الاجراء را مؤلف براي معرفي پشت سرهم آورده است. اين اثر در سال 1326 هـ همراه منظومه مواهب المشاهد شهرستاني به چاپ رسيده، البته آغاز نسخه چاپي و نسخه الذريعة اندكي مفصل تر از نسخه ماست (سيد محمود مرعشي) رساله مختصري است كه در آن عقايد مذهب شيعه را در اصول دين و احكام توضيح داده و در آخر اشاره مي كند كه آنچه مخالفين شيعه نسبت ناروا بما دهند مردود است. (انصاري، محمد باقر) مؤلف انگيزه خود از تاليف اين رساله را بازشناسي شيعه اماميه از ديگر فرق منسوب به تشيع همچون زيديه و كيسانيه و واقفيه و. . مي داند از اين روي اقدام به بيان اصول اعتقادي و فروع مذهب اماميه نموده و طي 20 عنوان با عبارت «نعتقد» آن را بيان كرده است. به گفته الذريعه اين رساله داراي شرحي با عنوان «الفرائد البهية في شرح الاعتقادات البهائية» است. مختصري است در عقايد شيعه اماميه در اصول و فروع با عناوين «نعتقد». «محمود نظري» رساله مختصري است در بيان عقايد شيعه اثني عشريه شامل اصول دين و برخي فروع احکام عمليه که به منظور شناخت تفاوت اين فرقه از ساير فرق مسلمان و اثبات ناجيه بودن اين اعتقاد نگاشته و در ده «فصل» تنظيم شده است. اين رساله توسط ملا ادهم خلخالي واعظ معروف به عزلتي (قرن 11ق.) و نيز توسط ناشناسي (قبل از 1039ق.) و محمد صادق تويسرکاني به فارسي ترجمه شده است. از شرحهاي معروف اين کتاب مي توان از شرح استرآبادي و شرح ميرزا علي ناسوتي (تاسوئي) (متولد 1315ق.) نام برد. جويا جهانبخش ضمن کتاب اعتقادات شيخ بهايي به تصحيح ترجمه ها و برخي از شروح پرداخته است. براي آشنايي بيشتر با نسخه ها، شروح، ترجمه ها و چاپهاي رساله الاعتقادات بنگريد به کتابشناسي شيخ بهايي. آغاز كتاب: شيخ مرحوم مي گويد كه الحمدلله علي آلائه [التراث العربي 1/269؛ الذريعة 2/228؛ مشارعربي 70؛ مرعشي 3/195و 3/320و 36/309 و18/201و 26/175 و 25/228 و 29/286 و 30/705 و 34/142و 37/711؛ کتابخانه ملک 5/9 و 9/135 و 5/378 و 5/432 و 37/711؛ آية الله فاضل خوانساري 1/114؛ فهرست آستان قدس 4/26 و 4/27 و 11/30 -31و 14/78 و 4: 36؛ مركز احياء ميراث 1/334؛ آيت الله جليلي 127؛ حوزه علميه امام صادق 1/118؛ مدرسه فيضيه 2/164؛ كتابخانه ملي 14/215 و 11/466؛ مجلس سنا 1/390 (دانشگاه تهران 3: 534 و ش/11 3382)؛ مدرسه رضويه ص 56؛ مجلس شورا 14/244 و 19/332 و 23/824 و 41/62؛ ذريعه 15/284؛ كتابخانه سيد حسين امام ص 188؛ دانشگاه تهران 11/2381 و 17/104 و 17/170 و 16/428؛ ريحانة الادب 3/301؛ فيلم دانشگاه 2/156؛ ‌اهدائي به آستان قدس ص 309؛ كتابخانه نوربخش 2/239؛ شيخ علي حيدر 2/49؛ نشريه 9/378 و 11/728؛ عكسي مركز احياء 7/29؛ فهرستواره منزوي 9/118]

اعتقادات شيخ بهایى متن تصحيح شده «رسالة الاعتقادات» شيخ بهاء‌الدين محمد عاملى (953- 1030ق) است كه به همراه سه ترجمه و شرح فارسی آن به كوشش و پژوهش جويا جهانبخش منتشر شده است. این اثر، نمونه‌اى از فعالیت‌های متكلمانه شيخ بهایى و یکى از باورنامه‌هاى برجسته شيعى است. الرسالة الاعتقادية؛ الاعتقادية؛ اعتقادات الإمامية؛ العقائد؛ العقائد البهائية و اعتقاد الإمامية، نام‌هاى مختلفى است كه برای این کتاب ذكر شده است. شيخ بهایى در این رساله كوشيده مهم‌ترين اعتقادات شيعه اثنى‌عشريه و امتيازات آن نسبت به ديگر فرقه‌هاى اسلامى را چه در حوزه اصول دين و چه فروع دين متذكر شود. متن رساله اعتقادات شيخ بهایى: وى در تأليف این رساله، احتمالاً به رساله «العقائد الفخرية» كه باورنامه‌اى شيعى است به قلم فخرالمحققين محمد (771ق)، فرزند علامه حلى، نظر داشته است. شباهت‌هایى ميان این رساله و رساله فخرالمحققين هست كه بيش و كم، اطمينان مى‌آورد كه شيخ بعض مطالب را از آن اقتباس كرده است؛ خصوصاً كه آشنايى و اعتناى شيخ به رساله فخرالمحققين، هيچ گمانى را برنمى‌تابد و مى‌دانيم كه صدرالدين محمد تبريزى كه رساله فخرالمحققين را به عنوان «عقايد عباسيه» به فارسی درآورده است، از شاگردان شيخ بوده و به فرموده او این ترجمه را فراهم ساخته است. البته بايد نظر داشت كه اقتباس شيخ از رساله فخرالمحققين، كاملاً در چارچوب اقتباس‌هاى متعارف پيشينيان بوده و از آن گذشته، افزونه‌ها و تغييرهاى شيخ در همان مطالب مقتبس از یک‌سو و فروع و موارد متعددى كه از بن در رساله فخرالمحققين نبوده و در رساله شيخ افزوده شده از سوى ديگر، چندان هست كه در هويت مستقل رساله شيخ، جاى شك و ريب نمى‌گذارد. درونمايه رساله اعتقادات شيخ جاى بررسى و كاوش و تحليل بسيار دارد. اين‌كه نویسنده در مقام یک عالم برجسته امامى و «شيخ الإسلام» زمان، چه مسائل و مباحثى را به عنوان خطوط برجسته معتقدات اماميه قابل طرح ديده و چگونه و با چه تعابيرى آن‌ها را مطرح كرده، خود مسأله‌اى حايز اهميت است؛ به‌ويژه ازآن‌روى كه آنچه او به عنوان خطوط برجسته و مميزات فروع و اصول شیعیان دوازده امامی‌آورده يا حتى نياورده، نمودار ميزان اهميت يا عدم اهميت مسأله از نظر او يا از چشم زمانه اوست. به عنوان مثال آنچه شيخ در این رساله در باب حرمت حلق لحيه (حرام بودن تراشيدن ريش) گفته است، مورد استناد فقيهانى واقع گرديده كه دراين‌باره، سخن گفته‌اند و از ديد استنادگران اهميت و مسلّميت مطلب را از نظر شيخ فرامى‌نموده است. دوم: ترجمه و شرح رساله اعتقادات از مترجمى ناشناس: اين متن، احتمالاً از عصر صفوى است، ولى متأسفانه نام و نشانى از پديدآورنده آن، در دست نيست. پديدآورنده این ترجمه و شرح، جز در مواردى چند، به توضيحات مبسوط نپرداخته و كمتر از مرز ايضاح و تفهيم متن برگذشته است. سوم: ترجمه و توضيح رساله اعتقادات از ادهم خلخالى: وى مردى بسيارخوان بوده و این از بازبُردها و استشهادهاى فراوان وى به آثار منظوم و منثور پيشينيانش هويداست. چهارم: ترجمه و شرح رساله اعتقادات از سلطان حسین استرآبادى: نگاهى به ترجمه و شرح او، نشان مى‌دهد كه وى در زمينه علم كلام و اقوال متكلمان و فرقه‌هاى كلامى، فى‌الجمله اطلاع و اهتمامى داشته است و لذا نشاط و تفصيلى كه در گزارش فروع اعتقادى رساله به كار مى‌بندد، با آنچه در بخش فقهى نشان مى‌دهد قابل مقايسه نيست؛ چرا كه در گزارش فقهيات، اغلب به ترجمونه‌اى بسنده كرده و درگذشته است. در نگارش نثر فارسی‌اش- اگرچه نثر ممتازى ندارد- نشانه‌هایى از آشنايى با متون ادبى و به‌ويژه گرايش به سجع‌بردارى ديده مى‌شود. ناگفته نماند كه بناگزير، چهار كلمه پى‌درپى در یک‌جا و دو كلمه پى‌درپى در جاى ديگر رساله وى، حذف گرديده و به جاى آن‌ها، نقطه‌چين نهاده شده است.