جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نقش دانش قرائت و تاثیر مستقیم آن در تفسیر آیات قرآن کریم انکارناپذیر است و از این رو مسالۀ قرائات همواره مورد توجه قرآن‌پژوهان قرار داشته است. یکی از ابعاد مهم در مسالۀ قرائت، بررسی رویکرد علماء سده‌های نخست هجری به قرائت، به ویژه رویکرد آنان نسبت به قرائت رایج امروزی (روایت حفص از قرائت عاصم) می‌باشد که می‌تواند بیانگر رویکرد تاریخی به این قرائت تلقی گردد. اگر چه اخفش از بزرگان ادبیات عرب است و روند کلی حاکم بر کتاب معانی القرآن وی، اهتمام به مباحث ادبی است اما وی در راستای مباحث ادبی، به صورت گسترده به مسالۀ قرائت نیز توجه داشته است که با تحقیق در آن می‌توان به مبانی او در مسالۀ قرائت و معیارهای وی در پذیرش یا گزینش قرائت دست یافت. بررسی عملکرد اخفش در مواجهه با روایت حفص از عاصم نیز نشان می‌دهد که اولاً وی در ترجیح و گزینش قرائت، بارها قرائتی مغایر با روایت حفص را برگزیده است و ثانیاً برداشت برخی نویسندگان از تعابیری چون «قرائة العامة» در کتاب اخفش که آن را به عنوان قرائتی رایج و مستقل بین مردم تفسیر کرده‌اند، برداشتی نادرست و بر خلاف گزارش‌های صریح تاریخی است افزون بر آنکه اینگونه تعابیر گاه بر خلاف قرائت امروزی (روایت حفص از عاصم) به کار رفته‌اند.

برخي از متکلمان براي اثبات عصمت همه‌جانبة انبيا عليهم السلام به دليل مستفاد از آيات مربوط به شاهدان امت‌ها تمسک جسته‌اند؛‏ بدين صورت که همة انبيا، در قيامت شاهدان به حق هستند و بدين‌روي، براي شهادت مطابق با واقع، بايد به دور از خطا و سهو و نسيان باشند. مسئله‌اي که مطرح است اين است که آيا دلالت اين استدلال بر مقصود خود، تام است يا خير؟ ملاحظه‌اي که بر آن وجود دارد اين است که آيات ذي‌ربط فقط بيانگر اين است که در هر امتي يک شاهد وجود دارد. پس ممکن است در يک زمان، چند نبي همزمان حضور داشته و فقط يک تن از آنها شاهد اعمال امت باشد. نگارنده بر اين باور است که اين شاهد، همان امام امت است. بدين‌روي، او از خطا و سهو و نسيان در امور مربوط به مشاهده اعمال بندگان مصون است. اين مقاله درصدد است با استفاده از روش «تحليل و توصيف»، ديدگاه عموم مفسران فريقين را مبني بر اينکه شهدا همان انبيا هستند، رد، و اثبات کند که شاهد هر امتي، امام آن امت است.