جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جایگاه هر واژه در قرآن، صرفاً در خدمت ارائۀ مفهومی است که کلمات هم‌معنا نمی­توانند آن معنا را القا کنند. بررسی معنایی واژگان «غیظ»، «غضب» و «سخَط» در قرآن، با بهره­گیری از روش تحلیل واژگانی و با رویکرد تفسیری، بیانگر آن است که واژگان مذکور با توجه به ‌مقتضای حال، جهت تبیین مفهومی خاص بیان شده است و هرگونه تغییری در چینش آن­ها، موجب خلل در معنا خواهد بود. بررسی مفهومی این واژگان نشان می­دهد: «غیظ» با رویکرد تبیین عواطف انسانی، مختص کفار و منافقان بوده و ذات خداوندی و انبیاء از آن مبرا هستند. پژوهش حاضر بیانگر آن است که واژه «غضب»، مختص خداوند و گاه جلوه­ای از احساسات انبیاء و مؤمنان است، در حالی که «سخَط» در ادبیات قرآن، اوج ناخشنودی خداوند از بندگان است که جلوۀ این «سخط» خداوندی، صرفاً در برخورد با منافقان بیان شده است و متقابلاً نیز، منافقان از خدا و رسولش دچار «سخَط» می­شوند.

پژوهشبا هدف شخصیت شناسی خزیمه بن ثابت و بررسی ذوالشهادتین انجام شده است. این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی با رجوع به روایات و منابع به شخصیت شناسی خزیمه بن ثابت و طرح منقولاتی در خصوص تخریب شخصیت این صحابی، و در نهایت نقد ماجرای ذوالشهادتین پرداخته شده است.منابع رجالی و روائی خبر از وثاقت و جلالت شأن و مخالفت خزیمه با سقیفه دارند. همین سبب شده تا معاندان به تضعیف جایگاه و شک در حقانیت حضرت علی در جنگها، و برساختن شخصیتی دروغین همنام ایشان، به تخریب وجهه این صحابی روی آورند. در این مقاله ضمن نقد و شناساندن این نیرنگ، به نقد روایت ذوالشهادتین، هم پرداخته شده. این روایت هر چند در کتب شیعه و سنی نقل شده، اما با توجه به بررسیهای متنی و سندی، از نظر سند روایت مقطوع و مرسل بوده و برخی از راویان آن در شمار ضعفا قرار داشته و مجهول بوده و توثیق نشده‌اند. با آیات قرآن و شأن پیامبر  نیز در تعارض است. بررسی استفاده از ذوالشهادتین بودن خزیمه در جریانات تاریخی این احتمال را تقویت مینماید که این ماجرا جعلی از سوی دستگاه خلافت جهت اعتبار بخشیدن به ماجرای جمعآوری قرآن توسط خلفا باشد.

رهیافت آموزه‌های دین مبین اسلام، «تعقل» بر مبنای آیات قرآن کریم و روایات مستند می‌باشد، به گونه‌ایی که شائبه تعصب و غرض ورزی را ابطال می‌نماید. اگر چه پروردگار متعال در قرآن کریم آیات متعددی را به مبحث خلود اهل بهشت و اهل دوزخ اختصاص فرموده است، امّا نوع نگرش به مبانی نظری معاد موجب طرح دیدگاه‌هایی شده است که خالی از افراط و تفریط نیستند. ادعای اجماع طرفداران خلود (ابدیت بی انقطاع) از جمله دلایلی است که سبب شده ، نه تنها بحث مستدل و نگاه عقلانی براساس قرآن و سنت به موضوع نشود بلکه به صرف تأییدِ نظرات متقدمان بسنده شود. مقوله دین ستیزی که نه تنها عقل نمی تواند عذاب همیشگی را برای خطای محدود بپذیرد، بلکه در مقابل وعیدها، آیاتی که بیانگر عفو فراگیر و رحمت واسعه الهی است در تقابل آشکار است. هدف پژوهش حاضر آن است که ضمن معناشناسی دقیق واژه‌های موثر، ادله متقن در معنای حقیقی خلود را از حیث فطرت پاک واکاوی نماید. رویکرد نوینی که در جهت اثبات اتحاد و نور واحد بودن آیات شریفه قرآن کریم، سنت به عنوان رسول ظاهری و عقل به عنوان رسول باطنی مورد کنکاش و مداقه قرار ‌گیرد. همچنان که مولفه این پژوهش آن است که مدت عذاب اهل جهنم و پاداش اهل بهشت، مطابق نص صریح قرآن منحصر به اراده و مشیت واجب الوجود می باشد. پژوهش حاضر تلاش دارد ادله ایی را واکاوی نماید که نه تنها در ستیز با ضروریات دین نبوده بلکه گزاره‌های دین گریز را به نقد بکشد.

قرآن کریم تنها سند سالم وحیانی از جانب خداوند در دست بشریت است؛ که از گزند حوادث زمینی و آسمانی محفوظ مانده است. قرآن برخلاف سایرکتاب آسمانی از آغاز نزول و ظهور رسول اکرم تا زمان ما، دارای سندی متصل و متواتر است و در طول 1400 سال به طور پیوسته در هر دوره‌ای میلیون‌ها نفر به صورت قاری، کاتب، حافظ، این وحی آسمانی بود‌ه‌اند. مسأله تحریف ناپذیری قرآن اهمیت بسزایی دارد که اگر تحریف ناپذیری قرآن به اثبات نرسد، اعتبار قرآن به چالش کشیده خواهد شد و هر گونه استناد به آیات آن با مشکل اساسی روبه رو خواهد بود. این مسأله همواره مد نظر همه مسلمانان به ویژه علمای شیعه در قرن11، 12 و13در بحث تحریف ناپذیری بوده و برای دفاع از ساحت مقدس قرآن، به اثبات سلامت قرآن از تحریف و دفع شبهات و تردیدها از سوی مستشرقان پرداخته‌اند. در این پایان نامه به نقد تلاش های مستشرقان در گسترش تحریف قرآن با تکیه بر پاسخ علمای شیعه خواهیم پرداخت. مستشرقانی نظیر: نولدکه، بلاشر، گلدزیهر، شری لوبین و... در جرگه مستشرقان قائل به تحریف قرآن کریم قرار دارند که با دستاویز قرار دادن موارد مختلفی که قبلأ از سوی حشویه و اخباریون با استناد به روایات ضعیف مطرح شده مسأله تحریف را مطرح نموده‌اند. چند نمونه از مواردی که آنها ذکر کرده اند از این قبیل است: الف) مسأله اختلاف قرائت در قرآن ب)نسخ در قرآن ج) اتهام زیادت سوره ها و آیه ها در قرآن د) اتهام نقصان سوره ها و آیه ها در قرآن ه)حذف آیه رجم، خلع، حفد از قرآن. اما در مقابل این گروه از مستشرقان قائل به تحریف قرآن افراد معدودی دیگر از مستشرقان از جمله دکتر بوکای، پروفسور آربری با صراحت تمام صیانت قرآن کریم از تحریف را اعلام کرده‌اند.

مصدریابی روایات تفسیر التبیان، به وضوح نشان می­دهد که منابع حدیثی طوسی، فقط کتاب­های شیعی نبوده، بلکه از کتب سنی به­وفور بهره گرفته است. یافته­ها نشان داد تفسیر طبری، بیشترین تأثیر را بر تفسیر التبیان داشته است. در این میان، روایات مشترکی بین مصادر شیعه و سنی یافت شده­اند که در منابع تفسیری و روایی فریقین به دو صورت، قابل ردیابی بودند؛ روایاتی که الفاظ یکسان یا همسان دارند و روایاتی که مضمون و محتوای مشترک، با الفاظ تا حدودی متفاوت دارند. بررسی تاریخی این روایات، به شناخت تعامل و رفت­وآمد روایات تفسیری در منابع ﺷﻴﻌﻪ ﻭ سنی کمک زیادی می­کند. از سوی دیگر، روش طوسی در اخذ و شیوۀ گزارش و انعکاس احادیث در این مقایسۀ منابع به­خوبی روشن می­شود. تقطیع، نقل به معنا، ادراج و تصحیف در متن و سند، از عوارض روش طوسی در نقل روایات التبیان هستند.

هدف این پژوهش، تحلیل آثار مادی حسادت در کلام حضرت علی علیه السلام است. روش پژوهش کتابخانه ای و تحلیل محتواست. یافته های این پژوهش در زمینة آثار حسادت، تحلیل و چگونگی تأثیر این یافته هاست. یافته های پژوهش شامل آثار جسمانی، روحی - روانی، ذهنی- فکری و اجتماعی در کلام حضرت علی علیه السلام است که با توجه به کلام حضرت علی علیه السلام و علوم روز بررسی شده است. یافته ها شامل تأثیر متقابل پیامدهای حسادت است. به این شکل که فکر اشتباه و ذهنیت نادرست شخص حسود، اثرات روحی- روانی بر شخص دارد و تأثیرات روحی- روانی بر جسم شخص حسود نیز اثر می گذارد. همه این موارد به محیط پیرامون شخص حسود سرایت می کند و گسترة آن وسیع تر می شود. نتیجه اینکه حسد و گناهانی مانند آن آثار متفاوت و وسیعی دارند؛ به طوری که سلامت فردی و اجتماعی شخص حسود در معرض خطر خواهد بود.

شناخت و کشف مبانی روش جدید و متفاوت تفسیری در میان مفسران شیعه، خدمتی به علم تفسیر بوده که در ‏آن، اصول سبک نوین معرفی و مورد ارزیابی و نقد واقع گشته، تا دیگران در صورت الگوپذیری از این تفسیر، ‏خطا و کاستیهای آن را جبران بنمایند. در این میان، الفرقان به سبب رویکردهای خاص تفسیری و روائی که ‏حاصل آن به طور عملی، دادن اصالت به قرآن و البته عدم نفی حجیت سنت، است می‌تواند نمونه خوبی برای ‏معرفی ارتباط قرآن و سنت باشد. ما در این پژوهش با مطالعه و استخراج تمامی روایات الفرقان و ارزیابی آنها ‏به کشف مبانی حدیثی الفرقان پرداخته و به نقد و بررسی آنها پرداخته‌ایم.‏الفرقان در دو حوزه فقه الحدیث و نقد الحدیث، در ضمن تفسیرآیات به خوبی از روایات بهره برده است. ‏وی بر خلاف سنت مرسوم و متداول تفسیر قرآن با سنت که در الفرقان نیز شاهد آن هستیم، گاه از قرآن برای ‏تفسیر سنت بهره برده و ابهام روایات را براساس آیات برطرف نموده است. این امر خود می‌تواند آغازگر راه ‏نوینی در ارتباط سنت و قرآن قلمداد شود.‏در نقد احادیث و معیار قرآن، آقای صادقی در روایت غیر معارض با قرآن، کسب موافقت و وجود شبیه، ‏شاهد و مصداق از قرآن و در مرحله دوم مخالفت نداشتن با قرآن را کافی دانسته است.‏‎ ‎برخلاف روایات معارض ‏که ضرورتاً موافقت در یکی از روایات متعارضین باید لحاظ شود. ‏ظاهر قرآن بر نص حدیث صحیح، ترجیح دارد و هنگام تعارض باید ظاهر قرآن را اخذ نمود. وی ‏تخصیص یا تقیید قرآن در بعد نص و ظاهر، با روایتی که سنت قطعیه باشد، نپذیرفته است. ‏در الفرقان، سنت پیامبر اکرم9 از حروف مقطعه قرآن گرفته شده یعنی به گونه ای بر قرآن استوار و از ‏کتاب خدا گرفته شده است. یک بُعد وحی، همان معانی است که در حروف رمزی حروف مقطعه بر پیامبر9 ‏نازل شده است و از اختصاصات غیبی رسول خدا9 بوده که به ائمه معصومین: پس از ایشان نیز تفویض ‏شده است.‏آقای صادقی سیادت عقل را بر دیگر ادّله شرعیه پذیرفته زیرا عقل سلیم حکم به عصمت قرآن و برتری ‏و تقدم آن بر دیگر امور می‌دهد.‏دیدگاه ایشان نسبت به روایات اسباب نزول کاملاً تاریخی و یا حتی اجتهادی بوده است.‏در فقه و اصول فقه نیز چهار اصل کلی اتخاذ نموده که آرای فقهی بعد نیز بر همین محور می‌باشند:‏تفکر متفاوت مفسر در اصول فقه سبب شده در500 فتوای فقهی با دیگر فقیهان اختلاف نظر داشته ‏باشد. از آن جمله نماز قصر، زکات و... است. ‏کارائی سند صرفاً برای اطمینان صدور است نه تعیین ارزش و صحت حدیث. سند به تنهایی در الفرقان ‏نه دلیل رد روایت و نه عامل پذیرش آن است.‏براساس تمام آنچه آمد می‌توان نتیجه گرفت آقای صادقی در زمره قرآن محوران سنت مدار است که به ‏اصالت قرآن و حجیت حدیث قائل هستند و با قرآنیون تفاوت فکری و منشی بسیار دارد.‏در هر یک از مبانی و روش‌های آمده نقدهایی بر آنها وارد است.‏

شناخت و بررسی مکاتب حدیثی شیعه از مهمترین مباحث علوم حدیث است که با فهم آن می تواند هرچه بیشتر با سیر تطور و کیفیت علوم و مبانی مختلف حدیث آشنا شد. در این میان مکاتب حدیثی بغداد و ری به دلیل جایگاه ویژه و نقش مهمی که در تالیف کتب اربعه داشته اند همت بیشتری را برای کاوش و تفحص می طلبد. حوزه ری به سبب نزدیکی مسافت با قم و تاثیرپذیری از آن از شاخصه هایی چون اخباری گری دیدگاه خاص رجالی و کلامی حول غلو تدوین و تبویب کتب حدیثی با سبک متفاوت از گذشته به فعالیت پرداخت. از دیگر شاخصه های ری برخورداری از فضای مناظره و گفتگو با مخالفان مذهبی فکری است که آن نیز مدیون حضور افکار و نحله های مختلف در این مدرسه است. حوزه بغداد نیز که اوج فعالیتش پس از ری است با آدابی متفاوت از ریبه فعالیت می پردازد. از مهم ترین مولفه های این مدرسه عقل گرایی محض روی گردانی از اخباری گری پرداختن به مباحث اصولی و اجتهادی اهتمام فراوان به مناظره و گفتگو و پاسخ به شبهات است. این دو حوزه تعاملات و ارتباط های متنوعی با یکدیگر داشته که حاصل آن تالیف و تصنیف بسیاری از اصول و کتب روایی و نیز نفوذ و رخنه برخی از آرا و عقاید دو حوزه در یکدیگر است.