جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تبيين الگوی تقدیر معیشت خانواده در رويكرد اسلامي از آن جهت مهم است كه تأمين معيشت خانواده مي‌بايد با كاركرد اصلي خانواده در پرورش نسل و همچنين اهداف كلان نظام اقتصادي اسلام سازگار باشد. این تحقیق با استفاده از روش تحليلي و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي به دنبال تبيين الگوی تقدیر معیشت خانواده مسلمان در دو حوزة کسب و تخصیص درآمد مي‎باشد. بنا به يافته‌هاي پژوهش، كسب درآمد در خانواده مسلمان با هدف‌گذاري تأمين درآمد حلال بين حد کفاف و حد تزاحم صورت می‌گیرد. درآمدهاي كسب‌شده در چهار بخشِ مصرف، پس‌انداز، سرمایه‌گذاری و انفاق تخصیص داده می‌شود. خانواده با مدیریت صحیح درآمد، با رعایت‌کردن اصول حاکم بر الگوی مطلوب مصرف، ضمن تأمین احتیاجات اصلی خانواده، مي‌تواند مازاد درآمد خود را برای نیازهای آینده در درون و بیرون خانواده پس‌انداز کند و همچنین با سرمایه‌گذاری شرعیِ مازاد درآمد خود، زمینه کسب درآمد مجدد در خانواده و همچنین زمینه اشتغال افراد بيکار را فراهم آورد. همچنین خانواده‌ها بخشي از درآمد مازاد خود را نيز برای توانمندسازی خانواده‌های دیگر و رفع نیاز آنان صرف مي‌کنند. تحقق الگوی تقدیر معیشت خانواده در اقتصاد اسلامی و تحقق لايه‌هاي حمايتي بعدي، باعث مي‌شود كه وضعيت معیشتي خانواده‌ها بهبود يابد و در سطح كلان تعادل و ثبات اقتصادي در جامعه ايجاد شود.

محققان مسلمان به‌طور عمده بين مكتب و علم اقتصاد اسلامي تفكيك قائل مي‌شوند. اين تفكيك، زمينه‌ساز مباحثي در مورد مفهوم آن ‌دو و تمايز در چگونگي توليد و آزمون نظريات شده است. اين مقاله، به بررسي اين سؤال مي‌پردازد كه آيا تمايز در محتواي مكتب و علم اقتصاد اسلامي موجب تمايز در روش‌ مورد استفاده در آنها نيز مي‌شود؟ بنا به فرضيه مقاله، هر يك از مكتب و علم اقتصاد اسلامي، روشي متمايز براي تدوين نظريات خود دارند. اين تحليل، به طور عمده مبتني بر رويكرد شهيد صدر در تعريف مكتب و علم اقتصاد اسلامي و رابطة آنها، است. يافته‌هاي مقاله، كه به روش تحليلي سامان يافته، نشان مي‌دهد كه نظريات مكتب اقتصاد اسلامي، با استفاده از روش استنباط مستقيم و روش كشفي از منابع اسلامي قابل استنباط است. در مقابل، براي تدوين نظريات علم اقتصاد اسلامي، بايد از روش‌هايي همچون قياس، استقراء و روش فرضيه‌اي-قياسي بهره جست. البته مي‌توان از نوعي همگرايي روشي، بين روش‌شناسي مكتب و علم اقتصاد اسلامي نيز سخن گفت. از آنجا كه يافته‌هاي مكتب اقتصادي اسلام، به خصوص در زمينة ساختار مطلوب اقتصاد اسلامي عملاً به عنوان پيش‌فرض‌ها در علم اقتصاد اسلامي به‌كار مي‌روند، روش‌شناسي علم اقتصاد اسلامي، گسسته از روش‌شناسي مكتب اقتصادي اسلام نيست.

در ادبیات اقتصاد اسلامی توجه چندانی به ابعاد بین‌رشته‌ای نشده است. همین امر موجب بروز مشکلاتی در گسترش نظریه‌های این حوزۀ مطالعاتی شده است. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی به تبیین هویت بین‌رشته‌ای اقتصاد اسلامی می‌پردازیم. بنا به فرضیۀ مقاله، هویت بین‌رشته‌ای اقتصاد اسلامی برای نظام اقتصادی اسلام، شبکه‌ای از اهداف اقتصادی و فرااقتصادی را تعیین می‌کند که آن را از اقتصاد متعارف متمایز می‌‌کند. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که اقتصاد اسلامی از آن جهت هویت بین‌رشته‌ای دارد که اهداف نظام اقتصادی ارزشی ابزاری دارد و در خدمت اهداف سایر نظام‌ها ازجمله نظام فرهنگی، سیاسی و اجتماعی اسلام قرار می‌گیرد. بر این اساس، نظام اقتصادی مطلوب در رویکرد اسلامی نظامی است که ضمن تأمین اهداف اقتصادی همچون رشد و عدالت اقتصادی، به تحقق اهداف فرهنگی، سیاسی و اجتماعی اسلام نیز کمک کند و یا حداقل مانعی برای تحقق آن اهداف نباشد. گذشته از آنکه اعمال سیاست‌های اقتصادی منوط به فهم لایه‌های مختلف واقعیت شامل ابعاد فرهنگی، سیاسی و اجتماعی آن است، پیوند آرمانی و کارکردی نظام اقتصادی با سایر نظام‌ها باعث می‌شود که نظریه‌پردازی در اقتصاد اسلامی وابسته به نظریه‌های سایر علوم انسانی اسلامی ازجمله جامعه‌شناسی، علوم‌ سیاسی و علوم تربیتی اسلامی شود. سیاست‌گذاری برای تحقق اهداف اقتصاد اسلامی نیازمند اطلاعاتی از سایر علوم انسانی اسلامی همچون جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، علوم سیاسی اسلامی دربارۀ واقعیت چندلایۀ خارجی است که نمی‌توان نگاهی تجریدی به آن داشت.