جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این رساله که با عنوان نقد و بررسی احادیث تفسیری امام صادق (ع)در جزءسوم قرآن به تصویب رسیده، روایات تفسیری امام صادق (ع) از تفاسیر روایی شیعه،جمع آوری، تنظیم و ماخذیابی شده است و روایاتی که در کتب تفسیری به طور مرسل نقل گردیده، با مراجعه به مصادر و منابع احادیث تفسیری، مسندسازی شده است همچنین بررسی و نقد سندی و دلالی روایات در ذیل آیات انجام گرفته است و در پایان شرح حال هر یک از راویان به اختصار در فصل جداگانه ای آمده است

موضوع رساله نقد و بررسی شبهات آیات تطهیر، اکمال، ابلاغ، طاعت و ولایت می باشد. زیرا شیعه در اثبات حقانیت خود در اندیشة جانشینی بلافصل حضرت امیر(ع) گذشته از استدلال به عقل و سنت از آیات قرآن نیز بهره جسته است. با توجه به این که مسأله امامت و جانشینی رسول خدا(ص) مسأله ای اختلافی بین شیعه و اهل سنت می باشد محور نقد و بررسی بر منابع اهل سنت استوار است که اولا باتوجه به منابع و روایات اهل سنت این آیات دلالت بر جانشینی حضرت علی(ع) می کند یا نه؟ ثانیا اهل سنت در نقد اندیشة شیعه چه شبهاتی دارند؟ ثالثا آیا شبهات اهل سنت بر دلالت این آیات را می توان براساس منابع و اندیشة اهل سنت پاسخ گفت یا نه؟ بر این اساس بحث در تقریر استدلال شیعه به ایات، براساس منابع شیعه و در پاسخ ها بر منابع اهل سنت استوار می باشد و اگر در موردی نیز به منابع شیعه استدلال شده است به عنوان مؤید می باشد نه دلیل. با توجه به این که مسأله جانشینی رسول خدا(ص) و امامت امت اساسی ترین مسأله اختلافی شیعه و اهل سنت می باشد، اهل سنت تمام توان خود را در این بحث بکار گرفته اند تا دلالت آیات را مخدوش جلوه دهند از این جهت حوزة شبهات در این آیات بسیار گسترده می باشد از قبیل شبهات شأن نزولی، ادبی، سیاقی، حدیثی، کلامی، سیاسی، تاریخی، اقتصادی و که روش تحقیق نیز متناسب با شبهات مطرح شده متفاوت می باشد که گاه تحلیلی، توصیفی، و گاه قیاسی و استدلالی می باشد. از طرفی چون هدف اصلی در این نوشتار نزدیک کردن عقاید فرقه های مسلمان می باشد ادبیات به کار گرفته شده در آن ادبیاتی علمی و منطقی و بهدور از ادبیات توهین و تحقیر شخصیتهای مورد احترام گروههای اسلامی می باشد. بر این اساس به این نتیجه رسیده ایم که مشترکات گروههای اسلامی بیش از مختلفات آنها می باشد و اگر هر دو گروه عمده بین شیعه و اهل سنت ضعفهای داخلی خود را از بین برده و به منابع اسلام و مسلمانان توجه کننددست یابی به وحدت کار چندان مشکلی نیست و راههایی برای رسیدن به آن پیشنهاد شده است. از نظر ساختاری رساله مشتمل بر یک مقدمه و پنج فصل و یک خاتمه می باشد که در مقدمه مباحث پیش نیاز و در هر یک از فصل ها نقد و بررسی یکی از آیات و در خاتمه تفاوتها و تشابه ها و پیشنهادها مطرح شده است.

. پایان نامه حاضر با عنوان "نقد و بررسی آراء تفسیری و علوم قرآنی صاحب تفسیر نفحات الرحمان" در پنج فصل تنظیم شده است، در فصل اول به شرح حال مؤلف و معرفی تفسیر نفحات پرداخته شده، در بخش دوم منابع تفسیر در دو بخش به بحث گذارده شده، در بخش اول از هفت منبع تفسیر قرآن کریم (قرآن کریم، سنت پیامبر (ع) و روایات معصومین (ع)، منقولات صحابه و تابعین، اهل کتاب، ادبیات عرب جاهلی) یاد شده، و جایگاه این منابع در تفسیر نفحات مورد بررسی قرار گرفته است . در فصل دوم از منابع مورد مراجعه مؤلف در تدوین تفسیرش یاد شده است، در فصل سوم مقدمه تفسیر نفحات که مشتمل بر چهل مبحث علوم قرآنی است گزارش و بررسی شده و برخی مورد نقد قرار گرفته است در فصل چهارم از مبانی مؤلف در تفسیر سخن به میان آمده و به شش مبنا اشاره شده است قابل فهم بودن زبان قرآن، عدم تحریف قرآن، جمع قرآن در زمان پیامبر (ع) و به امر خداوند، واحد بودن قرائت قرآن، عالم بودن راسخان در علم به تاویل قرآن مصادیق راسخان در علم، و در فصل پنجم به بررسی شیوه تفسیری مؤلف پرداخته شده که مهمترین مباحث این فصل عبارتند از: تناسب آیات و سور، توجه به روایات، اسباب نزول، طرح بحثهای اعتقادی، اخلاقی، عملی (فقه)، جایگاه اسرائیلیات در تفسیر و... .

موضوع پژوهش حاضر نقد عقاید و آراء وهابیت در مسأله توسل با استناد به قرآن و سنت پیامبر اکرم(ص) می باشد. جهت گیری کلی این پژوهش، تحلیل و بررسی دقیق مهم ترین مباحث مرتبط با توسل به پیامبر اکرم(ص) و اولیاء دین با نگاهی قرآنی و روایی و از زاویة عقل، به گونه ای تطبیقی میان آراء و نظریات وهابیت و اندیشمندان اهل سنت و شیعه می باشد. نخستین بخش رساله، به طراحی مسأله و بیان ساختار اساسی پژوهش اختصاص یافته است. لفظ الوسیله دو بار در قرآن مجید آمده است: یک بار در آیة شریفة ‎35 از سوره مائده که می فرماید: ص... و ابتغوا الیه الوسیله... ؛ و بار دیگر در آیة کریمة ‎57 از سورة اسراء که فرموده است: أولئک الذین یدعون یبتغون الی ربهم الوسیلة . با مداقة در منابع اسلامی به این نتیجه می رسیم که توسل، مشتمل بر سه قسم کلی است: الف) توسل های مشروع. شامل توسل به ذات خدا، اوصاف او، ایمان و اعمال صالحه، قرآن، توسل به نبی اکرم(ص) در روز قیامت و آثار و دعا و محبت آن حضرت در زمان حیات ایشان. ب) توسل های غیر مشروع، شامل توسل به طاغوت و بت ها و توسل به انبیاء و اولیاء الهی، با این اعتقاد که آنها مستقل می باشند. ج) توسل های مورد اختلاف. مشتمل بر توسل به حق نبی در حیات برزخی، توسل به دعاوی نبی و آثار وی و همچنین توسل به اولیاء الهی در حیات برزخی آنان. اصل توسل مورد اتفاق همة مسلمانان، اعم از اهل سنت، شیعه وحتی وهابیان است و همگان معتقدند که باید بین بندگن و خالق وسیله ای باشد تا آنان به خدا تقرب جویند و مورد عنایت حضرتش قرار گیرند؛ ولی در تعیین مصداق یا مصادیق توسل بین دانشمنان مسلمان اختلاف نظر وجود دارد. از روایات اهل بیت(ع) چنین استفاده می شود که بهترین وسیله برای نزدیکی بندگن به خدا، پیامبر گرامی اسلام(ص) و اهل بیت ایشان هستند.

در این تحقیق نظریه وحدت موضوعی سوره های قرآن به نقد کشیده شده و مطالب آن در چهار فصل با این عنوان ها آمده است: فصل اول، مفاهیم و کلیات: بیان مسئله و اهمیت و پیشینه؛ فصل دوم، وحدت موضوعی و علوم قرآنی: مسئله سیاق و وحدت موضوعی، رابطه علم مناسبات و وحدت موضوعی؛ فصل سوم، وحدت موضوعی در ترازوی نقد: آرای قرآن پژوهان درباره وحدت موضوعی، خاورشناسان و اسلوب قرآن، دلایل اثبات وحدت موضوعی و نقد آنها(توقیفی بودن چینش آیات، راز حصر آیاتی چند در یک سوره، اقتضای حکمت، اقتضای بلاغت، سکوت مشرکان)، اوصاف قرآن و وحدت موضوعی، روایات و وحدت موضوعی؛ فصل چهارم، دلایل انکار نظریه وحدت موضوعی: انحراف در فهم، صعوبت دست یابی به غرضی واحد، ناسازگاری نظریه با اسلوب حاکم بر قرآن، فقدان اشارتی از معصوم(ع)، فقدان میزانی مطمئن، تشتت آرای مفسران در تعیین غرض اصلی سوره ها و...

سنت معصومین پس از قرآن کریم به عنوان دومین منبع اساسی کشف و تبیین معارف دین اسلام است. سنت معصوم از طریق روایاتی به دست می آید که در مجموعه های روایی به جا مانده از ادوار گذشته به ویژه عضر غیبت به ودیعه نهاده شده است. این مجموعه ها اغلب در قالب روایات فقهی و مربوط به اعمال مکلفین است که مهمترین آنها چهار کتاب مشهور به کتب اربعه شیعه و توسط سه دانشمند بزرگ قرون چهارم و پنجم یعنی کلینی در کافی، شیخ صدوق در من لا یحضره الفقیه و شیخ طوسی در تهذیب و استبصار گرد آمده است. از این پس مستند فقهای شیعه در استخراج احکام غالبا بر این چهار کتاب بود. در دورانهای بعد برخی از علما سعی در تجمیع این کتب برای سهل الوصول کردن کار فقها نمودند. از جمله مرحوم صاحب معالم در منتقی الجمان و فیض کاشانی در وافی به این کار اقدام کردند. با این حال کتب در گردآوری روایات جامع نبوده و نظم و ترتیب لازم در جهت آسان سازی کار فقها حائز نبودند. از این رو مرحوم شیخ حر عاملی به پا خواست و با نگارش کتاب ارزشمند ص وسایل الشیعه الی تفصیل مسائل الشریعه به این مهم اقدام کرد. وسایل الشیعه حاوی روایات کتب اربعه و علاوه بر آن روایات بسیاری از کتب روایی و فقهی دیگر است اضافه بر آن این کتاب در سبک گردآوری روایات و منهج تبویب دارای نظم ویژه ای است که دستیابی به کلیه روایات را در یک مسأله بسیار آسان می کند. از این رو همة عالمان و فقها از همان عصر نگارش کتاب تا به امروز آن را مرجع و منبع اصلی در استخراج احکام شرعی قرار دادند. شایان ذکر است که شیخ حر عاملی در دورانی می زیسته که تفکر اخباری در جامعه آن روز غالب بوده است و شیخ نیز تا حدی به این تفکر متمایل بوده و این امر در نگارشهای ایشان مؤثر بوده است. مثلا ایشان در شرح روایات به آیات قرآن استناد نکرده و فهم آیات را مختص اهل بیت می دانسته است. همچنین شیخ روش متأخرین را در تقسیم حدیث به انواع چهار گانة صحیح، حسن، موثق و ضعیف مورد مناقشه قرار داده است و علم رجال را نیز به شیوة رجالیون چندان قابل دفاع نمی دانسته و فقط از باب فواید مترتب بر این علم آن را جایز می دانسته است. شیخ روایات کتب اربعه و دیگر کتب حدیثی را صحیح می دانسته و معتقد است که صحت این روایات از یک قرائنی است که قدما به آن عمل می کرده اند. از این رو شاید روایاتی را نتوان یافت که شیخ در مباحث خود در صحت آن تردید کرده باشد و همه روایات متعارض را به شیوه های خود قابل جمع دانسته است. ایشان گرچه به علم رجال چندان تمایلی نداشته ولی چنانکه گفتیم این علم را دارای فواید بسیاری می دانسته و در این موارد زیادی به بررسی اسناد و توضیح پیرامون آن پرداخته است. از مهمترین اشکالاتی که بر این کتاب ارزشمند گرفته شده است. تقطیع روایات است که در جای خود به آن پاسخ گفته شده و این امر با توجه صلاحیت علمی شیخ نقصی بر کتاب وارد نمی سازد.

بررسی معانی اصل عدل و وجوه، مترادف ها، متضادهای آن در قرآن و نهج البلاغه موضوع مورد بحث این رساله است. با بررسی های انجام شده به نظر می رسد که معنای اصلی عدل در قرآن : داد کردن، درستی باشد و وجوه آن فدیه مانند شرک دادگر و انحراف فتن می باشد. مترادف های این دو واژه در قرآن عبارتند از: قسط، حق، قصد، سواء، میزان، وسط متضادهای این لغت نیز در قرآن عبارتند از: ظلم، عدوا، بغی، باطل، طغیان، جور، ضیزی، عوج با مطالعه کلمات گهربار مولی الموحدین به نظر می رسد که وجوه این کلمه در نهج البلاغه شرک انحراف یافتن، مثل و مانند باشد. و مترادف های آن نیز: قسط، قصد، میزان، وسط وحق است. و متضادهای آن: ظلم، جور عدوان، بغی طغیان عوج و باطل می باشد.

محبت، مصدر میمی از ریشه حبب (ح، ب، ب) دارای معانی متعددی است که دوستی،مشهورترین آنها می باشد.محبت و نیکی به والدین بالاترین میزان و نوع محبت پس از عبادت خدا و پرهیز از شرک می باشد. قرآن در چهار آیه از آیات شریفه اش به این موضوع تصریح نموده است، اسلام فرزند را موظف کرده است حتی والدین کافر خویش را از محبت خود محروم نسازد. محبت مهمترین و بهترین اهرم تربیتی در تعاملات با فرزند بوده افراط و یا تفریط دراین باره نتیجه منفی به دنبال خواهد داشت. محبت به همسر اساس ایجاد و بقاء خانواده و رکن تعاملات رسانده خانوادگی است همچنین بستری مناسب برای تربیت صحیح فرزندان است. محبت در رابطه متقابل استاد و شاگرد ضامن توسعه فضای کمی و کیفی علم و دانش است. ارتباط صحیح و سالم با خویشان و بستگان ساختمان شخصیتی فرد و علقه ها و پیوندهای اجتماعی او را استحکام می بخشد در این راستا محبت و نیکی به آنان بویژه به خویشان نسبی تحت عنوان صله رحم برجسته ترین و زیباترین راهکار اسلام برای نیل به این مهم می باشد. اسلام، نه تنها مسلمان را از داشتن رفتار محبت آمیز و نیکی به غیر مسلمان منع نمی نماید؛ بلکه برفرض بهمراه داشتن آثار مطلوب آن را محبوب و پسندیده می داند. لیکن، مسلمان را از دوستی و رفاقت صمیمانه با غیر مسلمان بر حذر داشته و هر نوع ارتباط و رفتاری را که به نفوذ و تسلط آنان بر شؤونات مسلمین بیانجامد مردود و منتفی می داند. و خلاصه آنکه: جلوه های متقابل محبت در لایه ها و طبقات مختلف از جامعه روح برادری و اخوت را توسعه داده چشم طمع دشمن را ازغارت منافع مادی و معنوی مسلمین منصرف خواهد ساخت

در رساله حاضر طی شش فصل اسرائیلیات یا منقولات یهود در تفسیر قرآن کریم بررسی شده است. عنوان های این فصل ها به این قرار است: فصل اوّل، دانش تفسیر، روشها و منابع، ویژگیها و ضعفها؛ فصل دوم، رابطه قرآن با کتابهای آسمانی پیشین؛ فصل سوم، اسرائیلیات، پیدایش، زمینه ها و انگیزه ها؛ فصل چهارم، شناسایی عناصر و چهره های پدیدآورنده اسرائیلیات؛ فصل پنجم، نقد و بررسی دلایل پذیرش یا عدم پذیرش روایات اهل کتاب؛ فصل ششم، نقد و بررسی اسرائیلیات در تفاسیر (با تأکید بر آرا و نظریات برخی از مفسران اهل سنت و شیعه).

این پژوهش درباره "بررسی تطبیقی دو دین اسلام و حنیف از منظر آیات و روایات" است. نخست، به این سئوال پرداخته شده است که آیا میان این دو دین با هم ارتباطی دارد؟ برای یافتن پاسخ این سئوال، نخست، دین قوم پیامبر(ص) اعم از قریش و عرب مورد بررسی قرار گرفت. هم چنین دین خود پیامبر قبل از بعثت و نبوت ایشان بررسی شد. اهمیت پرداختن به این مباحث از آن رو است که در میان قبایل عرب قبل از اسلامنشانه ها و بقایایی از دین حنیف حضرت ابراهیم دیده می شد و آن ها قبل از ظهور پیامبر اسلام به برخی از احکام و سنن دین حنیف عمل می نمودند. هم چنین عقاید و سنن این دو دین، مورد مقایسه قرار گرفت. از رهگذر این تحقیق روشن شد که دین اسلام احیاگر عقاید و سنن دین حنیف و پاک کننده آن از هر گونه شرک و بت پرستی و مکمل آن بوده است. در این تحقیق روشن شد که دین اسلام، عبارت از صورت منقح و کامل شده عقاید و سننی را که حضرت ابراهیم آورده بود.