جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

واژگان چندمعنایی به دلیل دشواری و اهمّیت در گزینش معنی، می­تواند به عنوان یکی از ملاک­های بررسی قوّت و ضعف یک ترجمه لحاظ ­شود. همانگونه که این دسته ازکلمات در تفسیر آیات مرتبط با خود، برداشت‌های مختلفی را پدید آورده­ ، وجود آن­ها در ترجمه­های قرآنی نیز احتمال شکل­گیری ترجمه­های یکسان را کاهش داده است. نوشتار حاضر که به طور مشخّص، واژه «روح» را از میان واژگان چندمعنایی برگزیده است، ضمن واکاوی معنای صحیح این کلمه با هیأت­های متفاوت و در سیاق­های گوناگون، به تحلیل و بررسی بیش از 40 مورد از ترجمه­های فارسی قرآن در خصوص این کلمه پرداخته و از رهگذر دیدگاه­های مفسران و اهل لغت، عیارسنجی مهارت ترجمه­های قرآن در حوزه مورد بحث را وجهه همّت خود ساخته است. حاصل تحقیق نشان می­دهد هنگامی­که کلمه روح به صورت مطلق و به همراه ملائکه به کار برده می­شود، منظور همان موجود مستقلی است که در روایات ائمه اهل بیت (ع) شناسانده شده است و برتر از جبرئیل می­باشد و زمانی­که به صورت ترکیب با یک اسم یا ضمیر و در حالت موصوف یا مضاف به کار رفته است، مفهوم مشکّکی است که هرچند، عالی­ترین درجه آن را خداوند در مخلوقی جداگانه که مصداق اکمل و اتمّ روح است، قرار داده؛ امّا می­تواند مصادیق پایین­تری را نیز داشته باشد.

علامه محمدتقی جعفری از عالمان برجستۀ عصر حاضر است که تألیفات متعددی، از جمله شرح و تفسیر نهج‌البلاغه، دارد. مطالعۀ روش‌شناسانه این اثر، عظمت کلام علی (ع) و نیز ذوفنون‌ بودن مفسر را آشکار می‌سازد. تحقیق روش‌شناختی نوشتار حاضر مبتنی بر منابع و استنادهای تفسیری است. آیات قرآن کریم، روایات معصومان (ع) و آرای شارحان نهج‌البلاغه از مهم‌ترین ابزار و گزاره‌هایی است که مفسر در جهت فهم کلام علی (ع) به‌کار بسته است. از قرآن به‌عنوان مهم‌ترین منبع فهم روایات، و پس از آن از روایات سایر معصومان (ع) و نیز از کلام حضرت علی (ع) به‌عنوان قرائن کلامی بهره‌برداری شده است. تنوع بهره‌گیری از منابع مورد استناد همانند توجه به رویکرد تطبیقی و یا تأییدی آنها و نیز نگرش جامع به آیات و روایات در تبیین چگونگی استناد، مؤثر و کارآمد است.

پژوهش حاصر مهم ترین دغدغه فکری علمای اسلامی معاصر را که همانا مهجوریت قرآ است به بحث می گذارد. در ابتدا با استفاده از روش تحقیق کتابخانه ای اثبات شده است که قرآن به دلیل دارا بودن سه ویژگی منحصر به فرد و ممتاز صوحیانی بودن، جامعیت و تحریف ناپذیری بهترین کتاب زندگی و برنامه عمل مسلمانان به شمار می آید و باید همیشه و همه جا با آنها همراه ودر متن زندگی آنان حضور مستمر داشته باشد. سپس مفهوم مهجوریت، ابعاد مختلف مهجوریت قرآن، علل و عوامل مؤثر در آن و آثار و پیامدهای آندر جوامع اسلامی مورد بررسی قرار گرفته است. ودر پایان پس از بررسی شعار بازگشت به قرآن در نهضت های اصلاحی و بازتاب آندر تفسیر قرآن، منادیان این شعار در سراسر جهان اسلام معرفی و مجموعه راههای عملی بازگشت به قرآن از دیدگاه امام خمینی(ره) به عنوان یکی از منادیان بازگشت به قرآن ارائه گردیده است. در این پژوهش این نتیجه حاصل شد که عوامل فکری فرهنگی، عوامل اجتماعی و سیاسی در مهجوریت قرآن مؤثر بوده است که از نظر امام خمینی(ره) تشکیل حکومت اسلامی، رفع موانع و حجب، تلیغات، ارائه تفسیر صحیح و مناسب از قرآن و توجهبه امر قرائت قرآن و توجه به امر قرآن آموزی راههای عملی بازگشت به این کتاب مقدس به شمار می آیند.

امروزه پیشرفت علوم و فناوری باعث افزایش روابط انسان ها با یکدیگر شده، به طوری که افزایش این روابط سبب بروز معضلات و مشکلات اخلاقی در تعاملات اجتماعی انسان ها گردیده است. به همین دلیل تحقیقات گسترده ای برای رفع و درمان معضلات اخلاقی صورت گرفته که سبب ظهور رشته های جدید در زمینه اخلاق شده است. یکی از مهم ترین این رشته ها اخلاق کاربردی است. با توجه به این که دیگر تنها بیان مفاهیم اخلاقی صِرف، جوابگوی انسان امروزی نیست بررسی کاربرد عملی اخلاق به طور خاص در حیطه های مختلف زندگی انسان ها ضروری به نظر می رسد تا فرد بتواند در شرایط گوناگون، عمل درست را از نادرست تمیز دهد و به آن عمل کند. بررسی و شناخت وظایف اخلاقی در شرایط مختلف بر عهده رشته ای به نام اخلاق کاربردی است. با توجه به مسئولیت مهمی که این رشته بر عهده دارد، نکته قابل توجه این است که اصول و مبانی اخلاق کاربردی باید از منبعی متقن و کامل برخوردار باشد تا با کمک آن بتواند وظایف اخلاقی انسان را در زندگی فردی و اجتماعی مشخص کند. اگر چه اندیشمندان اسلامی و غیر اسلامی درباره اخلاق کاربردی، آثاری از خود به جا گذاشته اند، اما این موضوع از منظر نهج البلاغه کمتر مورد بررسی قرار گرفته است و با توجه به این که از منظر آیات قرآن و روایات، اخلاق در تغییر حقیقت و چگونه شدن و سازندگی انسان تأثیر و نقش بسزائی دارد و انسان که به نحو عام خلیفه خداوند در روی زمین است، باید متصف به صفات و اخلاق و آداب الهی شود تا بتواند در قلمرو این صفات، به وظائف و مسئولیت های خود در شناخت و راه حل معضلات اخلاقی در ساحت های گوناگون، عمل کند. بنا بر این اخلاق کاربردی با استفاده از منبع نورانی روایات اهل بیت خصوصا ًسخنان امیرمومنان علی(7) می‌تواند در رساندن انسان به کمال، سعادت و قرب الهی نقش اساسی داشته باشد.

«بینامتنی» نظریّه ای است که روابط بین متون و چگونگی ارتباط و تعامل آنها را مورد کنکاش قرار می دهد و موجب آفرینش متن جدید می شود. بر اساس این نظریّه، هر متنی یک بافت جدید از نقل قول های متحوّل شده است. روابط بینامتنی ابزار مفیدی برای مخاطب در خوانش متن محسوب می شود. بر اساس این نظریّه، اتّصال خطبة فدک حضرت زهرا(س) (به عنوان قرآن ناطق) و قرآن صامت در دو سطح روساخت و زیرساخت قابل پژوهش است. به نظر می رسد که تعامل آگاهانة حضرت زهرا(س) با قرآن زمینة سازش و هماهنگی میان متن پنهان و متن حاضر را فراهم کرده است. از این رو، در موارد زیادی، درک عمیق خطبة فدک حضرت جز در پرتو شناخت رابطة کیفی آن با قرآن امکان پذیر نیست. این پژوهش به روابط بینامتنی خطبه های آن حضرت با قرآن کریم می پردازد تا افق معنایی جدیدی از این خطبه را ارائه دهد. روش مورد استفاده در این جستار، از نوع تحلیلی اسنادی است. نتایج به دست آمده از تحقیق، گویای آن است که پُربسامدترین روابط بینامتنی خطبة فدک با قرآن، از نوع ساختاری است و به شکل نفی متوازی است که در آن، حضرت توانسته نوعی سازش استوار میان کلام خویش و متن غایب ایجاد کند و تعاملی آگاهانه با آن خَلق نماید.

مدخلِ سجع نوشتۀ یکی از مستشرقان، به نامِ دوین جی. استوارت است که در دائرةالمعارفِ قرآن لیدن به چاپ رسیده است. جستارِ کنونی به منظور روشن ساختن فضای فکری مستشرقان در خصوص آموزه های دینی به ویژه مباحث قرآنی، برای پژوهشگران مسلمان، به نقد و ارزیابی این مدخل پرداخته است. نقد و ارزیابی این گونه آثار زمینۀ آشنایی افکار عمومی با اسلام ناب را فراهم می کند. بخشی از ایرادهای این مدخل به مبنای فکری نویسنده مربوط می شود که سجع قرآنی را با سجع کاهنان و قرآن را با شعر همسان می پندارد. بخش دیگر آن، ذکر مصادیقی از آیات قرآن کریم است که بنا به ادعای نویسنده به دلیل رعایت سجع، از سبک ادبی متداول عدول کرده است. در این جستار می بینیم که مبنای فکری نویسنده استوار نیست و پاسخ هایی نقضی و حلّی به وی داده شده است.

«اقتباس» یکی از اَشکال به کار گیری و تبلور آیات قرآن کریم در کلام معصومان(ع)می باشد. مقالة حاضر با هدف بررسی گونه های اقتباس و انگیزة به کارگیری آن در کلام امام رضا(ع) به رشتة تحریر درآمده است. با توجّه به اینکه قرآن کریم منزلت و مکانتی خاص نزد مسلمانان دارد و بهترین منبع و سرچشمه ای است که ائمّه(ع) مضامین عالی و بلند خود را از آن می گیرند، امام رضا(ع) نیز در حدیث امامت به طور فراوان از آیات قرآن بهره گرفته است و با این اثرپذیری به بیان دقیق ابعاد و زوایای گوناگون امامت و مسائل مربوط به آن پرداخته است. در این مقاله، ابتدا مفهوم اقتباس و انگیزه های آن توضیح داده می شود، سپس به بررسی این عنصر ادبی در خطبه پرداخته می شود. دراین حدیث شریف، گونه هایی از اقتباس قرآنی، ازجمله اقتباس کامل، جزئی، متغیّر، اشاره ای و استنباطی ملاحظه می شود که امام(ع) هر یک از این گونه ها را با انگیزه و هدفی خاص به کار برده است که در این نوشتار تلاش می شود این اقتباس ها با رویکردی تحلیلی مورد بررسی قرار گیرد.

در این پژوهش، استشهادهای امام صادق(ع)به قرآن، جمع آوری شده و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. هدف از این تحقیق، آشنایی دانش پژوهان با تعداد و نوع استشهادهای امام صادق(ع) به قرآن و نیز شناخت موضوعاتی که در این روایات به آنها پرداخته شده و همچنین آیاتی که به آنها استشهاد شده است و رابطه میان آیات مورد استشهاد با متن روایت، می باشد./

در این پژوهش زمان نزول مجموعه سوره های مدنی که بیست و هشت سوره می باشد مورد بررسی قرار گرفته است. سعی شده با در نظر گرفتن مبنای تاریخ گذاری خصوصا حوادث تاریخی سوره و روایتهای تربیت نزول آنها، زمان هر سوره شناسایی شود. پایان نامه حاضر در سه فصل سامان یافته است. در فصل اول کلیات بخشی از مباحث آمده که عبارتند از: تعریف تاریخ گذاری، پیشینه تاریخ گذاری، اهمیت تاریخ گذاری سوره مدنی، روش تحقیق، تعریف اصطلاحات، مانند واحد نزول، سیاق، نصریح، اسباب نزول و .... مبانی تاریخ گذاری و منابع تحقیق. فصل دوم شامل زمان شناسی بیست و هشت سوره مدنی است که در چهار بخش به ترتیب زیر فهرست شده است. بخش اول شامل سوره های بقره و الانفال است که در سال اول و دوم هجرت نازل شده اند. بخش دوم شامل سوره آل عمران است که در سال سوم هجرت نازل گشته است. بخش سوم مشتمل بر سوره هایی است که در سال پنجم تا هفتم نازل شده اند و به ترتیب عبارتند از: الاحزاب، الممتحنه، النسا، الزلزال، الحدید، محمد(ص)، الرعد، الرحمن، الدهر، الطلاق، البینه، الحشر، النصر، النور، الحج، المنافقون، المجادله، الحجرات، التحریم، الجمعه، التغابن، الصف، الفتح. بخش چهارم شامل سوره های نازل شده از سال هشتم تا دهم هجرت است که شامل دو سوره المائده و التوبه می باشد. فصل سوم: در این فصل مطالب مختصری از کلیه مطالب پایان نامه و نیز خلاصه ای از حوادث زمانمند و حدود سال نزول سوره های مدنی در قالب جمع بندی آمده است/

. رساله حاضر دارای یک مقدمه و دو فصل می باشد. در مقدمه آن تبیین و تعریف موضوع، بیان اهمیت موضوع، هدفهای تحقیق، سوالات تحقیق، روش تحقیق، پیشینه تاریخی موضوع و منابع آن بیان شده است . در فصل اول روایاتی که در کتب معتبر شیعه در مورد شخصیت زن وجود دارد و به گونه ای مدح یا ذم زن را می رساند نقل شده و از حیث سند و دلالت مورد بررسی قرار گرفته است . فصل اول شامل چهار بخش است : بخش اول، کیفیت آفرینش زن با توجه به روایات شیعه و آیات قرآن بیان شده است . بخش دوم، نقصان وجودی زنان در روایات مورد نقد و بررسی قرار گرفته است . بخش سوم، روایات دال بر دم زن از حیث سند و دلالت مورد بررسی سندی قرار گرفته است . بخش چهارم، روایات دال بر مدح زن مورد بررسی سندی و محتوایی قرار گرفته است . فصل دوم نیز مشتمل بر پنج بخش است : بخش اول، نظر بعضی از اندیشمندان مسلمان در مورد فعالیتهای اجتماعی زن و حدود آن بیان شده است . بخش دوم، اصل جواز فعالیتهای اجتماعی زنان با توجه به آیات قرآن و روایات مطرح شده است . بخش سوم، به تبیین دواعی و انگیزه های مشارکت اجتماعی پرداخته است . بخش چهارم، آداب مشارکت اجتماعی زنان و در بخش پنجم، روایات دال بر عدم جواز فعالیتهای اجتماعی زنان از حیث سند بررسی شده است/