جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش عبارت بود از استخراج اصول فرزندپروری در سبک زندگی اهل‌بیت(ع)؛ به این منظور از روش تحلیل نظری رفتار و گفتار آنان، به عنوان الگوی رفتاری، استفاده شد؛ از جمله دستاوردهای پژوهش، عبارت است از اصولی مانند: زمینه‌سازی (چون تربیت پیچیده و پیوسته است، باید در هر مقطع سنی، مقدمات تربیت در مقطع بعد فراهم شود)، پیشگیری (باید به آسیب‌های احتمالی در فرایند تربیت و راه اجتناب از آن توجه شود)، تکریم (هر نوع اقدامی که موجب خدشه‌دار شدن حرمت فرزند می‌گردد نامطلوب است)، تدریج (‌باید برنامه تربیتی به صورت گام‌به‌گام، متناسب با اقتضائات سنی، جنسیتی و... طراحی و اجرا گردد)، توجه به توانایی و ظرفیت متربی (برنامه‌ها باید تناسب با مراحل رشدیِ فرزندان داشته باشد)، عدم تحمیل بر کودک (والدین باید فرزندان را تا قبل از سن تمییز در انجام فعالیت‌های مورد علاقه و تجربه‌آموزی آزاد بگذارند).

عهد به‌معنای ملتزم شدن به چیزی از مسایل مهم دینی است و آیات و روایات زیادی به آن اختصاص یافته است. وفای به عهد از صفات فاضله و از ضروریات زندگی اجتماعی است. لذا اسلام عمل به آن را چه به نفع باشد و چه به زیان، واجب می‌شمارد. عهد خدا با انسان برای اطاعت او و عدم تبعیت از شیطان، و عهد انسان با خدا در حفظ پیمان‌های دینی و همچنین عهد انسان با خودش برای تهذیب نفس و عهد با یکدیگر در قالب دین و کشور و گروه، که بیشترین کارکرد را در رساندن جامعه به کمال دارد، از اقسام عهد است که می‌تواند در دنیا و آخرت انسان را به سعادت برساند. اما آن‌چه در دنیا به سود وفاکننده به عهد می‌باشد این است که به مقام تقوا می‌رسد و مورد الطاف الهی قرار می‌گیرد و به جایگاهی می‌رسد که محبوب الهی می‌شود، و شادمانی و نشاط در سایه رسیدن به عدالت و عمل به وظیفه برای او حاصل می‌شود. همچنین در اجتماع هم حیثیت و شخصیت اجتماعی افراد حفظ می‌گردد و در سایه برادری و صمیمیت و همدلی اعتماد متقابل افراد جامعه بیشتر شده و موفقیت را برای جامعه به ارمغان می‌آورد. همچنین آسان شدن حساب، قبولی اعمال، سعادت جاوید اخروی، بهره‌مندی از لذات جاودان و رسیدن به مقام قرب الهی، از پیامدها و نتایج اخروی وفای به‌عهد است. ذکر این نکته لازم است که هر عهدی لازم الوفا نیست، مثل عهدی که به حرام و معصیت منجر شود. همچنین عهدی که با پیمان‌شکنان بسته می‌شود اگر از سوی آن‌ها شکسته شود و یا حاکم اسلامی از خیانت آن‌ها در امان نباشد دیگر وفای به آن لازم نیست. موفقیت در وفای به‌عهد، در گرو توفیق الهی، تقویت ایمان به معاد، عبرت از پیمان‌شکنی گذشتگان، و پذیرش عهدهای متناسب با توان می‌باشد.

«زبان دین»، دانشی است که به بررسی گزاره‌های دینی و کشف صفات عام و خاص آن می‌پردازد، به ویژه اوصافی که متون مقدس را از دیگر متون و باورها متمایز می‌کند. «زبان قرآن» نیز از موضوعات جدید و مهم در علومی مانند قرآن، تفسیر، کلام و فلسفه است که به تحلیل گزاره‌های قرآنی و مبانی فهم آن‌ها، و نیز بررسی جنبه‌های گوناگون زبانی این کتاب آسمانی، نظیر روش تفهیم آموزه‌ها به مخاطبان، شناختارى و معناداری گزاره‌های قرآنی و سایر کارکردهای آن می‌پردازد.برخی از قرآن‌پژوهان، با پیش‌فرض معناداری و شناختاری بودن زبان قرآن، دیدگاه‌های متفاوتی را درباره چگونگی گزاره‌های قرآنی نسبت به مخاطبان ارائه کرده‌اند که زبان عرف عام، عرف خاص و فطرت در زمره مهم‌ترین آنهاست؛ گرچه هر یک از این نظریات بر سیبل حصر به قرآن نسبت داده شده اند . اما جامعیت کافی ندارند و با چالش هایی جدّی روبرو هستند. با پذیرش مبنای تألیفی بودن زبان قرآن دستاوردهای زبانی هر یک از نظریات مذکور در بستر تألیفی آن جایگاه خود را می‌یابد. در عین حال برخی از ابعاد زبانی قرآن همچنان مغفول مانده است. یکی از این ابعاد بعد انگیزشی زبان قرآن است. عنصری که در تمامی قرآن انتشاری وسیع داشته و با اهداف تربیتی آن پیوندی عمیق دارد. مقصود از انگیزشی بودن زبان قرآن آن است که گوینده این کلام ارجمند، محرّک‌ها و عواملی را در سخن خود به کار می‌گیرد، تا مخاطب را به امور مقصود و واکنش‌های مطلوب خود فراخواند. انگیزش زبانی در گزاره‌های خبری و انشائی قرآن انتشار داشته و زبان‌های هدایت، فطرت، عرف و ... نیز از آنبهره دارد، پس انگیزش، یک عنصر یا مولفه زبانی برای همه قرآن است. در این پژوهش که با روشی توصیفی و تحلیلی انجام پذیرفته است ضمن بررسی نحوه تعامل مولفه های مختلف زبانی با یکدیگر در پرتو اهداف تربیتی قرآن، نقش محوری انگیزش در تربیت نیز برجستگی ویژه خود را یافت . تأمل در جایگاه دستاورد پژوهش های زبانی در حوزه قرآن در میان مولفه های کلی تعلیم و تربیت نیز ما را به این حقیقت رهنمون ساخت که دستاورد های مذکور میان اصول کلی تعلیم و تربیت قابل شناسائی و باز تعریف است لذا نحوه تأثیر گذاری این اصل بر ساحتها و روشهای تربیتی قرآن نیز مورد بررسی و تبیین قرار گرفت. زبان تألیفی قرآن با محوریت مولفه انگیزش، با مقتضیات فطری و قوای شناختی آدمی هماهنگی دارد و برای تربیت و رساندن او به هدف غایی آفرینش است. از این رو قرآن کریم شیوه‌های فراوان را برای انگیزش قوای معرفتی و نیز گرایش‌ها و رفتارهای او به کار می‌گیرد که هر یک، کاربردهای تربیتی گوناگونی را در پی دارند. روش‌های مختلف قرآن مجید برای انگیزش‌های علمی و عملی، گواهی سترگ بر معرفت‌بخشی و صدق گزاره‌های قرآنی و مطابقت آن‌ها با واقع است، پس زبان انگیزشی، زبانی واقع‌نما و معرفت بخش نیز میباشد.

«تعلیم» و «تربیت» دو مفهوم کلیدی در حیات علمی و معنوی بشر است که پیوسته در کنار هم به کار رفته، و همراه هم هستند، اما آیا این دو مفهوم، دو مفهوم بیگانه از هم هستند که به صورت اتفاقی کنار هم قرار گرفته اند، یا باهم رابطه دارند؟هدف این مقاله، پاسخ به این دست سؤالات است که با روش تحلیلی ـ استنادی تدوین شده است. در این زمینه، شش نوع رابطه میان این دو مفهوم وجود دارد که از میان آنها، رابطه آمیختگی و درهم تنیدگی صائب تر است. در آیات قرآن، دو مفهوم تعلیم و تزکیه، هر چند در کنار هم ذکر شده اند، اما از نحوة همراهی آن دو، میتوان رابطه در هم تنیده و غیرقابل تفکیک در محتوا برداشت کرد. در روایات نیز هر چند دو مفهوم تعلیم و تربیت یا تعلیم و تزکیه، در کنارهم به کار نرفته اند، اما دو مفهوم علم و عالم به عنوان ثمرات مستقیم تعلیم به طور گسترده در کنار جلوه های تربیت و تزکیه به کار رفته اند. از بررسی آنها، تفکیک ناپذیری و درهم تنیدگی تعلیم و تربیت قابل استفاده است.

این پژوهش با موضوع «وفای به عهد در اسلام و آثار فردی و اجتماعی آن» پس از کلیات تحقیق، در پنج فصل تنظیم شده است. فصل اول به ماهیت عهد، واژگان مترادف آن از نظر لغوی و اصطلاحی، اهمیت موضوع از نظر آیات و روایات معصومین(علیه السلام) و انواع عهد اختصاص دارد. در فصل دوم، آثار وفای به عهد (دنیوی و اخروی) مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم از موارد استثنای وفای به عهد سخن به میان آمده و به چهار مورد آن اشاره شده است. در فصل چهارم به پنج راه موفقیت در وفای به عهد پرداخته شده است. فصل پنجم به جمع بندی و نتیجه گیری موضوع پرداخته و چند پیشنهاد پژوهشی نیز ارائه شده است.

در این رساله در مورد کلیات تحقیق، مفهوم، اقسام، مراتب، عوامل، پیامدها، پیشگیری و درمان سوءظن بحث شده است. سوءظن در لغت به معنای گمان بد، حدس بد، بددلی و بداندیشی آمده است و در اصطلاح عبارت است از: حمل نمودن برداشت های ذهنی نسبت به دیگران بر وجه زشت و ناپسند در صورتی که وجه پسندیده وجود دارد. سوءظن حرام، آثار زشت و ناپسندی در پی دارد. سوءظن از نظر وجودی دارای سه مرتبه است: خطور ذهنی، تثبیت و نگه داری آن در ذهن و ترتیب اثر دادن به سوءظن. سوءظن از جهت پیامد و آثار نیز دارای چند مرتبه است: سوءظن به خداوند جل جلاله، سوءظن به معصومین(علیه السلام)، سوءظن به مؤمن و سوءظن به غیر مؤمن. هر اندازه سوءظن بیشتر باشد به همان اندازه پیامدهای دنیوی واخروی آن بیشتر می شود. عوامل و ریشه های سوءظن عبارت اند از: 1. القای شیطان 2. ضعف ایمان 3. شایعه 4. همنشینی با بدان 5. خود را در مواضع تهمت قرار دادن 6. ترس و ضعف نفس 7. بخل ورزیدن 8. حسد 9. نفاق 10. فقر. گفتنی است که تمام عوامل و ریشه های سوء ظن در این رساله مورد بحث و بررسی قرار گرفته و شش راه برای پیشگیری و پنج راه برای درمان سوء ظن ارائه شده است.

این رساله با عنوان «ارزش های برتر اخلاقی از دیدگاه اسلام» در چهار فصل به بررسی مفهوم ارزش و ارزش برتر پرداخته است. فصل اول به مسئله، هدف، پیشینه و مفاهیم موضوع اختصاص دارد. در فصل دوم، نظر اسلام در مورد ارزش های اخلاقی و معیار های آن مورد بررسی قرار گرفته است. اسلام، کاری را ارزشمند و مورد قبول می داند که نیت و انگیزه الهی داشته باشد و انسان را به خداوند نزدیک تر سازد. فصل سوم به ارزش های زمینه ای و واسطه ای (شناختی و گرایشی) پرداخته است. مهم ترین ارزش های شناختی عبارت اند از: نیروی تعقل، نیروی علم آموزی و خودشناسی. فصل چهارم به ملاک های برتری و مراتب کلی ارزش ها اختصاص دارد که بر اساس دو حُسن فعلی و فاعلی بیان شده است. در سلسله حسن فعلی، چهار ارزش جامع و برتر (یقین، تقوا، ایمان و اسلام) و در سلسله حسن فاعلی، ارزش جامع و برتر اخلاص مورد بررسی قرار گرفته و در پایان نیز به ارزش نهایی که همان قرب الهی است از دیدگاه اسلام پرداخته است.