جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مشارکت به معناى(Participation ) از جمله مفاهیمى است که رویکردهاى مختلفى آن را مورد کنکاش قرار داده‏اند. در شایع‏ترین رهیافت نظرى که بر مبناى الگوى خاصى از رفتار سیاسى شهروندان ارائه شده است، مشارکت به سه نوع فعال، منفعل و خنثى تقسیم گردیده است. صرف نظر از این که بر اساس ایده واقع گرایى، تقسیم قابل قبولى است؛ اما هم به مبانى و پیش فرض‏ها و هم به الگوى رفتارى و هم به انحصار موارد آن، ایراداتى وارد است که در جاى خود قابل طرح مى ‏باشد. آنچه در این مختصر عرضه مى ‏شود، رویکرد تازه‏اى است که با عنوان «مدل مشارکت تعاونى» قابل نام گذارى است. چون این مدل با مدل‏هاى غربى مشارکت تفاوت زیادى از جهت مبانى و اصول فلسفى، اهداف و کار ویژه‏ها دارد، از این رو، هر گونه داورى، مسبوق به عدم پیش داورى بر اساس یافته ‏هاى اندیشه غربى است.

علامه سید حیدر آملى، در شمار اندک فیلسوفان و اندیشمندان مشهورى است که شرح زندگى علمى سیاسى خویش و تفصیل آثار و تألیفات و ترتیب زمانى نگارش آنها را خود، به قلم آورده است. وى در سال 720 ه. ق در آمل به دنیا آمد و مدت سى سال تحصیلات خویش در منقول و معقول را در شهرهاى آمل، خراسان، استرآباد و در نهایت اصفهان، ادامه داد. وى بعد از باز گشت از اصفهان مى‏گوید: زمانى که از اصفهان به آمل باز گشتم، به خدمت پادشاه عادل فخرالدوله، فرزند ملک سعید مرحوم شاه کیخسرو در آمدم. او مرا به کرامت و جلالت اختصاص داد و مرا از نزدیکترین یاران و از ندیمان خویش قرار داد. سپس از اخص خواص و در نهایت، از بزرگترین نواب(و وزیران) او شدم. سید در سن سى سالگى دستخوش بحران معنوى مى‏شود و با کناره‏گیرى از مناصب دربار حاکم طبرستان، خرقه درویشى بر تن و ابتدا به جوار الهى هجرت رفته و در مجاورت مکه معظمه و مدینه منوره سکنى مى‏گیرند. تصمیم به اقامت دارد؛ اما کسالت و مرضى که بر او عارض مى‏شود، وى را وادار به هجرت به سوى عتبات عالیات در عراق کرده و مدت سى سال در آنجا رحل اقامت مى‏افکند و آن طور که خود نگاشته است؛ تا سن 63 سالگى در نجف اشرف بوده در این مدت، حدود چهل رساله و کتاب عربى و فارسى را به نگارش در آورده است. چون تفصیل شرح حال خود نگاشته وى در مقدمه «نص النصوص» و «تفسیر المحیط الاعظم»آمده است به همین مختصر بسنده مى‏شود.

مفهوم بومی کردن علوم در ایران به معنای شکل‌گیری علوم در فضای فرهنگی انقلاب اسلامی و پیشینه‌ی تاریخی ایران اسلامی است؛ به گونه‌ای که مسائل مطرح در این علم، ناظر به نیازها و گرفتاری‌هایی باشد که پاسخ به آن‌ها دغدغه‌ی خاطر نظریه‌پردازان جامعه‌ی اسلامی است.

این پژوهش با عنوان بازخوانی هویت انقلاب اسلامی با تأکید بر آموزه مهدویت در تفکر شیعی، در صدد بررسی نقش آموزه مهدویت در سپهر هویتی انقلاب اسلامی ایران بوده است. سؤال اساسی این پژوهش این است که آموزه مهدویت، از چه طریقی در تکوین هویت دینی انقلاب اسلامی ایران نقش آفرین بوده است؟فرضیه علمی ما بیانگر این حقیقت است که آموزه های مهدویت از طریق تحول در باورها، رفتارها و نمادهای ایرانیان شیعه در تکوین هویت دینی انقلاب اسلامی ایران نقش آفرینی کرده است.با استفاده از چارچوب نظری و بر اساس مدل فکری شهید صدر «نظریه محتوای باطنی» این تئوری، محتوای باطنی آدمی را مرکب از دو گوهر اندیشه و اراده می داند که در ساخت اجتماع و حرکت تاریخ تأثیر گذار است و تغییر در محتوای درونی انسانها (اندیشه و آرمان + اراده) به خلق تحولات تاریخیمی انجامد.از آنجا که جامعه ایران یک اجتماع شیعی مذهب است و مذهب تشیع ایده آل ترین مدل حکومت بشری را حکومت امام مهدی(عج) میداند همواره شیعه، موضوع مهدویت را با هویت دینی-مذهبی خود یکی دانسته و به این مسأله نگاه عقیدتی-کلامی دارد این آموزه بن مایه اصلی نظام نامه تئوریک شیعه است و به نوعی با هویت تشیع گره خورده است.در طول قرون متمادی از تاریخ تشیع با غلبه نگرش نقل محور بر فرهنگ مهدویت، خواسته یا ناخواسته، در جوامع شیعی جبرگرایی خاموشی رقم خورد که بار مسئولیت و تکلیف را از دوش منتظران برداشته و سبب گشته بود مکلفان، بی اعتناء به عمل به تکالیف عصر غیبت، در پس گفتمان سلبی انتظار، چهره در نقاب تقدیرگرایی افراطی کشیدند و سرنوشت اجتماعی خویش را به قضا و قدر سپردند.ترویج فرهنگ اباحی گری، تعطیل حکومت مشروع، تمکین حکومتهای جور و تشدید ادبیات تقیه محور از محصولات نگرش منفی به آموزه مهدویت و انتظار فرج بود.اما امام خمینی که نقش رهبری و هدایت کشتی انقلاب را عهده دار بود، توانست مفهوم انتظار را در اجتهاد فقهی خود بازسازی کند و اصالت نقلی مهدویت را بر پایه های عقلانی و اجتماعی آن استوار سازد. امام خمینی با قرائت ایدئولوژیک خود از گزاره های دین و آموزه مهدویت به ترمیم لایه های ذهنی اجتماع پرداخت و با تحولی که محصول تعمق ایشان از آموزه انتظار فرج بود توانست ادراک و اراده ایرانیان شیعه را در باورها، رفتارها و نمادها همسو کند. آموزه مهدویت، در قالب یک عنصر معنا بخش از مجموعه نظام مفاهیم دین، نوعی پیوند عاطفی و معنادار بین توده انقلابیون ایجاد نمود که با تعمیق باورها وزیرساختهای تئوریک توده، توانست با ایجاد همسانی واژگان اعتقادی- رفتاری و زبان نمادین و سمبلیک خود، با ایجاد همبستگی جمعی و انسجام منطقی، موجبات طرحی نو در باب هویت دینی این انقلاب را فراهم آورد.