جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در میان مسائل فلسفی قانون علیت از لحاظ سبقت اولین مساله ای است که فکر بشر را به خود متوجه ساخته و او را به تفکر و اندیشه برای کشف معمای هستی وادار کرده است. شناخت جهان و بحث از حدوث و قدم آن نیز همواره مورد نظر دانشمندان بوده وهست. این توجه بر اساس پیوند و رابطه این دو اصل با یکدیگر تبیین بهتری می یابد. لازمه پذیرش اصل علیت، بحث از علت هستی بخش هستی و از ابتدا داشتن یا نداشتن جهان است. بر همین اساس بحث از امتناع تخلف معلول از علت تامه که از لوازم اصل علیت است، پایه اصلی بحث از حدوث و قدم عالم است. علاوه بر آن تبیین حدوث یا قدم عالم وابسته به تبیین ملاک احتیاج شیء به علت است زیرا با نفی علیت پرسش از چرایی پیدایش جهان و حدوث و قدم آن بی معنی خواهد بود. لذا تنها در پرتو اصل علیت ولوازم آن است که بحث از حدوث و قدم عالم تبیین می گردد. دراین نوشتار دو اصل امتناع تخلف معلول از علت تامه و ملاک احتیاج شیء به علت به عنوان اصول پیوند دهنده اصل علیت با مباحث اندیشمندان مختلف درمساله حدوث و قدم عالم مورد توجه قرار گرفته است.

تقریرهای مختلفی که تاکنون از نظریۀ اصالت وجود ملاصدرا ارائه شده است عموماً به خاستگاه و فرآیند تاریخی شکل‌گیری این دیدگاه به شکل مسئله‌محور نظر نداشته است. این نوشتار تبیین‌کنندۀ این است که سرآغاز شکل‌گیری مبنای اصالت وجود چه نقطه‌ای از تاریخ فلسفه اسلامی بوده و ملاصدرا برای رساندن آن به پختگی چه گام‌هایی را پیموده است. بازتقریر تاریخی این نظریه نشان می‌دهد که آنچه امروزه به عنوان کلیدی‌ترین مبنای وجودشناختی صدرالمتألهین مطرح است، در ابتدا تنها مسائلی بوده است که ابن‌سینا، شیخ اشراق و میرداماد، هر یک به نوعی با آن مواجه بوده‌اند. اما مواجهة مسئله‌محور ملاصدرا با این مباحث، که با پیمودن شش گام به پختگی رسیده، دیدگاه او را از جایگاه پاسخ‌هایی ساده به چند پرسش، به یک مبنای کلیدی در نظام فکری‌اش مبدل ساخته است. مبنایی که زیربنای بسیاری از نوآوریهای فلسفی او به شمار می‌رود. این پژوهش با هدف نشان دادن تصویر دقیق‌تری از دیدگاه اصالت وجود و با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام پذیرفته است. نوآوری این نوشتار در بهره‌گیری از رویکردی متفاوت در واکاوی و ارائة نظریة اصالت وجود است.

از نظر فخر رازی، ضروری است که پیامبران بعد از بعثت معصوم باشند. در عین حال، او عصمت قبل از بعثت را برای پیامبران لازم نمی‌داند. او معتقد است که پیامبران به صورت عمد گناه کبیره انجام نمی‌دهند، اما صدور گناه کبیره از آنان به صورت سهوی امکان دارد. او گسترۀ عصمت انبیا را در چهار مسئلۀ اعتقاد، تبلیغ و رسالت، احکام و فتاوی، و افعال و سیرت می‌داند. او با تکیه بر برخی مبانی، مثل جبرانگاری عصمت؛ دلایل عقلی، مثل بداهت عقل؛ و دلایل نقلی، مثل آیۀ 23 سورۀ جن، عصمت انبیا را اثبات کرده است. همچنین او به شبهاتی که در این خصوص با توجه به برخی از آیات قرآن مثل آیۀ 87 سورۀ انبیا جلوه کرده پاسخ داده است.

رازی با تحلیل واژگان مرتبط با مفهوم معرفت از جمله شعور، ادراک، فقه، فهم و ... که از متون دینی استخراج کرده است، نتایجی معرفت‌شناختی را در اختیار ما قرار می‌دهد. از جمله نتایج به‌دست‌آمده آن بوده که کسب معرفت برای انسان امری ممکن است و در عین حال انسان محدودیت‌های معرفتی دارد؛ معرفت امری مشکک است؛ افراد بر اساس استعداد خویش در یکی از مراتب معرفت قرار می‌گیرند و این‌گونه نیست که تمام باورهای انسان موجه باشند؛ همچنین اینکه معارفی مانند علم لدنی، علم حدسی و فراست را نمی‌توان توجیه عقلانی کرد. تحلیل فخر از واژگان مرتبط با معرفت نشان می‌دهد که معرفت با سایر ابعاد وجودی انسان دارای تأثیر متقابل است. همچنین تحلیل وی زمینه‌ساز استخراج نکاتی بود که امکان تعریفی دینی از معرفت را در اختیار ما قرار می‌دهد. در این تعریف، علاوه بر مؤلفه‌های باور و صدق، به تنوع کمّی و کیفی قوای معرفتی انسان‌ها و نقش اعتماد به دیگران (به‌ویژه پیامبران) نیز توجه شده است. این تعریف، برون‌گرایانه است و نشان می‌دهد که اموری چون رفتار و عوامل ماورایی بر معرفت با محوریت باور مدخلیت دارند. بنابراین تفاوت نحوۀ ارتباط انسان‌ها با ماوراء سبب تشکیک در معرفت است. بر این اساس هدف این مقاله ارائۀ تعریف جدیدی از معرفت در فضای مباحث معرفت‌شناختی با استفاده از مطالب ارائه‌شده توسط فخر رازی است و برای این هدف از روش توصیفی - تحلیلی بهره برده‌ایم.

زبان دین خواهان کشف و تببین ماهیت زبانی است که در الفاظ و گزاره‌های دینی به کار رفته است. این کشف به ما کمک می‌کند تا مراد اصلی یا فحوای حقیقی مضامین دینی را که در قالب زبان بشری بیان شده است دریابیم. غزالی، متأثر از نگرش‌های کلامی و یافته‌های عرفانی خود و با لحاظ مراتب مختلف ادراک مردمان، دیدگاه‌های متفاوتی را در این موضوع ابراز داشته است. از این رو، گاه اجتناب از تأویل را لازم می‌داند، گاه ضرورت عدول از معنای ظاهر را خاطرنشان می‌سازد و گاه با بحث از «روح معنا» که خود طراح آن است، بدون آن که معنای ظاهر انکار شود، گوهر حقیقی معنا را فارغ از ویژگی‌های مصادیق آن منظور می‌نماید. در عین حال، جریان اندیشۀ او در این باب به منزل اشتراک لفظی نیز ورود می‌کند و پایان سیر آن در معناشناسی اوصاف‌ الهی چنین است که حقیقتش نصیب فهم هیچ کس نخواهد شد و معانی آن در صید هیچ ادراکی درنخواهد آمد.

از آنجا که تمام اعمال و رفتارهای انسان از افکار و نیّات او سرچشمه می گیرند و سرچشمه نیات قلب است ، بنابر این قلب سلطان وجود است که اگر بیمار باشد تمام وجود انسان را اعم از گفتار و کردار ، را تحت اشعاع خود قرار می دهد و اگر سالم بماند انسان گرفتار رذایل اخلاقی نخواهد شد . بنابر این لازمه تحصیل قلب سلیم ، قلبی که از شک و شرک و حقد و حسد و بخل و کینه و دوستی و دشمنی بیجا و .. پاک باشد ایمان قلبی به خداوند است ایمانی که از مرز زبان گذشته و با عمل به تکلیف و پرورش تقوا ، به مرحله یقین رسیده باشد و انسان به صفات حکمت و قدرت و جمال و کمال و ... خداوند اطمینان قلبی داشته باشد و تمامی نیات و اعمال خود را برای خداوند از هر گونه شائبه ریا ، خالص کرده باشد و تلاش در کسب هر چه بیشتر تقرب به خداوند را داشته باشد ، و در سایه این خلوص و پاک کردن نیت از ماسوی الله ، چنین انسانهایی از ویژگیهای اخلاقی و صفات برجست? تواضع و فروتنی ، عفو و بخشش ، صداقت و راستی ، صبر و استقامت ، حلم و بردباری ، قناعت و سخاوت ، توکل و اخلاص و نوعدوستی و حسن خلق و عزت نفس برخوردارند که نبود هر کدام از این صفات انسانی نقص و کمبودی در آدمی ایجاد می کند و او را دچار تحیّر و سرگردانی می کند و آرامش واقعی را از او می رباید . در نتیجه کسب ایمان ، عمل به تکلیف ، داشتن تقوا و خلوص نیت از مقدمات ضروری تحصیل قلب سلیم است .

مسأله تأویل در منظومه اندیشه ابن­رشد جایگاه ویژه‌ای دارد، این مسأله کلید حل تعارض دین و فلسفه، نشان دهنده نادرستی نسبت کفر به فلاسفه و عامل فهم و تبیین نصوص دینی است. از نظر ابن­رشد تأویل گذر از معنای ظاهری و پی بردن به مقصود باطنی متن است. روش تأویلی ابن­رشد، براساس مذهب جمع است وی تلاش درجمع میان عقل و وحی و دین و فلسفه دارد. بر این اساس برای تأویل ضوابطی ارائه می­دهد و تصریح می­کند، فلاسفه که دارای روش برهانی هستند شایسته تأویل متون دینی هستند اما اجازه اشاعه آن را در میان مردم ندارند.

استیس در جایگاه یک فیلسوف تحلیل زبانی، دین را همسان با عرفان دانسته و گزاره‌های دینی را در قالب زبان بشری و عقل مفهوم‌ساز، غیر قابل بیان و توصیف‌ناپذیر می‌داند. وی هستی را دارای دو ساحت طولیِ زمانی و لازمانی می‌داند که هر مرتبه دارای زبان خاص خویش است. عالم زمانی را قلمروی عقل مفهوم‌سازِ متناهی می‌داند، اما دین را متعلق به مرتبه لازمانی دانسته که صرفاً با شهود قابل ادراک می‌باشد. از منظر استیس، زبان دینی، نمادین است. قضایای نمادین برای گزارش واقعیت نمی‌باشند، بلکه کارکرد آن‌ها که برانگیختن عواطف و باورهای دینی در مخاطبان و انگیزش تجربه دینی است، حائز اهمیت می‌باشد. فخررازی دین را مجموعه‌ای از باورهای کلامی، اخلاقی و دستورات الهی دانسته و رویکرد وی به زبان دینی را می‌توان دارای دو بخش اساسی دانست، زیرا دیدگاه وی در زمینه اثبات و شناخت ذات خداوند و معناشناسی برخی از اسماء، اوصاف و افعال الهی بر روش سلبی اتکا دارد. در حیطه معناشناسی برخی اسماء و اوصاف الهی از قبیل: اسم جلاله الله، اسماء مضمر، اسم قدوس، رویت خداوند، سمع و بصر و برخی از افعال الهی، بر روش عرفانی و شیوه قرآن تأکید نموده و از بیان‌ناپذیری این اوصاف سخن می‌گوید. رازی در حوز? معناشناسی اوصاف کمالی مشترک میان واجب تعالی و موجودات ممکن (وجود، علم، قدرت، حکمت و حیات)، با استفاده از ادله فلاسفه بر اشتراک‌ معنوی (به نحو متواطی) مفاهیم مشترک میان ذات حق و مخلوقات تأکید نموده، اما در نهایت صراط مستقیم را در جمع میان تشبیه و تنزیه می‌‌‌‌داند. برخی از مهم‌ترین موارد اشتراک واقعی رویکرد آن‌ها، همانا تأکید بر روش عرفانی و شهودی در مسأله زبان دینی و رویکرد سلبی آن‌ها به زبان دینی و ورای عقل و نطق دانستن پاره‌ای از باورهای دینی است. اما نگاه متفاوت آن دو به دین و برداشت ویژه هر کدام از ایمان دینی، داشتن رویکرد کارکردگرایانه به زبان دینی در باور استیس و حقیقی دانستن آن در نظام فکری رازی و رویکرد ایمان‌گرایانه متفاوت آن‌ها به زبان دینی از وجوه اساسی افتراق دیدگاه آن‌ها می‌باشد.کلیدواژه‌ها: دین، عرفان، زبان دینی، زبان نمادین، اوصاف الهی، کارکردگرایی، استیس، فخررازی.

مسأله مغالطه‌ی بیرونی (غیرصوری) در منطق، بخش زیادی از مغالطاتی را شامل می‌شود که در مسایل اجتماعی، تبلیغات، مباحث سیاسی، اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرند و از نظر کاربردی یکی از غیراخلاقی‌ترین بخش‌های تفکّر بشری است که می‌تواند مخاطب را در تصمیم‌گیری و انتخاب هدف دچار اشتباه کند. بررسی آنها و تعیین برخی مصادیق آن در قالب مغالطات زبانی، رفتاری، مغالطه در مقام نقد و دفاع در این پایان‌نامه مورد بحث است. لذا پس از جمع‌آوری تعدادی از مغالطات بیرونی (غیرصوری) از قبیل مغالطه‌ انگیزه و انگیخته، دروغ، توریه، عوامفریبی، جانبداری و ... از منابع مختلف به بررسی و نقد و تحلیل آنها از منظر قرآن مجید و روایات معصومین علیهم‌السّلام و منابع اخلاق دینی پرداختیم و به این نتیجه رسیدیم که اگر در تعاملات اجتماعی و تبلیغی به تعالیم دینی و اخلاقی توجه نگردد، شکل‌گیری مغالطات و انحراف افکار رخ می‌دهد و تخلق به اخلاق و تقوا عنصر مهمی برای حفظ انسان از اینگونه مغالطات است و می‌توان با شناخت هر آنچه مانع رشد اخلاقی است به تخلق اخلاق الهی که غایت اخلاق است رسید. در انجام این پژوهش نیز از روش توصیفی- تحلیلی و جستارهای کتابخانه‌ای استفاده شده است

هدف کلی این پژوهش، بررسی تاثیر معماری معاصر بر سبک زندگی ایرانی اسلامی می باشد، روش پژوهش حاضر، توصیفی، تحلیلی و از نوع مطالعه ی کتابخانه ای بوده که جامعه آماری شامل تمام منابع مربوط به موضوع پژوهش که در انتهای فصول و در بخش منابع و مأخذ از آن ها نام برده شده می شودو نیز نمونه مورد مطالعه در این تحقیق از میان تمام منابعی که محقق به لحاظ بضاعت علمی و نیز موقعیتی به آن دسترسی داشته و بیشترین استفاده را در این پژوهش از آنها داشته است انتخاب گردیده است. برای جمع آوری داده‌ها با توجه به نظری بودن موضوع پژوهش و با در نظر گرفتن سر فصل ها و عناوین تعیین شده، به مطالعه ی منابع، اسناد، کتابها و فیش برداری از آن ها پرداخته شد؛ سپس اطلاعات گردآوی شده طبقه بندی گردیده و متناسب با اطلاعات جمع آوری شده تغییرات مورد نظر در ترتیب آنها مشخص گردید تا در نهایت اطلاعات و مطالب لازم جمع آوری و تنظیم گردید