جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شناخت معنای واژگان عربی و دقت در نوع کاربرد و بافت‌های گونا‌گون، یکی از رسالت‌های دانش فقه الحدیث است که خواننده را به معنای مورد نظر و مقصود حدیث رهنمون می‌سازد. بر این اساس، نوشتار پیش‌رو با روش توصیفی تحلیلی به واکاوی و تحلیل معنای واژه «بیضه» در احادیث پیامبر خدا9 پرداخته است تا به معنای این واژه در حدیث «لعن الله السارق یسرق البیضة...» دست یابد. تحقیق نشان می‌دهد که در کلام پیامبر خدا9 «بیضه» هم در معنای حقیقی - یعنی تخم مرغ - و هم در برخی معانی مجازی - که کلاه آهنی، مجتمع، خصیه، ورم بدن و زن سفید، سرور، دوشیزه و ...هستند _ به کار رفته است. همچنین ترکیب و بافت‌های این واژه در احادیث بیشتر به صورت اضافت، ممیَّز، مشبه به و با قرینه هایی کاربرد دارد؛ اما در روایت مورد بحث کاربردی غیر از این چهار صورت به نظر می‌آید که تأویلات و دیدگاه‌های متفاوتی از علما پدیدآورده است؛ برخی با در نظر گرفتن معنای حقیقی - بدون تأویل - آن را حمل بر معنای حقیقی نموده‌اند، و عده‌ای با برگزیدن معنای مجازی به تأویل آن پرداخته‌اند. از میان نظرات مختلف، تأویل «ذم و تقبیح سرقت و سوء فرجام» درست‌تر به نظر می‌رسد. برخی دیگر از علما از میان معانی مجازی کلاه‌آهنی را مراد گرفته‌اند که با دیگر روایات، استعمال عرب و قراین سازگار نیست.

عصر امام رضا(ع) به لحاظ وجود بسترها و زمینه‌های سیاسی و فرهنگی از حوادث حائز اهمیت در تاریخ اسلام بوده است. در این دوره ترجمه کتب ملل دیگر در جامعه اسلامی رونق یافت و باعث شد بحث‌های کلامی، فقهی و فلسفی رواج بسیاری یابد. در کنار این ویژگی مثبت، برخی بدعت‌ها، خرافات و شبهات نیز وارد جامعه اسلامی شد. وجود انحرافات فرهنگی و بدعت‌های دینی در عصر عباسیان لزوم بازنگری در فرهنگ اسلامی به ویژه فرهنگ تشیع را فزونی بخشیده بود. مهم‌ترین مسأله سیاسی این دوره هجرت امام(ع) از مدینه به مرو و جریان ولایتعهدی ایشان است که فرصت مناسبی را برای انجام فعالیت‌های فرهنگی امام رضا(ع) فراهم آورد. به دنبال این هجرت امام رضا(ع) موفق به برقراری پیوند با ایرانیان متمایل به تشیع شد. مدیریت فرهنگی ایشان شامل زمینه‌سازی برای تبدیل خراسان به مرکز عمده‌ی تمرکز شیعه، معرفی مبانی اندیشه شیعی، تلاش برای تحکیم مبانی کلامی شیعه، نشان دادن تسلط ائمه(ع) شیعی بر میراث نبوی و علوی در مواجهه با بزرگان ملل و نحل و ... می‌شود. مهم‌ترین رویداد در این برهه‌ی زمانی مناظرات امام رضا(ع) با سران ادیان و مکاتب مختلف می‌باشد که از محورهای مهم در مدیریت فرهنگی ایشان است. به دنبال این مناظرات امام رضا(ع) با انجام فعالیت‌های فرهنگی گسترده، نظام فرهنگی جامعه شیعه را مدیریت و از انحراف آن جلوگیری کردند. هدف از رساله حاضر تبیین و تشریح بسترها، زمینه‌ها، مولفه‌ها و پیامدهای مدیریت فرهنگی امام رضا(ع) است. در این رساله به روش توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر منابع تاریخی به این موضوع پرداخته شده است.

خطبه حضرت زهرا(س)(11 ق) به هنگام عیادت زنان مهاجر و انصار از ایشان، متنی است که به دلیل اهمیت تاریخی، شایسته تحلیل در چارچوب نظریه کنش‌ گفتاری است. بر اساس این نظریه، گوینده ضمن بیان کلمات، کنش‌هایی را در قالب محتوای گزاره‌ها انجام می‌دهد که آنها را به پنج دسته بیانی، انشایی، تعهدی، اعلامی و عاطفی تقسیم می‌کنند. این مقاله پس از بازخوانی خطبه حضرت زهرا(س) در جمع زنان مهاجر و انصار، به این نتیجه می‌رسد که از میان انواع کنش‌های گفتاری به ترتیب کنش اظهاری، کنش عاطفی و کنش ترغیبی، بیشترین سهم را در سخنان آن حضرت به خود اختصاص دهند. با توجه به رابطه معنا‌دار بافت موقعیتی و فضای اجتماعی ایراد سخن و کنش‌های گفتاری گوینده، می‌توان گفت که حضرت زهرا(س)، این کنش‌های گفتاری را با توجه به شناختی که از تحولات جامعه نوپای اسلامی داشتند، برگزیدند و به همین سبب با شناخت و تحلیل این کنش‌ها می‌توان راهی به سوی شناخت بیشتر شرایط تاریخی آن روزگار گشود.

نظریۀ سبکشناسی گفتمانی در پی بررسی زیبایی های منحصر به فرد چینش کلام در متون برجسته و هنری است. سبکشناسی گفتمانی، نگرشی است در باب رابطۀ محتوای متن با بیرون متن، که مستقیما تحت نفوذ اندیشۀ میشل فوکو به وجود آمد. این برخورد زبان شناختی، در متن های ادبی به مقولاتی فراتر از جمله، مانند: پیوستار معنایی، سبک نحوی جمله ها ، کنش گفتاری، بافت، نظم ساختارهای خودِ متن و بسامد کنشها وجمله هامی پردازد.سبک نحوی جمله هاوکنش گفتاری سورۀ مجادله، رابطۀ مستقیمی را با پیوستار معنایی و بافت موقعیتی برقرار کرده است؛ به گونه ای که باتغییربافت موقعیتی، سبک نحوی جمله هاوکنش گفتاری آن نیز تغییر مییابد و نکتۀ دیگر، اینکه با تطبیق کنشها و سبک نحوی جمله ها با بلاغت کلاسیک عربی در علم معانی که توجه به اقتضای حال را شرط اصلی بلاغت شمرده شده است، در یک راستا میباشد و کنشهای کلامی کاملا درست و به جا با مقتضای حال به کار رفته اند.دراین جستار،میتوان به عوامل موثر محیطی درنازل شدن این سوره و تاثیر عوامل محیطی برکنشهای کلامی، پیوستاردستوری ومعنایی به کاررفته در جملات را بهتر جویا شد و به درک صحیح تری از نازل شدن سورۀ مجادله که به سبک و سیاق ادبی ویژه ای نازل شده است،دست یافت.

خلقت به معنای آفرینش، یکی از افعال الهی است واز جمله مفاهیم اساسی در جهان بینی اسلامی است که نقش بسیار برجسته ای در همه ی ابعاد اندیشه دینی ایفا می کند. در قرآن کریم وروایات معصومین (ع) مطالب فراوانی درباره آن آمده است. در کلام و فلسفه اسلامی این مسأله بیشتر به صورت تقابل میان حدوث و قدم بررسی شده است. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی با رویکرد قرآنی روایی دیدگاه مفسران و متکلمان شیعه را به عنوان منبعی برای کشف نظرخلق از عدم، بیان می کند و نتیجه می گیرد که عالم بر طبق علم خداوند خلق شده است، پس خلقت فعل آزاد است، تنها غایتی که می توان بر اراده خدا تصور کرد، وجود خاص اوست. با این حساب، خلقت، احسان خداست. خلق عالم ازعدم به معنای «خلق لا من شیء» می باشد و در ضمن مباحث صفات الهی و حدوث عالم به آن پرداخته شده است.

The Household of the Prophet (A) have played a significant role in explaining and interpreting the verses of Qur'an. In addition to Shia interpreters, Sunni interpreters too have benefited much from these interpretations. They mostly refer to the virtues and the high status of the Household (A) in their interpretations that show the elevated position of Ahl al-Bayt (AS) in the interpretation. They have no choice but to mention the teachings of Ahl al-Bayt (AS) and their prominence in their interpretations. Alousi is one of the greatest Sunni commentators in the thirteenth century that refers in his interpretation (Rouh Al-Maani) to the virtues of Ahl Al-Bayt (AS) and their high status. This study is going to review the Households (A)' virtues in two areas of particular virtues and shared virtues thorough investigation into Rouh Al Maani Interpretation with descriptive- analytic method. Some of those verses are: Laylatah Almbyt (II / 207), verse Sqayh Hajj (repentance / 19), verse Saleh Al-Muminin (Tahrim / 4), verse Maraja al Bahrain (Rahman / 19 to 21), verse Najwa (Mujadalah / 12 and 13), verse Sabeghun (Wagheah / 10 to 14 ), verse Izn Waeah (Haaghah / 12), verse charity (II / 274), and verse Masooloon (Saafaat / 24) However, in some cases Alusi has a doubtful view to the virtues of Ahl al-Bayt (AS)

دعوت توحیدی تمامی انبیاء با انواع دشمنی‌های زبانی همراه بوده که طرح شبهات مختلف را می‌توان یکی از اساسی‌ترین آنها برشمرد؛ شبهه تضاد بشر بودن انبیاء با رسالت و به دنبال آن تکذیب ارتباط آنان با خداوند از فراگیرترین شبهات نسبت به بسیاری انبیاء بوده است؛ تحلیل آیات قرآن نشان می‌دهد شبهه بشر بودن نسبت به پیامبر زیربنایی ترین شبهه است و سایر اتهامات متفرع از همین شبهه هستند؛ امروزه نیز شبهات و اتهامات زیادی در قالب بحث‌های علمی نسبت به پیامبر اسلام مطرح می‌شود که ریشه در همین شبهه دارد. قرآن شبهه بشر بودن را نسبت به سایر انبیاء به صورت عام و نسبت به پیامبر اسلام به صورت خاص بیان می‌کند؛ واکاوی آیات نشان می‌دهد که کفر، عناد و لجبازی، جهل نسبت به مراتب وجودی انسان از مهمترین انگیزه‌های مخالفان و مطرح‌کنندگان شبهه است؛ پاسخ‌های قرآن نیز نخست علمی– اقناعی است؛ اما از آن رو که مخالفان عموماً مشکل علمی ندارند در مرحله بعد با تهدید مخالفان و تسلای پیامبر همراه است.

هر یک از سه دین توحیدی (اسلام، یهودیت و مسیحیت) کتب مقدس خاص خود را دارند و کتاب‌های آسمانی از زمان آدم(ع) تا زمان پیامبر(ص) برنامة واحدی را ارائه داده‌اند که دعوت به توحید است. همچنین، این کتاب‌ها اصول و مشترکاتی دارند؛ به عنوان نمونه از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به ذکر داستان انبیاء اشاره کرد. بنابراین، مفسران قرآن کریم در تفسیرهایی که از قرآن ارائه داده‌اند، از مطالب عهدین نیز بهره جسته‌اند و در واقع، شناخت رویکردهای مفسران در بهره‌گیری از عهدین سبب می‌شود تا بدانیم مفسران در برابر مطالب عهدین و استفاده از آن در تفسیر خود چه موضعی دارند. مقالة حاضر با روش توصیفی‌ـ تحلیلی به بررسی رویکردهای مفسران در بهره‌گیری از عهدین پرداخته‌است و نتیجه می‌گیرد که مفسران در بهره‌گیری از عهدین چهار رویکرد اثباتی حداکثری، اثباتی حداقلی، نفیی و دوگانه دارند و هر یک به گونه‌های مختلف از مطالب عهدین استفاده کرده‌اند، به طوری که برخی از آنان مطالب عهدین را آورده‌اند و به نقد کشیده‌اند و برخی نیز برای تبیین و توضیح مطالب از عهدین بهره جسته‌اند.

پيامبر اكرم(ص) شناخت امام را همواره از مهم ترين و بارزترين نشانه هاي ايمان و فقدان آن را هم رديف كفر مي دانستند، لذا بيان نشانه هاي درست امام زمان(ع) را وجه همت خود قرار داده از آغازين ايام تثبيت حكومت محمدي(ص) بر آن تاكيد ورزيدند، به طوري كه جمع قابل توجهي از علماي اهل سنت به احاديث «مهدي» اذعان و بر تواتر آنها اعتراف نموده اند. در مقابل عده كمي از كج انديشان در مقابل روايات فراوان، به جعل، تحريف وتصحيف آنها پرداخته اند و گروهي هم به اين روايات ساختگي اعتماد نموده، ديدگاه شيعه را_ به زعم خود_ تخطئه نمودند. مقاله حاضر به روش توصيفي_ اسنادي با رويكردي تحليلي بر آن است تا با بررسي روايات رسيده از طريق ابن مسعود وابوالطفيل، بررسي رجالي راويان حديث «اسمه اسمي و اسم ابيه اسم ابي» و تحليل گونه هاي مختلف حديثي، نشان دهد كه: اين حديث در مصادر معتبر اهل سنت (حدود25منبع) بدون زيادت و تنها به صورت «اسمه اسمي» نقل شده است و با احاديث بسيار ديگري كه مهدي را فرزند امام حسن عسكري(ع) مي داند مغايرت ندارد. مطابق گزارش تاريخي اهل سنت عبدالله منصور با ديدن اين روايات نام فرزند خود را مهدي گذاشت. وي و يارانش كوشيدند با افزودن اضافه «و اسم ابيه اسم ابي» به روايات پيامبر(ص)، قيام خود را چون حادثه اي از پيش تاييد شده و از زبان رسول خدا(ص) تلقي كنند. در بحث سندي نيز مشخص مي شود كه اين گونه احاديث داراي سند صحيحي نبوده و برخي محققين اهل سنت نيز به اين امر و زيادت غيرمعقول «واسم ابيه اسم ابي» اذعان نموده اند.

روش امام صادق(ع) در گفتگو، سبک و روشی جامع است، ایشان در مواجهه با هر فردی، ضمن توجه به شرایط روحی و فکری او، به سبکی خاص،گاه چند روش را به‌صورت ترکیبی به‌کار می‌‌برد. هدف نوشتار حاضر، بررسی و تحلیل سبک بحث و گفتگوی امام صادق(ع) با مراجعین به ایشان، ذیل دو عنوان کلیِ "اصول حاکم‌بر ساختار بحث و گفتگوی امام" و "اصول حاکم‌بر محتوای بحث و گفتگوی امام صادق(ع)" می‌‌باشد. این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد روایی و مطالعه‌ی تاریخی انجام شده و نتایج نشان می‌‌دهد، سبک گفتگوی امام صادق(ع) جامع بوده؛ از این‌رو گاهی یک گفتگو، هم استدلالی، هم عقلی و هم تمثیلی است و در عین پایبندی به اصول و ارزش‌های اخلاقی، توکل به خدا و برهان‌گرایی، سبک‌های متفاوتی را نیز در مکالمات‌شان به‌کار گرفته‌اند؛ گفتگوی قرآن‌محور وگفتگوی تعلیمی از جمله‌ی سبک‌های ایشان به شمار می‌‌آید. آنچه در تمامی مکالمات و گفتگوهای امام(ع) یکسان و مورد توجه است، رعایت حال مخاطب و اصول اخلاقی، سپس به‌کارگیری سبک‌‌های مختلف در گفتگو با وی می‌‌باشد.