جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شناخت و معرفي انسان و بحث از معيار انسان شدن او، ريشه در تاريخ معرفت بشر دارد و کمتر صاحب انديشه‌اي است که در برهه‌هايي از زندگي خويش با آن مواجه نشده باشد. ازاين‌رو، پاسخ به پرسش «عامل اصلي تفکيک‌کنندة انسان از ديگر موجودات، و معيار اصلي انسان بودن چيست؟» ضروري و مهم به نظر مي‌رسد. اين تحقيق با استفاده از منابع کتابخانه‌اي و روش تحليلي، سعي دارد پاسخ پرسش مزبور را با جست‌وجو و از متون ديني به دست آورد. متون ديني به منظور تبيين فصل جداکنندة انسان از ديگر موجودات، به عواملي همچون اهل حمد و سپاس الهي بودن، حيا، بهره‌مندي از عقل، پايبندي به دستورات الهي و فطرت اشاره کرده‌اند. هريک از اين عناوين ساحتي از وجود انسان را معرفي مي‌کند. عنوان جامع بين اين عوامل را مي‌توان «فطرت» دانست.

طبق مدعای حرکت جوهری، عالم طبیعت در حال تغییر و نو به نو شدن است به گونه‌ای که آن به آن، صورت جدیدی بر روی صور پیشین قرار می‌گیرد. طبق این نظریه، نفس انسان به جهت علقه‌ای که به عالم طبیعت دارد، نیز مشمول این حرکت و سیلان تدریجی است. حدوث جسمانی نفس، ایجاد نفس را از دل جسم و در نتیجه تحوّل آن می‌داند. در این رساله تأثیرات این دو نظریه در علم اخلاق مورد کنکاش و بررسی قرار گرفته که روش آن کتابخانه‌ای، توصیفی و تحلیلی است. آسیب‌شناسی حرکت جوهری نفس و پاسخ به برخی انتقادات قابل طرح به این نظریه، از جمله اهداف آن محسوب می‌شود.غایت اخلاق، تأمین سعادت است، اما طرح حرکت جوهری در نفس، موجب می‌شود تا غایات نفس، متعدد و راه وصول به غایت برای هر فردی نیز عوض شود. از این روی، با تفاوت مطرح در سلوک مختلف نیل به غایات اخلاق، مطلق نبودن و نوعی نسبیّت در اخلاق مطرح خواهد شد. لذا نسبیّت‌گرایی اخلاقی به عنوانی چالشی در ذیل نظریه حرکت جوهری نفس در فصل چهارم مورد بحث و بررسی قرار گرفته و سعی شده است به کمک اصول و مباحث مطرح در مباحث پیشین، پاسخی برای سوال اصلی رساله ارائه شود. تکثرگرایی اخلاقی نیز چالش دیگری است که لازم است مورد توجه قرار گیرد.تفاوت مطرح بین نفوس در ذیل حرکت جوهری، تفاوت تشکیکی است که در سایه آن، ارتقا یا تنزّل درجه مراتب نفوس جایگاه پیدا می‌کنند. بر این مبنا ممکن است بتوان نوعی تشکیک در سعادت را طرح کرد، اما تشخیص‌های خوب یا بد و برداشت‌های احکام در هر مرتبه عمومیت و اطلاق دارد، لذا این نظریه، محملی برای نسبیّت‌گرایی اخلاقی فراهم نمی‌کند. ضمن اینکه نفوس صاحب مراتب برتر به جهت اشرافی که دارند می‌توانند احکام و حالات مراتب پایین‌تر را متناسب با آن مرتبه دریابند. حرکت جوهری نفس و حدوث جسمانی آن، پیامدهای ایجابی و لوازم تربیتی نیز دارد. اشتدادپذیری نفس، کمال‌گرایی بی‌نهایت و تجسّم و تجسّد اخلاق از جمله پیامدهای ایجابی این دو نظریه است و تأثیر افعال و رفتار در ملکات اخلاقی، نقش نیت در تکامل و رشد انسان، اثر معاش در معاد، جسمانیه الحدوث و روحانیه البقاء بودن اخلاق و... را می‌توان از لوازم تربیتی حدوث جسمانی و حرکت جوهری نفس دانست.

استفاده از فناوری های جدید برای درمان ناباروری چالش هایی را در زمینه های مختلف مطرح کرده است. برخی از این چالش ها، اخلاقی است، برخی حقوقی و برخی دیگر عقیدتی. در این مقاله، یکی از چالش های عقیدتی استفاده از این فناوری ها - با عنوان درمان ناباروری و تعیین جنسیت جنین در چالش با حکمت و عدالت خداوند - بررسی شده است. توجه به نظام علی - معلولی حاکم بر عالم، نحوه تبیین عدالت و حکمت تکوینی خداوند متعال را مشخص می سازد، لذا آفرینش فرد عقیم در قالب این نظام، با عدالت و حکمت تکوینی خداوند منافاتی ندارد. البته شیوه رفتار با این گونه افراد در بحث عدل جزایی - با عنوان اعواض - مطرح می شود که خداوند این گونه نقایص را با اعطای پاداش ها یا تخفیف در عقاب ها جبران می کند. پی بردن به اسرار آفرینش و درمان برخی بیماری ها یا توانایی بر انجام برخی امور، مثل انتخاب جنسیت جنین، نه تنها مخل به نظام احسن نیست بلکه خود، نشان دهنده همین نظام احسن است؛ چرا که اگر این روابط در نظام کنونی پی ریزی نشده بود، هرگز راهی برای دست یابی به آن ها فراهم نمی شد. با شناخت نظام احسن و تبیین صحیح سنت حاکم بر آن، انتخاب جنسیت جنین و درمان های جدید ناباروری، نه تنها با عنوان دخالت در فعل خداوند و معارض با عدالت تکوینی خداوند مطرح نمی شود، بلکه قوام نظام احسن به تحقق چنین اموری خواهد بود.

دلال به معناى ناز و عشوه در كنار اظهار نياز و درخواست حاجت، دو روى يك سكه در لسان ادعيه اهل بيت عليهم السلام به كار گرفته شده اند. دلال گاهى به صورت نديدن خود يا كم مطرح كردن خود و كارهاى خود بيان مى شود؛ گاهى با زبان گله و شكايت؛ گاهى با درد دل كردن و گاهى به صورت اظهار مخالفت با محبوب نمود پيدا مى كند. هدف نوشتار، تبيين ادب اظهار و بيان اين گونه تعابير در پيشگاه ربوبى است. ريشه و بنيان دلال را مى توان در عشق بازى با خداوند و ناز كردن به منظور جلب توجه بيشتر در بارگاه ربوبى جست و جو كرد. از اين روى، كسى كه به اين مقام قرب دست پيدا كرده است اجازه دارد با اين ادبيات با محبوب خود سخن گويد. ادب در پيشگاه ربوبى اقتضا دارد كسى كه به مقام قرب ره نيافته است، حريم ها را نگه دارد و كلام دلال گونه پيشوايان دين را از زبان آنان و به نيت ايشان به زبان جارى كند.

چکیده ندارد.

حرکت جوهري از اصول بنيادي حکمت متعاليه است که آن را از ديگر مکاتب فلسفي متمايز مي‌کند. نفس به جهت تعلّقي که با عالم طبيعت دارد، مشمول اين حرکت مي‌شود که بروز تحوّل و تغيير، آن را دور از واقع نمي‌سازد. اين نظريه در معرفي و شناخت نفس انسان، بابي جديد را مي‌گشايد که براي فلاسفۀ پيش از ملاصدرا مطرح نبوده است. تبيين علت قابلي دريافت وحي و نحوه تحقق معجزه و کرامت اولياي الهي در سايه اين اصل صورت می‌گیرد. همچنین حرکت جوهري نفس در تبيين موت نيز اثرگذار است. سعادت انسان به کمک اين اصل فلسفي به نحوي ديگر تبيين مي‌شود و در تأمين اين مسير، دو بال ايمان و عمل صالح، نقشي محوري ايفا مي‌کنند. معاد جسماني و مسخ انسان نيز در پرتو حرکت جوهري نفس قابل تبيين خواهد بود.

اندیشه دربارة شناخت خدا بنیادی ترین اندیشة دینی هر فرد به شمار می آید. فراز «معرفتی یا مولای دلیلی علیک» از کلام امام سجاد† می تواند بیانگر نوعی از این اندیشه باشد، که لازم است مورد تحلیل قرار گیرد . برای این فراز می توان دو تبیین ارائه کرد. در تبیین اول، این تعبیر بیانگر معرفت خدا به خداست که در تبیین های فلاسفه از ابن سینا تا علّامه طباطبائی به گونه های مختلفی نمود داشته است. این معرفت که در مقابل آن معرفت آفاقی و انفسی قرار می گیرد. عالی ترین راه برای شناخت خداوند تعریف شده که با عنوان «برهان صدیقین» شهرت یافته است. در تبیینی دیگر، این فراز بیان کنندة ارتباط با خداوند و گرایش به سمت اوست که با دقت در کاربرد دیگری از واژة «دلیل» حاصل می شود. معرفت انسان به خداوند در این نگرش، رهنما و عامل رهیابی به بارگاه دوست، تکلم با او و درخواست از او تلقی می شود.

امور عامه نقش مهمی در قبول یا رد نظریات مطرح در فلسفه ایفا می کند. از جمله مسائلی که ملاصدرا برخلاف حکمای مشاء، در امور عامه مطرح کرده «بساطت وجود» است. تفاوت نگرش به وجود در حکمت متعالیه و مشاء در چه بوده که یکی آن را به عنوان مقدمه مشترک ورود به فلسفه پذیرفته و دیگری آن را کنار نهاده است؟ هدف از طرح و پاسخ به این سؤال، یافتن نگرش حکمت متعالیه به بنیادی ترین مسأله فلسفه و تفاوت این نگاه با نگرش حکمت های پیش از آن است.نوشتار حاضر به روش تحلیلی مقایسه ای سعی دارد، به منظور پرداختن به تفاوت دو نگاه مشاء و متعالیه به مسأله بساطت وجود، ضمن تفکیک بساطت مفهوم و حقیقت وجود، به برخی مبانی مورد نیاز برای طرح مسأله بسیط بودن وجود و همچنین آثار و نتایج آن در فلسفه را اشاره نماید.مشائین حقیقت وجود را صرفا واقعیتی انتزاعی معرفی می کنند که عقل در تحلیل خود از اشیای جهان هستی بدان نائل می شود؛ در مقابل حکمت متعالیه برای حقیقت وجود، عینیت خارجی و واقعیتی برتر از انتزاعیِ صرف قائل است و با نگرش تشکیکی، عامل کثرات را در خود وجود و عامل وحدت بخش آن می یابد. لذا مشاء، بایستی مسأله بساطت وجود را صرفا مربوط به عالَم ذهن بداند، در حالی که حکمت متعالیه آن را به عالَم عین هم سرایت می دهد. در تبیین نگاه متعالیه می توان از قاعده بسیط الحقیقه کمک گرفت.

شناخت خداوند متعال و وحدانیت او، یکی از مهم ترین وظایف انسان است. خداوند، موجودی فوق زمان و مکان است که محدودیت در ذات او راه ندارد. جهانی که ما در آن زندگی می کنیم و اشیایی که با آنها سر و کار داریم، همگی زمان مند و محدودند؛ لذا شناخت او ازطریق این اشیا چندان کامل نیست. استفاده از مفهوم بی نهایت در ریاضیات و قواعد حاکم بر آن می تواند ما را در شناخت بهتر خداوند متعال یاری نماید. در این نوشتار با استفاده از تمثیل هایی در دنیای ریاضیات، همچون رابطه بی نهایت با سایر اعداد، مباحثی مانند رابطه خداوند با مخلوقات، جایگاه انسان در نظام هستی و نزدیکی یا دوری خداوند نسبت به موجودات، تبیین شده است. دکارت، فیلسوف و ریاضیدان فرانسوی، پس از شک در همه امور، سعی کرده است با استفاده از این مفهوم، راهی برای اثبات خداوند بیابد؛ در این نوشتار، ضمن تبیین نظریه دکارت و راه اثبات او، وحدانیت خداوند، محور بحث قرار گرفته و با کمک از تمثیلی دیگر در ریاضیات، بدان پرداخته شده است.