جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در دهه‌ی اخیر، به هوش‌معنوی به‌عنوان نهایی‌ترین هوش انسان و نقطه‌ی عطفی در زمینه‌ی ابعاد معنوی انسان توجه فراوانی شده است و مطالعات گوناگونی پیرامون این نوع از هوش انجام گردیده است. هوش‌معنوی به‌عنوان یکی از ابعاد وجودی انسان، که وی را در هدفمندی و معنایابی زندگی و حل مسائل پیش رو یاری می‌نماید، از اهمیت بسزایی برخوردار است. از سوی دیگر؛ مباحث مربوط به تربیت انسانی و شناخت ابعاد گوناگون انسان و چگونگی کسب معرفت توسط وی نیز، از موضوعات مهم در طول تاریخ بشری بوده است و همواره مطالعاتی پیرامون نوع انسان و نیز تلاش‌هایی جهت پی بردن به ابعاد و زوایای ناشناخته‌ی وی انجام گردیده و البته هر اندیشمند و هر مکتبی بنا به جهان‌بینی و ایدئولوژی حاکم بر آن، تعریف خاص و شناخت ویژه‌ای از انسان ارائه نموده است.در پژوهش حاضر؛ نگارنده در پی تبیین مبانی انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی حاکم بر اندیشه‌های استاد مطهری به عنوان متفکری اسلام پژوه می‌باشد؛ تا پس از تبیین و استخراج این مبانی از اندیشه‌های این متفکر بزرگ،با روشی توصیفی-تحلیلی، به تحلیلی در خصوص ارتباط بین این مبانی و مولفه‌های هوش‌معنوی دست یابد.کلید واژه‌ها: مطهری، انسان‌شناسی، معرفت‌‌شناسی، هوش معنوی، توصیفی-تحلیلی ?

مرگ رخدادى عظيم در زندگى بشر است و انتقال از سرايى به سراى ديگر است. هرگز اين رخداد براى بشر خوشايند نيست، اما بااندك تأمل، سرنوشت عقوم بشر است كه بايد خود را براى آن آماده ساخت. ازاين رو، به كارگيرى راه كارهاى صحيح براى آموزشمفهوم «مرگ» به كودكان، به مثابه گذاشتن سنگ بناى سلامت فرد و اجتماع است. راه كارهاى صحيحى كه بايد مبتنى بر تأمل، متكىبر مبانى فلسفى اسلام و فراخور سن آنها باشد. اين مقاله با روش توصيفى ـ تحليلى در پى آن است تا با استناد به قرآن و منابع دينى و با تكيه بر برهان «خلف»، راه كارهايى مؤثربراى آموزش مفهوم «مرگ» به كودكان ارائه دهد. نتايج مبيّن آن است كه در گام اول، آموزش مفهوم «مرگ» به كودكان، بايد مبتنى برطفره رفتن و اجتناب از بسط مفاهيم مربوط به مرگ باشد، و در گام هاى بعد، مربى بايد از طريق روش هايى مانند «تشبيه» و «مشاهدهچرخه حيات و ممات در طبيعت» استفاده كند.

به منظور بررسی تفاوت های فلسفه تربیتی ایمانوئل کانت و استاد مطهری ، پژوهشی به روش توصیفی تحلیلی در آثار و کتب تعلیم و تربیتی این دو فیلسوف انجام شد. برای گردآوری داده ها، فیش تحقیق الکترونیکی استفاده گردید. داده ها به روش تحلیلی و در دو سطح نقد بیرونی و درونی اسناد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که: بین اصول نظرات کانت و مطهری تفاوت وجود دارد. همچنین در پاسخ به سوالات پژوهش می توان گفت: کانت با استفاده از کاربرد علوم مختلف، به دنبال هدف معرفی انسانی عقلانی با محور ارزشی تجربه است. مطهری نیز در فلسفه تعلیم و تربیت خود به دنبال هدف معرفی انسان اسلامی با تفکرات نامحدود و عکس العمل های بی نهایت در مقابل مشکلات و پدیده های گوناگون است.

اگر مشخص شود ،چه چیز سبب غیبت امام آخر (عج) شده است ، چیستی وچرایی زمینه های ظهور نیز به خودی خود معین خواهد گردید ، با این وصف که از میان رفتن عوامل غیبت امام عصر (عج) برابر است با فراهم شدن مقدمات ظهور آن حضرت .دراین پایان نامه سعی شده است به برخی عوامل غیبت، وظایف وویژگی های منتظران ، نقش تعلیم وتربیت در زمینه سازی ظهور امام عصر(عج) دست یافت .وبه تشریح زمینه های ظهور آن حضرت پرداخت . زمینه سازی ظهور یعنی آماده کردن جامعه متناسب باشرایط ومقتضیات فرهنگ وارزش های دینی وتوحیدی برای ظهور منجی بشر .توجه به نقش انسان ونیروسازی ، امری مهم وحیاتی است ؛زیرا اراده ومحتوای باطنی انسان ، علت العلل تمامی تغییر وتحولات اجتماعی است.به همین دلیل ، آموزش وپرورش مهدوی مبتنی بر فلسفه تعلیم وتربیت اسلامی ، نقش محوری ومهمی را در زمینه سازی برای ظهور ایفا می کنداز سوی دیگر ،آموزه مهدویت وانتظار از ظرفیت ها ودلالت های فراوان تربیتی برای تاسیس فلسفه ونظام آموزش وپرورش مهدوی برخوردار است .در نظام تربیتی مهدوی فرایند تربیت بر اساس قوانین یا اصول تربیتی وهمچنین مبانی تربیتی، شکل می گیرد . در این نوشتار ،اصول ومبانی تربیتی برآمده از قوانین اسلامی وقرآنی بیان شده است.

آزادی از جمله مسایل مهم و بنیادی نیازهای اساسی انسان قدیم و جدید بوده است. چرا که بدون آن رشد و کمال انسان و به طبع انسانیتش بی معنا خواهد بود. لذا در طول تاریخ این مساله همواره ذهن انسان را به خود مشغول داشته است و از آنجا که آزادی از اصول بنیادی در تعلیم و تربیت است و نقش بسزای در آموختن و دانستن دارد. و اینکه هر مشرب فکری تعریف متفاوتی از آزادی بیان کرده اند بنابراین نظام تعلیم و تربیت برای دستیابی به آزادی نیازمند برنامه ریزی است و برنامه ریزی بدون داشتن مفهوم مشخص و روشن ازآزادی امکان نخواهد داشت. لذا عمده کسانی که به مبحث آزادی پرداخته اند به شکلی سعی در ارائه مفهومی از آن نموده اند به این منظور هدف اصلی از این تحقیق که از نوع تحقیقات بنیادی و بر اساس روش کیفی است بررسی تطبیقی (( آراء جان دیویی و استادمطهری در باب آزادی و دلالتهای تربیتی آن))می باشد که بر اساس بررسی انجام شده مشخص شد که آزادی از نظر دیویی فعالیت هوش و توانایی به فرمان آوردن خویش است و تنها آزادی ، آزادی عقل است و اصل مربوط به آزادی از جمله دلالتهای تربیتی این استنباط از آزادی می باشد درصورتی که از نظر استاد مطهری آزادی نبودن مانع جبر و هیچ قیدی در سر راه کمال به عنوان مقدمه کمال معرفی می کند و اصل مربوط به بهره گیری از اراده و اختیار را به عنوان یکی از شرایط تربیت از جمله دلالتهای تربیتی بیان کرده اند.

تعلیم و تربیت و مسائل مربوط به آن، مهم‌ترین مبحث و مسئله زمان حاضر است، زیرا براساس تربیت است که شخصیت انسان‌ها شکل می‌گیرد و انسان‌های تربیت شده، آینده‌سازان جامعه می‌شوند؛ در این زمینه توجه به مرگ و معاد اساسی‌ترین و اصلی‌ترین رکن تربیتی اسلام برای کسانی است که به آن ایمان و اعتقاد دارند اگر دقت کنیم درمی‌یابیم که نظام تربیتی اسلام بر مسئله معاد سخت تکیه کرده و از همین روست که بیشتر آیات قرآن، بر طرح این مسئله و پاداش و عذاب و درجات آن تأکید دارد، چرا که توجه به مسئله معاد سبب تنبّه و بیداری از خواب غفلت برای افراد می شود که همین امر موجب جلوگیری از کج‌روی ها و انحرافات اخلاقی و به وجود آمدن زمینه‌های مناسب جهت رشد وترقی و رسیدن به سعادت می‌گردد.لذا این تحقیق با هدف شناخت معاد در قرآن و بررسی آثار تربیتی حاصل از آن صورت گرفته است روش انجام آن نیز به صورت توصیفی-تحلیلی بوده است که در آن، با مراجعه به منبع اصلی یعنی قرآن، مطالب لازم جمع‌آوری شده و بعد با توجه به تفاسیر وکتب مربوطه دیگر به تحلیل آن‌ها پرداخته شده است.این نوشتار در 4 فصل تنظیم شده که فصل اوّل به بیان کلیات پرداخته است، در فصل دوّم به دیدگاه‌های تعدادی از مکاتب ومذاهب، و برخی صاحب‌نظران آن‌ها تحت عنوان پیشینه نظری پرداخته می شود، و هم چکیده تعدادی از پایان‌نامه‌های انجام شده در این رابطه با عنوان پیشینه تجربی ارائه می‌گردد. در فصل سوّم پس از تبیین اصل معاد و جایگاه آن در تربیت اسلامی، به تبیین تأثیرات آن در باورهای فردی، اجتماعی واخروی انسان پرداختیم. و فصل چهارم نتایج به دست آمده را بررسی می‌کند و به ارائه پیشنهادها وذکر موانع می‌پردازد و به این نتیجه می‌رسد که: ایمان به آخرت سبب بیداری، آگاهی، تقوا، تهذیب نفس و ترس از گناه و ظلم و در مقابل بی‌توجهی به این امر سبب دوری از حقایق و غرق شدن در دریای مفاسد و گناهان می‌شود بنابراین! پیشنهاد می‌شود که تبیین دقیق و صحیح اعتقاد به معاد با استفاده از روش های موثر آموزشی و تربیتی و در قالب های جذّاب هنری و فرهنگی در بیداری فطرت‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای دارد لذا به طور جدی مورد توجه و اهتمام مسئولین قرار گیرد.

هدف اصلی پژوهش مبانی فلسفی مدرسه بانشاط از دیدگاه مربیان تربیتی با تأکید بر نظریه میلر و پاسخ گویی به سوالات زیر می باشد:1- مبانی فلسفی مدرسه بانشاط از دیدگاه مربیان بزرگ تعلیم و تربیت کدامند؟2- مدرسه بانشاط دارای چه ویژگیهایی است؟3- دلالت های تربیتی مدارس بانشاط در برنامه درسی چیست؟در فصل اول این تحقیق از روش توصیفی – تحلیلی استفاده شده و پس از بحث درباره کلیات پژوهش در فصل دوم به پیشینه نظری و عملی پژوهش پرداخته و در فصل سوم در مورد مبانی نطری تحقیق در چارچوب نظریه میلر بحث شد. نتایج حاصل نشان می دهد:1- مهمترین مبانی مدرسه بانشاط را درک کردن حقیقت زندگی، زندگی شاد بر اساس راه فطرت و طبیعت، رشد و تکامل «خود» و «تحقق ذات»، ستایش خداوند و تربیت اخلاقی با پیروی از فضایل اخلاقی تشکیل می دهد.2- این مدارس به پرورش خلاقیت، انضباط درونی، هوش شهودی و تفکر و تخیل اقدام می کنند. با معلمین راهنما و ترغیب گر در محیطی آزاد و غنی شده با نیازهای فردی و بازی، رشد دانش آموزان را فراهم می آورند.3- از روش فعال یادگیری، روش اکتشافی، تمثیل، مباحثه گروهی آموزش می دهند و با منابع دست اول و کاردستی، مشاهده میدانی لذت یادگیری را برای دانش آموزان فراهم می کنند.

یکی از مهمترین بحرانهای جهان معاصر، بحران دین گریزی و گرایش به شبه دینها و معنویتهای کاذب است. شناخت نادرست از ادیان راستین و گرایش ابرقدرتها به ایجاد ادیان کاذب و ساختگی برای رسیدن به قدرت و حفظ منافعشان در کشورهای مختلف به خصوص کشورهای اسلامی به گرایش جامعه و مردم که به دنبال آرامش و تعادل روحی هستند، سرعت بخشیده و بر شدت این بحران افزوده است.شناساندن ادیان راستین و اهداف و مقاصد عالی آنها و تأمین همه ی نیازهای بشری یعنی کارائی بالای این ادیان در همه جنبه های زندگی بشر در حالیکه ابرقدرتها و استعمار تمام تلاش خود را برای خدشه دار کردن و به حاشیه راندن این ادیان می کند، وظیفه جمعی و تلاش همه جانبه ی دلسوزان را می طلبد.یکی از این ادیان و فرق ساختگی و شبه مذهبی که توسط ابرقدرتها ظهور پیدا کرده و با هدف خدشه دار کردن چهره ی اسلام و منسوخ کردن این دین الهی به روی کار آمده است، فرقه ی ضاله ی بهائیت است تا سدی محکم در برابر تشیع و روحانیت شیعه باشد که بتواند ابرقدرتها را در دستیابی به منافع و اهدافشان بدون مانعی بزرگ یاری دهد؛ لذا شناخت این فرق و اهدافشان و راههای جذب و تبلیغات آنها برای جلوگیری برای از بین بردن فرهنگ غنی اسلامی و تجدید حیات فرهنگ شیعی ما را بر آن داشت تا به پژوهشی در این مورد دست زنیم. روش ما در این پژوهشتوصیفی تحلیلی با تکیه بر ابزار مصاحبه وکتابخانه است. این پژوهش شامل مصاحبه با 12 فرد بهائی، مسلمان شده است که علل گرایش خود به بهائیت و در نهایت رجوع به اسلام را بیان می کنند.

هدف پژوهش حاضر، بررسی جایگاه فلسفه مهدویت در کتب درسی (هدیه های آسمان و دین و زندگی) مقاطع متوسطه اول و دوم است. روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است. جامعه پژوهش کتاب های درسی مقاطع متوسطه اول و دوم می باشد و کتاب های هدیه های آسمان در مقطع متوسطه اول و کتاب دین و زندگی در مقطع متوسطه دوم با 6 جلد به صورت هدفمند، نمونه این تحقیق قرار گرفته اند. ابزار گردآوری داده ها، چک لیست تحلیل محتوای کتاب های درسی محقق ساخته بوده و نتایج پژوهش با استفاده از شاخص های آمار توصیفی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند.

این پژوهش با هدف تبیین رویکرد تکثرگرایی معرفتی و نقد دلالت‌های آن در تعلیم و تربیت انجام گرفته‌است، که به روش توصیفی تحلیلی انجام شد.در این پژوهش ابتدا به تعریف و تبیین معرفت و شناخت، روش‌های کسب معرفت، منابع شناخت، رویکردهای مختلف شناختی و از میان آن‌ها به طور دقیق به نسبی‌گرایی معرفت-شناختی و سپس به بررسی و تحلیل تکثرگرایی معرفتی پرداخته شد. در نهایت ضمن استنتاج دلالت‌های تربیتی منتج از این رویکرد، به نقد و تحلیل این دلالت‌ها، طبق مبانی و اصول جهان-بینی اسلامی و آراء و نظرات صاحب‌نظران این عرصه پرداخته‌ شد. با توجه به این‌که تکثرگرایی معرفتی نقش ریشه‌ای و مبنایی برای انواع دیگر تکثرگرایی و همین‌طور بعضی از رویکردهای فلسفی عصر حاضر دارد، پذیرش و عدم پذیرش تکثرگرایی معرفتی، می‌تواند فرد را به دیگر رویکردهای تکثرگرایی رهنمون سازد.. بنابراین دلالت‌های تربیتی بدست آمده از تکثرگرایی معرفتی، کم وبیش می‌تواند منتج از همه این رویکردهاباشد. در این‌جا، ضرورت و اهمیت پرداختن به این تکثرگرایی معرفتی، در عرصه تعلیم و تربیت و ارزیابی تأثیرات آن درنظام تعلیم و تربیت، احساس می‌شود. طبق نظر اسلام و متفکران عرصه تعلیم و تربیت، برخی از اصول این رویکرد، مانند نسبیت گرایی در مبانی و اصول تعلیم وتربیت، نفی الگو ومعیارصحیح، تأکید بیش از حد به تفاوت‌ها و تأکید بر بی‌ثباتی و بی‌هویتی فرد و جامعه از جمله مواردی است که در نظام تعلیم و تربیت خلل ایجاد خواهدکرد و می‌توان گفت این دلالت‌ها ناقض اصول تعلیم و تربیت است.