جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

1. اثبات مرجعیت علمی امام سجاد علیه السلام از حیطه نظر و عمل در میان اهل سنت2. بررسی دو دوره رکود و اوج گیری مرجعیت علمی امام سجاد علیه السلام و بیان و تحلیل شواهد، عوامل و سیره امام در این دو دوره

آنچه در این مختصر آمده بررسی کوتاهی است که پیرامون موضوع سلام و آثار فردی و اجتماعی آن از دیدگاه قرآن و سنت، با استفاده از آیات و روایات انجام گرفته و در شش فصل تنظیم گردیده. در ابتدا و طرح تحقیق و ضرورت و اهداف آن پرداخته شده و به دنبال آن در فصل اول معنای سلام از نظر لغت اصطلاح قرآنی و کاربردهای سلام مشتقات و الفاظ مشابه سلام و تحیت مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم تاریخچه و پیشینه سلام از زمان خلقت حضرت آدم تا عصر حضرت ابراهیم و پیامبران الهی همچون موسی و عیسی تا عصر پیامبر گرامی اسلام (ص) و عصر امروزی ردیابی شده که تحیت با جمله "سلام علیکم" مرسوم بوده و در ادامه ادای احترام در میان ملل مختلف جهان تحت عناوینی کاربردهای سلام درآسیای قدیم و جدید و... کاربردهای سلام در میان ملل مختلف جهان مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. در فصل سوم و جایگاه و اهمیت سلام در قرآن و سنت پرداخته شده و در ادامه سلام و تحیت را به سه بخش عمده تقسیم نموده است. بخش اول سلام های خداوند متعال به پیامبران الهی در دنیا حکایت می کند و بخش دوم سلام خداوند متعال به پیامبران الهی را در قیامت بیان می کند وبخش سوم سلام های خداوند متعال را بر پیامبران الهی هم در دنیا و آخرت حکایت می کند. در فصل چهارم و پنجم که ریشه اصلی این پژوهش به شمار می رود و آثار سلام در زندگی فردی و اجتماعی پرداخته شده است و با تکیه بر آیات و روایات آثار برای سلام بر شمرده است مانند ابتدای به سلام، تواضع و فروتنی و...و در فصل ششم به آداب سلام پرداخته شده است که در دو مرحله مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است مرحله اول آداب اجتماعی سلام مرحله دوم آداب فقهی سلام و در پایان استفتائاتی از محضر مراجع عظام تقلید درباره حکم مصاحفه مردان با زنان نامحرم، زینت بخش این تحقیق قرار گرفته است.

به منظور شناخت نقاط ابهام آمیز سیره عمومی و همچنین کیفیت تعاملات امامان معصوم با نوع انسانی معاصر با آنان بررسی تاریخ تشیع در دوره زمانی هر یک از امامان معصوم به عنوان بخشی از افراد جامعه انسانی ضروری به نظر می‌رسد. سوال کلی بررسی شده در این نوشتار به وضعیت شیعیان در دوران امام جواد(ع) معطوف است و به دنبال بررسی این فرضیه است که آیا وضعیت شیعیان در شرائطی یکدست و یکپارچه بوده است یا اینکه برخلاف تصور رائج اختلافات جدی کلامی در میان جامعه شیعه و امامیه وجود داشته است. این نوشتار در مجموع فرضیه دوم را با واقعیات عینی تاریخی منطبق‌تر می‌داند. در فصلی از نوشتار به بررسی وضعیت کلی در جهان اسلام پرداخته شده و با توجه به همزمانی امامت آن حضرت با حکومت مامون و معتصم، دوران حاکمیت این دو خلیفه عباسی بر سرزمین های اسلامی دوره ای سرشار از جنگ وآشوب داخلی و سرکشی های خارجی از ناحیه مصر و روم توصیف شده است و شورش بابک خرم دین به عنوان چالش اصلی در دورانی به امتداد حدود 23 سال از سال 200 تا 223 ق مورد نظر قرار گرفته است که نقطه‌ی شروع علاقمندی خاندان عباسی به غلامان ترک از همینجا یعنی اقدامات ضدبابکی افشین سردار ترکی شروع میشود. توصیف جامع‌تری از دسته بندیهای شیعیو غیر شیعی بخش دیگر این فصل را به خود اختصاص داده است. ظاهرا فرقه‌های شیعی در این دوره برخلاف دوران امام هشتم‌(ع)البته به جز دوران بحران و تثبیت وضعیت فوق‌العاده یا برجسته‌ای نداشته‌اند. اما در این میان معتزله به عنوان گرایش غالب کلامی در این دوره با حمایت دو خلیفه عباسی مهم‌ترین رویداد قرن سوم یعنی رویداد محنت قرآن را رقم زدند. در بخشی دیگر به بررسی ترکیب جمعیتی و جغرافیای انسانی شیعه در شهرهای مهم جامعه اسلامی آن روز پرداخته شده است. مواضع سیاسی امام جواد(ع)، تشکیلات شیعه، بررسی ابعاد سیاسی سازمان وکالت و هم چنین قیام‌های شیعی از مباحثی است که در فصل دیگر این نوشتار بدان توجه شده است. بررسی دیدگاه‌ها، رویکردها، احادیث، اساتید و شاگردان و نگاه موشکافانه در مورد نمایندگان اندیشه‌های کلامی امامیه در آن دوره و دستیابی به سرنخ‌هایی دقیق‌تر از این اصحاب مباحثی است که تحت عنوان شاگردان امام جواد(ع) مورد بحث و کنکاش قرار گرفته است. شاید مهم‌ترین بخش این نوشتار پیدا کردن نقاط کور پژوهش در همین راستا محسوب شود.

? فاسئلوا هل الذکر ان کنتم لا تعلمون? (نحل 43 ) یکی از سنت های رایج بین ما انسان ها این است که افراد غیر آگاه به مسایل پیش افراد آگاهبه مسایل مراجعهمی کنیم و از این طریق کمک و راهنمایی لازم و ضروری در اموری که نمی دانیم بدست می آوریم. این امر نه تنها سنت است بلکه ریشه در قرآن کریم دارد خدای سبحان می فرماید: هر آنچه نمی دانید به «اهل الذکر» (در درجه نخست به پیامبر اکرم (صل الله علیه وآله) و اهل بیت آن حضرت می با شند.) مراجعه کنید و پاسخ خود را از آنها در یافت نماید زیرا آنها آگاه ترین و صادق ترین افراد به مسایل قرآن کریم هستند.بر این اساس است که عنوان رساله نقش اهل بیت در حفظ قرآن کریم بنا نهاده شد و مطالب نیز در این راستا ضمن ده فصل تنظیم گردید که فصل نخست آن به کلیات بحث مانند تبیین مسئله ، پیشینه، ضرورت ، روش و قلمرو تحقیق، سوالات اصلی و فرعی و فرضیه ها و تبیین واژه های کلیدی مانند واژه نقش، اهل بیت ، حفظ و قرآن به خود اختصاص داده است. در فصل دوم به منزلت و جایگاه قرآن کریم از دید گاه ائمه(علیهم السلام) بحث و پرداخته شده است. فصل سوم پاسخ به این پرسش است ، که نقش اهل بیت(علیهم السلام) در جمع آن چیست؟.و در فصل چهارم به بحث قرائت های مختلف قرآن کریم پرداخته شده و با نقد و نقض آنها قرائت مورد نظر اهل بیت(علیهم السلام) به اثبات رسیده است .فصل پنجم تحت عنوان علوم مرتبط به قرآن و پیدایش فصاحت و بلاغت و بنیان گذار آن بحث گردیده و ثابت شده است که اهل بیت (علیهم السلام) موسس آن بوده اند.فصل ششم بحث از مصونیت قرآن از تحریف و نقش اهل بیت (علیهم السلام) در این باره به وضوح و روشنی تبیین شده است . و در فصل هفتم به جایگاه تفسیری آن حضرات و منابع مورد نیاز تفسیر برای رهنمود دیگران مورد کاوش قرار گرفته است. و در فصل هشتم به تفاسیر منسوب به اهل بیت (علیهم السلام) اشاره گردیده.و فصل نهم به شاگردان تفسیری و آگاهان به قرائت و قاریان که کسب دانش قرائت از ائمه (علیهم السلام) کرده اند اختصاص دارد.و در فصل دهم به حفظ قداست قرآن کریم در هنگام قرائت از منظر اهل بیت (علیهم السلام) پرداخته شده است. و در پایان خلاصه و نتیجه از بحث بیان شده است.

شناخت و تحلیل مکاتب حدیثی شیعه یکی از مباحث مهم و ضروری در موضوعات مربوط به تاریخ و رجال می‌باشد. مکتب حدیثی قم با داشتن ویژگیهایی، از دیگر مکاتب حدیثی شیعه - همچون مکتب مدینه، کوفه، بغداد، ری و خراسان دارای تمایز است . کثرت محدثان این حوزه حدیثی، اقدامات مفید آنان در تدوین برخی از مجموعه‌های گران سنگ حدیثی، اهتمام شدید بر حفظ سلامت احادیث از آسیب خلط با احادیث ضعیف و غلوآمیز، مقابله با ناقلان اینگونه احادیث ، گرایش به حدیث با اخباری گری و پرهیز از دخالت مستقیم عقل در نقادی و فهم شریعت و تکیه بر متون دینی، دیدگاه خاص نسبت به غلو و غلات و برخورد با غالیان و ناقلان احادیث غلوآمیز- حتی در حد تصمیم به قتل و با اخراج آنان از قم و یا متهم کردن آنان به فساد عقیده و مذهب - و برخی دیدگاه‌های خاص کلامی، فقهی، اصولی و رجالی از مهمترین ویژگیهای محدثان مکتب قم بوده است . این حوزه حدیثی در دو قرن سوم و چهارم، اوج دوران نشاط و تحرک خود را پشت سر نهاد و سرانجام با فعالیتهای شیخ مفید و سید مرتضی و دیگر عقل گرایان مکتب بغداد، در انتهای قرن چهارم، جای خود را پس از حدود بیش از یک قرن ریاست به مراکز علمی شیعه ، به مکتب بغداد داد.

آیات نازله در شان اهل البیت علیهم السلام در قرآن کریم بسیار است، به گونه ای که هم شیعیان و هم فرق غیر شیعی در آثار تفسیری خود توجه خاص به این آیات کرده اند. بخش زیادی از این آیات یا به طور خاص و یا در ضمن اهل البیت (ع) مربوط به حضرت زهرا علیهاالسلام است. بررسی دیدگاه فریقین در ارتباط با این آیات و جمع بندی و تطبیق این دیدگاه ها یکی از محورهای ضروری در پژهش قرآنی مربوط به اهل بیت علیهم السلام است. در رساله حاضر تلاش بر آن است که در حد توان به این مهم پرداخته شود. از آنجا که می توان در یک تقسیم بندی، آیات مربوط به حضرت فاطمه (ع) را به چهار گونه ملاحظه نمود این رساله نیز در چهار فصل تنظیم شده است. در برخی از آیات حضرت فاطمه (س) به عنوان شأن نزول آیه مطرح است و در برخی از آیات هرچند مفهوم آیه منحصر به آن حضرت نیست اما روایات تفسیری حضرت را به عنوان مصداق اتم و اکمل برای مفهوم آن آیه معرفی کرده اند، در بخشی دیگر به مناسبتی نام ایشان ضمن روایتی تفسیری در ذیل آیه آمده است، و بالاخره در برخی آیات نام فاطمه (س) در ضمن روایت آمده که بیان گر تأویل، یعنی بطن آیه است، یعنی ظاهر آیه معنایی دارد اما در ورای این ظاهر با بهره گیری از روایت معنای دیگری نقل شده که منافی ظاهر نیز نیست.

قرآن کریم هر چند کتاب تاریخی نیست، امّا گزارش هایی از رخداد های عصر نبوی به سبک خود ارائه نموده است، گزارش هایی که در عصر نبی اعظم| در معرض نقد و ارزیابی معارضان قرآن قرار داشت. ازاین رو اگر در گزارش های تاریخی قرآن، نقصی نهفته بود یا گزارشی خلاف واقع در آن گنجانده شده بود قاعدتاً باید مورد نقد آنان قرار می گرفت. در دوره های بعد مورخان به نوشتن تاریخ عصر نبوی اقدام کردند و از قرآن نیز در کنار سایر منابع استفاده کرده اند. سئوال این است آیا گزارش های راویان از رخدادها، تعارضی با ظاهر گزارش های قرآنی ندارد؟ این مقاله در صدد بیان این پاسخ است که در گزارش از حوادث، تعارض های موردی بین گزارش های منابع با گزارش های قرآنی به چشم می خورد و با بررسی یازده مورد، تعارض در اکثر موارد به اثبات رسیده است. برای سهولت بررسی دامنه موضوع گزارش ها به دو غزوه (بدر ـ احد) محدود شده و در مقام مقایسه با قرآن فقط به سه منبع تاریخی اکتفا شده است. برای دست یابی به نتایج تحقیق از روش امامان شیعه در عرضه تاریخ به قرآن و روش «توصیفی ـ تحلیلی» و «تطبیقی» استفاده شده است.

واکاوی ریشه ها و علل پیدایش پدیده خطرناک غلو ـ که عمدتاً به صورت زیاده گویی در حق ائمه شیعه(ع) نمود یافته ـ از اهمیت خاصی برخوردار است. بدون شک، آشنایی دقیق با ریشه ها و علل به وجودآورنده غلو، در بسیاری از موارد، می تواند افراد را از گرفتار شدن در این دام خطرناک رهایی بخشد. پژوهش حاضر، که با تکیه بر اسناد متقدم تاریخی، حدیثی، فرقه شناختی و توجه به دیدگاه های صاحب نظران، شکل گرفته، نشان می دهد غلو و گزافه گویی، ریشه در علل و مسائل مختلف روانی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و اعتقادی دارد. از عوامل روانی می توان به حب افراطی، حس اسطوره سازی، جهالت و نادانی و تعصبات کورکورانه؛ از عوامل اجتماعی، به فشارهای سیاسی و رفع آنها؛ از عوامل سیاسی، به دشمنی با اهل بیت(ع) و اسلام؛ و از عوامل اعتقادی می توان به اباحی گری، اختلافات فرقه ای و تأثیرات خارجی در این زمینه، اشاره کرد.