جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«فلسفه برای کودکان» از برنامه‌های آموزشی جدید در جهت بهبود روند فلسفه‌ورزی و تفکر در کودکان است. این برنامه با وجود ظرفیت‌های خوب برای ایجاد فضای تفکر و خلاقیت‌، دارای مبانی‌ای ناهمخوان با مبانی فلسفی بومی ایران می‌باشد. به این منظور، ضروری است مبانی فلسفی برنامه مورد بررسی و مداقه قرار گیرد. این مقاله به دلیل اهمیت ویژه اخلاق و تربیت اخلاقی، که یکی از اهداف این برنامه است و با ابزار داستان به کودک منتقل می‌شود، به بررسی مبنای نسبی‌گرایی اخلاقی داستان لیزا و راهنمای آن (محتوای تربیت اخلاقی برنامه لیپمن) و مقایسه آن با منظر حکمت متعالیه می‌پردازد. بررسی محتوا با روش توصیفی ـ تحلیلی نشان می‌دهد علی‌رغم اینکه "لیپمن" نسبی‌گرایی را رد می‌کند، نفی خیر مطلق، شخصی و زمینه‌مند بودن تفکر و ارزش‌ها شواهدی بر نسبی‌گرایی اخلاقی این محتواست و این محتوا به علت ماندن در تنگنای نظریه قراردادگرایی و نداشتن ملاک و اصول ثابت دچار نسبی‌گرایی و توابع آن است.در مقابل، حکمت متعالیه با مطلق دانستن گزاره‌های اخلاقی، نگاه وجودی و فضیلت‌مدارانه به اخلاق مصون از گزند نسبی‌گرایی است. ازاین‌رو دارای مبانی ارزش شناختی مناسب‌تری در شکل‌دهی یک برنامه منسجم تربیت اخلاقی است.

پدیده سقط‌ جنین یکی از مباحث چالش برانگیز در اخلاق پزشکی است. این پدیده با موافقتها و مخالفت‌های زیادی مواجه است که هر یک برای اثبات سخن خود به دلایلی استناد کرده‌اند. یکی از دلایل موافقان سقط‌ جنین، شخصیت نداشتن جنین در نظر آنهاست. بدین‌معناکه چون جنین ویژگی‌های شخص را ندارد، شخص نیست و تنها شخص بالقوه به‌شمار می‌رود. لذا کشتن جنین به‌لحاظ اخلاقی نادرست نیست. اما «استیفن شوارز» از جمله کسانی است که در مقابل موافقان سقط‌ جنین، به قابلیت‌های جنین توجه کرده و با تمایز قائل شدن میان شخص بودن و کارکردهای شخص داشتن، جنین را شخص می‌داند. از نظر او جنین از لحظه لقاح، شخص بوده و دارای شأن و منزلت اخلاقی است؛ گرچه کارکردهای شخص را ندارد. یکی از استدلال‌های ایشان در اثبات شخص بودن جنین، استدلال استمرار وجودی است. در این مقاله به بررسی این استدلال پرداخته و به دلیل شباهت‌های این استدلال با دو استدلال ذات نوعی و استدلال شیب لغزنده ـ که برخی آنها را یکی پنداشته‌اند ـ به تبیین تمایز استدلال استمرار وجودی با آن دو استدلال پرداخته می‌شود.

درباره سقط جنین از منظر اخلاقی سه دیدگاه لیبرالی، محافظه کارانه و اعتدالی مطرح شده است. بر اساس دیدگاه لیبرال، سقط جنین در هر زمانی از دوره بارداری و به هر دلیلی اخلاقا مجاز است. مری آنه وارن یکی از مدافعان این دیدگاه است. وارن استدلال سنتی بر مجاز نبودن سقط جنین را به دلیل عدم تکرار حد وسط عقیم می داند و معتقد است انسان در دو مقدمه استدلال به یک معنا به کار نرفته است؛ انسان در مقدمه اول به معنای زیست شناختی است و در مقدمه دوم به معنای انسان اجتماعی است که وارن آن را شخص می نامد. وارن پنج معیار برای تمایز میان انسان و شخص ارائه می دهد و معتقد است جنین انسان و حتی نوزاد تازه متولد شده فاقد ویژگی های شخص بودن اند. او تولد را ملاک کسب حقوق برابر اخلاقی دانسته و سایر معیارهای ارائه شده از جمله آگاهی، نخستین حرکت جنین در رحم مادر، احساس و زیست پذیری را رد می کند، گرچه در منابع انگلیسی تا حدودی به نقد و بررسی دیدگاه وارن پرداخته اند، ولی در منابع فارسی نه تنها به تولد به مثابه ملاک و معیار منزلت اخلاقی توجهی نشده، بلکه دیدگاه وارن نیز مورد نقد و بررسی قرار نگرفته است. در این مقاله به بررسی و نقد دیدگاه وارن درباره تولد به عنوان ملاک برابری اخلاقی بودن سقط جنین پرداخته و مشخص خواهد شد که جنین از لحظه لقاح واجد حقوق اخلاقی می شود نه هنگام تولد.

سقط جنین یکی از مسایل جدی و مطرح در اخلاق پزشکی است و موافقان و مخالفان استدلال های بسیاری به سود یا زیان آن اقامه کرده اند. یکی از استدلال هایی که ضد سقط جنین اقامه شده است، استدلال از طریق بالقوگی است. برخی از فیلسوفان اخلاق، انسان را از لحظه لقاح انسان و شخص دانسته، سقط جنین را نادرست می دانند. برخی هم اگرچه جنین را از لحظه لقاح انسان نمی دانند، ولی با این حال سقط جنین را به لحاظ اخلاقی از همان لحظه لقاح در نگاه نخست، نادرست می دانند. این مقاله با این فرض که جنین از لحظه لقاح انسان به شمار نمی آید، بر ناروایی اخلاقی سقط جنین از همان لحظه لقاح استدلال می کند. این استدلال از طریق استفاده از مفهوم «بالقوگی» صورت می گیرد. در این مقاله علاوه بر تقریری از این استدلال سعی بر آن است که نقدهایی که بر آن وارد شده است را بیان کرده و به بررسی و نقد آن ها پرداخته شود.