جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحقیق مورد نظر شامل چند فصل است. که بخش عمده آن با توجه به عنوان پایان نامه مربوط به نقش تخریبی گروه قاعدین بر حکومت حضرت علی(ع) است. نخست با طرح مباحث مقدماتی، بیان فرضیات و پیشینه تحقیق با توجه به مباحث مطرح در قرآن به معرفی گروه قاعدین پرداخته شده است. سپس واژه بیعت را از دیدگاههای مختلف، تبیین نموده و به تقسیم بندی آن براساس موضوع بیعت پرداخته شده تا مقدمه ای برای چگونگی بیعت قاعدین با بیعت حضرت علی(ع) باشد. در بخش دیگری از این تحقیق، به تببین و توصیف ویژگی های بیعت مردم با حضرت علی(ع) پرداخته شده و با طرح دیدگاه های متخلفین از بیعت عمومی، به نقد و بررسی آن پرداخته شده است. همچنین در جای دیگری از این پژوهش، به معرفی چهره های قاعدین به صورت انفرادی و شخصی پرداخته شده و موضوع قعود آن ها (قعود از بیعت و یا قعود از جنگ)با توجه به منابع معتبر، مشخص شده است. در پایان نیز به نقش تخریبی گروه قاعدین پرداخته شده است. در این بخش ابتدا به قدرت نفوذ آن ها در بین امت اسلامی و سپس به ضرورت روشن گری قاعدین اشاره شده است. همچنین در ایجاد و ترویج فضای شبهه و ابهام، نقش قاعدین قابل توجه است که در این تحقیق نیز مورد تأکید قرار گرفته است. هم صدایی ایشان در طرح شعارهایی مانند تشکیل شورا، فتنه خواندگان جنگ با ناکثین و قاطین، از مهمترین ضرباتی بود که بر پیکر حکومت حضرت علی(ع) وارد شد که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است.تحریک مردم بر علیه حکومت حضرت و تشویق دشمن به رویارویی با حضرت علی(ع) نیز از جمله تحرکات سیاسی آنان در حکومت حضرت بوده که در این تحقیق مورد لحاظ قرار گرفته است. رویارویی نظامی تعدادی از آنها در مقابل حضرت علی(ع) از جمله حرکت های نظامی و تخریبی بود که بر علیه حکومت حضرت علی(ع) انجام دادند. یکی از اثرات تفکر قعود، زمینه بازی برای تولد فرقه مرجئه بود که با گسترش این تفکر زمینه های رشد و توسعه مرجئه نیز فراهم شد بنی امیه توانستند از آن به نفع مقاصد سیاسی خود بره برداری کنند.

همچنان که علی (علیه السلام) «باب» علم پیامبر(صلی الله علیه وآله) بوده و رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در روایات فراوانی، حضرت را دروازه دانش و حکمت و حامل اسرار و علوم خویش خوانده است، دیگر معصومان نیز هر یک شخص یا اشخاصی را در جایگاه «باب» داشتند.ابواب اهل بیت(علیهم السلام) جزو خواص اصحاب آن بزرگواران به شمار می آمده اند که برخی شهرت چندانی میان یاران آنان نداشتند; به طوری که زندگینامه در خوری از برخی از آن ها در دست نیست و شناسایی بعضی دیگر، امری دشوار می نُماید. آنان به ساحت علوم خاصّ اهل بیت(علیهم السلام) راه یافته، از اسرار معرفتی و سیاسی آنان آگاهی داشتند و افزون بر توانایی انجام اعمال خارق العاده، در وثاقت و رازداری و قدرت ایمان کم نظیر بودند; از این رو مسؤولیت حفظ اسرار فرهنگی و سیاسی و اقتصادی امامان(علیهم السلام) و گاهی رسیدگی به کلیه امور مالی و غیرمالی آن بزرگواران را به عهده داشتند و در سخت ترین اوضاع خفقان با دستگاه جائر و جریان های فکری التقاطی ضدّشیعی معاصر خویش مبارزه می کردند و در حقیقت، دروازه ارتباطی میان شیعیان و اهل بیت(علیهم السلام)به شمار می آمدند که شیعیان می توانستند با طیب خاطر وظایف و خط مشی دینی و اعتقادی و سیاسی و اجتماعی مورد نظر امامشان را از طریق آنان بیابند. اسامی برخی از آنان پس از نقد و بررسی، عبارتند از: سلمان فارسی، فضّة، میثم تمّار، رشید هجری، یحیی بن أمّ طویل، جابر بن یزید جعفی، مفضّل بن عمر جعفی، عثمان بن سعید عَمری، محمّد بن عثمان عَمری، حسین بن روح نوبختی، علی بن محمّد سَمری که در این پژوهش، ابتدا تفاوت آنان با کارگزاران دیگر تشکیلات اهل بیت(علیهم السلام)بررسی شد; سپس اسامی و مصادیق باب ها مورد نقد و نظر قرار گرفت; آن گاه ویژگی ها و برجستگی های شخصیتی آن ها مطرح، و وظایف اجتماعی آنان معیّن شد، و در فصل آخر، گوشه هایی از شرح حال آنان باتوجّه به نشانه های باب هاتوضیح داده شد.

انحراف مسأله رهبری جامعه اسلامی پس از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) سبب رشد و گسترش انواع مفاسد در جامعه اسلامی شد تا به آن جا که وضعیتی همچون دوران جاهلیت در جامعه اسلامی پدید آمد.آن گاه که امیرمؤمنان علی(علیه السلام) در پی اصرار و پافشاری مردمی که از مفاسد و ستم های خُلفا و عُمّال آن ها به ستوه آمده بودند، زمامداری جامعه اسلامی را پذیرفت، هدف خود را اصلاح مفاسد اعلام کرد و از همان روزهای نخستین حکومت تا واپسین لحظه عمر شریف خویش بر این هدف استوار ماند.آن چه اکنون برای ما مطرح می شود، آن است که محورهای اصلاحات موردنظر حضرت و اصول و معیارهای حاکم بر اصلاحات و موانع آن چه مسائلی بوده است. محورهای عمده اصلاحات موردنظر امیرمؤمنان علی(علیه السلام) را که این تحقیق در چهار فصل به آن پرداخته است می توان مسائل ذیل دانست: أ. اصلاحات سیاسی: امام(علیه السلام) در نخستین اقدام های خود با عزل کارگزاران فاسد منصوب عثمان، انتخاب شایسته افراد موجود در جایگاه کارگزاران حکومت، تربیت و مراقبت مداوم از آنان و برخود قاطعانه با هر گونه تخلّف از سوی آنان، در سالم سازی بدنه سیاسی و اداری حکومت کوشید. ب. اصلاحات مالی و اقتصادی: قطع دست خیانتکاران از بیت المال، باز گرداندن اموال عمومی به غارت رفته، الغای امتیازات نابجا، و تقسیم بیت المال به صورت مساوی، مراقبت و حسابرسی دقیق از کارگزاران خود، نظارت مستقیم بر بازار و برخورد جدّی با متخلّفان و... از اقدام هایی است که امام(علیه السلام)در جهت اصلاح مفاسد مالی و اقتصادی انجام داد. ج. اصلاحات فقهی و حقوقی: امام(علیه السلام) با برشمردن بدعت ها و آگاه ساختن مردم از آن ها، سعی در ایجاد زمینه مناسب برای اجرای اصلاحات فقهی و حقوقی کوشید و در دوران حکومت خود موفّق شد بعضی از بدعت ها را تغییر دهد. د. اصلاحات اخلاقی: امام(علیه السلام) با بیان مطالب بلند اخلاقی و عرفانی در گفتارها و نصیحت های خود و از سوی دیگر با برخوردهای جدّی، تهدید و اجرای حدود و مجازات های اسلامی، به سوی این هدف گام برداشت، و معیار و اصل اوّلی اصلاحات خود را اصل عمل طبق کتاب خدا و سنّت رسول گرامی اسلام قرار داد. عمده ترین موانع اصلاحات حضرت را می توان دشمنی های گسترده دشمنان، انحطاط جامعه و ریشه دواندن مفاسد در آن، عدم معرفت و شناخت درست مردم از اسلام و امام(علیه السلام) و فقدان یاران برجسته دانست.

نویسنده در این اثر تاریخ صدر را در پنج بخش اصلی و شانزده فصل بیان نموده است. بخش اول: مباحث مقدماتی درباره موقعیت جغرافیایی، اجتماعی و تمدنی جزیرهالعرب است و در بیان وضع جزیرهالعرب است قبل از ظهور اسلام. بخش دوم: درباره پیغمبر گرامی اسلام است از تولد تا بعثت بخش سوم: بررسی قضایایی است از بعثت تا هجرت بخش چهارم: در بیان وقایع و حوادث زمانی است که از هجرت تا دعوت جهانی اتفاق افتاده. بخش پنجم: بیان تاریخ پیغمبر اسلام است از دعوت جهانی تا رحلت آن حضرت.

آن چه این رساله به آن پرداخته، آشنایی با فتنه ها و شبهه های فرهنگی زمان حکومت علی(علیه السلام)است.در فصل اوّل و دوم، پس از بیان کلّیات، مفهوم لغوی و اصطلاحی شبهه و فتن با استفاده از قرآن و نهج البلاغه تبیین شده است. فصل سوم، شبهه ها و فتنه های پس از رحلت پیامبر(صلی الله علیه وآله)، پیشگویی های حضرت از فتنه های زمان خلفای سه گانه، و روش های برخورد با مخالفان حکومت را بررسی کرده است. فصل چهارم، به موضوع اصلی رساله اختصاص یافته و شبهه ها و فتنه های زمان خلافت علی(علیه السلام) و شبهه هایی را که از سوی قاسطین، مارقین، و ناکثین مطرح می شد، بررسی کرده است. آن چه می توان به صورت حاصل و خلاصه بحث ارائه داد این است: امام علی(علیه السلام) زمانی حکومت را در اختیار گرفت که فرهنگ اصیل پیامبر(صلی الله علیه وآله) که با زحمت بسیار ایجاد کرده بود، و دگرگونی بزرگ جزیرة العرب، رنگ باخته، و فرهنگ ایثار و شهادت، برادری و برابری جای خود را به فرهنگ دنیاطلبی، رفاه طلبی، برتری طلبی، نابرابری و تبعیض داده بود. و این فقط بخشی از مشکلات در ابتدای حکومت علی(علیه السلام)به شمار می رفت. بخش دیگر، کسانی بودند که در اثر آن تحوّل (سقوط) فرهنگی و اجتماعی زمان خلفای سه گانه، منافع و امتیازهایی را به دست آورده بودند و حکومت علی(علیه السلام)را که یکی از شاخص ترین اصول حکومتش عدالت اجتماعی بود، با منافع خود مغایر می دیدند; بدین سبب برای حفظ منافع خود به شبهه افکنی و در پی آن، فتنه انگیزی اقدام کردند که عمده وقت علی(علیه السلام)صرف رفع شبهه ها و دفع فتنه ها شد و متأسّفانه، مخالفان، حسودان، کینه ورزان و متحجّران، با شبهه افکنی ها و فتنه انگیزی ها، مانع تحقّق اصلاحات علوی شدند و این پایان کار نبود; بلکه القای شبهه ها و در پی آن، ایجاد فتنه ها، پیامدهایی را در پی داشت که خسارت های بزرگی را بر پیکره اسلام ناب وارد کرد و شاید بتوان گفت: عمده ترین پیامد آن فتنه ها، انتقال قدرت به طُلقا (کسانی که تا واپسین زمان ممکن، به مبارزه با اسلام و پیامبر پرداختند و زمانی تسلیم شدند و به ظاهر، اسلام را پذیرفتند که چاره ای جز آن نداشتند، و مورد عفو پیامبر(صلی الله علیه وآله) قرار گرفتند) و تبدیل خلافت به سلطنت، و پس از آن هم، موروثی شدن خلافت بود.