جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«درسهایى از علوم قرآن» مجموعه درسهایى است از آیت الله محمدعلى گرامى که ویراستاری شده و به صورت کتاب حاضر درآمده است. موضوع کتاب علوم قرآن است. نویسنده در این اثر به بیان امور ذیل پرداخته است: مراد از علوم قرآن، تاریخچه‌ اى از ترجمه‌ هاى قرآن و نامناسب بودن برخى از این ترجمه‌ ها، حکمت نزول قرآن به زبان عربى، نظم آیات و سوره‌ هاى قرآن و ردّ ادعاى کسانى چون آیت اللّه محمدهادى معرفت که نظم فعلى قرآن را از جانب خداوند نمى‌ دانند و معتقدند این نظم توسط تدوین کنندگان قرآن پس از رحلت پیامبر اکرم صلى اللّه علیه و آله و سلم صورت پذیرفته است، برهان عقلى بر جمع‌ آورى قرآن توسط پیامبر (ص)، بیان روایاتى که بر جمع‌ آورى قرآن در زمان خود پیامبر دلالت دارند، نحوه جمع‌ آورى قرآن توسط على علیه السلام، دیدگاه هاى مختلف دربارۀ آیه ولایت، کیفیت نزول قرآن، نظریات مختلف دربارۀ حروف مقطعه قرآن، معناى وحى و حقیقت آن، علم تعبیر خواب، زبان قرآن، نحوه تفسیر و برداشت از قرآن و بیان نمونه‌ هایى از اختلاف برداشت از قرآن، مسائل مهم در روش تفسیرى، شرایط متخصص تفسیر، معناى محکم و متشابه در قرآن و حکمت وجود این گونه آیات در قرآن، وجود متشابهات در روایات معصومین علیهم السلام، معناى تأویل و بیان دیدگاه خاص نویسنده در این مورد، معناى نسخ و صور مختلف آن، اقسام نسخ، اختلاف قرائات و بررسى روایاتى که در این زمینه وارد شده است، احرف سبعة، قراء سبعه و...

کتاب «خدا در نهج البلاغه» نوشته محمدعلی گرامی می باشد که بیشتر مباحث آن در جلساتی که هفته ای یک شب در حوزه علمیه قم برگزار می شد تحقیق و در این کتاب گرد آمده است. در این قسمت از نهج البلاغه ده راه برای وصول به خداوند مورد توجه قرار گرفته که به این ترتیب در این کتاب آمده است: 1- حدوث جهان و اجزاء آن 2- نظم جهان 3- هدایت غریزی نبات و حیوان 4- نقص موجودات 5- حقیقت وجود 6- هدف نهائی 7- فطرت 8- دعا، نیاز، روح 9- فسخ تصمیمها 10- تجلی خدا در قرآن.

ویژگی هدایتگر بودن قرآن، همواره موجبات توجه خاص محققین و دانشمندان و نیز هر انسان حقیقت جویی را فراهم آورده و تکاپویی مستمر و پی گیر دستیابی به عمق بیکران دریای الهی وجود داشته است .همین تکاپو، علمی ویژه معارف قرآن را بنیان نهاد که به علوم قرآن معروف گشت .یکی از شاخه های پر بحث و گسترده علوم قرآن، بحث محکم و متشابه میباشد که همواره منشا اختلاف آراء و محل تضارب افکار و آراء مفسرین و دانشمندان مسلمان و نیز غیر مسلمان بوده است و از همین مقام نیز فرقه های متعددی بروز و ظهور یافته اند.اما آنچه مسلم است، این است که آیات قرآن از جهت احکام و تشابه به دو دسته آیات محکم و متشابه تقسیم میشوند، اما این احکام و تشابه، غیر از احکام و تشابهی است که در سوره هود و زمر آمده است که می گوید: "کتاب الحکمت آیاته" و "کتابا متشابها مثانی" وجود نوعی مماثلت و شباهت و احتمال وجوه متعدد در معنای آیات از ویژگیهای آیات متشابه و احکام نفوذ ناپذیری و دانستن وجه قطعی و معین آیات، خصوصیت تعیین کننده آیات محکم است .الزامات لغوی، گستردگی و عمیق بودن معانی و مفاهیم قرآنی و ایجاد انگیزه تدبر در نفوس، وجود متشابهات در قرآن را غیر قابل اجتناب و ضروری نموده است .اتقان و استواری معنای محکمات و ام الکتاب بودن آنها، راه حل مشکل میباشد به طوری که پس از ارجاع آیات متشابه به محکمات، مشکل وجود وجوه متعدد حل شده و مراد و مدلول قطعی آیه مشخص میشود از دیگر مسائل بحث انگیز، مسئله علم به تاویل میباشد آنچه از مقاد آیه "و مایعلم تاویله الاالله و الراسخون فی العلم" استفاده میشود مورد اختلاف دانشمندان بوده و بطوری که عده ای "واو" بین "الله" و "الرسخوان" را عاطفه و بعضی متسانفه می گیرند.اما آنچه که بطور مسلم میتوان گفت، این است که راسخین در علم، به تاویل آیات متشابه آگاهی دارند زیرا در غیر اینصورت تعطیلی و بلا استفاده بودن قسمتی از آیات قرآن لازم می آمد و این با هدایتگر بودن قرآن منافات داشت .حال خواه این معنا از آیه مزبور و متسانفه یا عاطفه بودن "واو" استفاده گردد خواه از مجموع روایات مربوطه به این موضوع به آن پی برد.

هدف از این پژوهش بررسی مساله متعه یا نکاح موقت از نظر اسلام است که دراین مساله، میان امامیه و مذاهب دیگر اسلامی، اختلاف نظر است. این پایان نامه مشتمل بر ‎۱۰فصل است.درفصل اول بحث تفسیری آیه‎۲۴ سوره نساء مطرح شده است و از نسخ این آیه بوسیله آیات ارث، طلاق، عده، احصان، ازواج، تعدد زوجات و تحریم بحث شده است. درفصل دوم به روایات راجع به متعه اختصاص دارد و در فصل سوم از حلیت و جواز متعه از نظر اجماع بحث شده است. در این فصل در پاسخ ب این سوال که آیا متعه با اجماع علماء نسخ شده است؟ نظر آیه ا... خویی، صاحب جواهر، توفیق الفکیکی و جعفر مرتضی مطرح شده است. فصل چهارم درباره تحریم و نهی خلیفه دوم از متعه می باشدو فصل پنجم به حکمتهای متعه که توسط عقل درک می شوند اختصاص دارد. فصل ششم سابقه حلیت و حدود متعه از نظر فقهای شیعه و سنی را بررسی کرده است. درفصل هفتم بحث فقهی وجوه اشتراک و افتراق ازدواج دائم و موقت مطرح شده است و درفصل هشتم بحث حقوقی نکاح منقطع آمده است. فصل نهم به بحث اجتماعی ایرادات وارده برمتعه اختصاص دارد و طی آن اسشکالاتی از قبیل: مجاز شمردن ازدواتج موقت، مساوی با مجاز شمردن حرمسراست، تشریع ازدواج موقت برای تامین هوسرانی است، متعه همان فحشاء است، نکاح منقطع برخلاف حیثیت و احترام زن است و .... بررسی شده است. در فصل دهم از فواید، ضرورت و علت عدم استقبال از متعه بحث شده است و درپایان از قانونمند کردن متعه سخن به میان آمده است.

هدف از این پژوهش، بررسی مشروعیت یا عدم مشروعیت تمرکز ثروت از دیدگاه اسلام می باشد. اینکه آیا افراد در نگهداری و جمع ثروتهایی که از راه مشروع بدست آورده اند، آزادند؟ و یا آنکه محدود و تابع قوانین و ضوابطی است؟ این تحقیق که به روش کتابخانه ای انجام گرفته است مشتمل بر چهار فصل می باشد: فصل اول به دیدگاه اسلام درباره مال و ثروت و مساله مالکیت اختصاص یافته است که ضمن آن اصل تجمع ثروت نیز مورد بررسی قرار می گیرد. در فصل دوم آیات و روایات مربوط به مرکز ثروت مورد بحث و بررسی قرار می گیرد که محور بحث آیه کنز و مطالب مربوط به آن می باشد. فصل سوم به خلاصه ای از آثار اقتصادی و اجتماعی تمرکز ثروت می پردازد. نهایتا" فصل چهارم به نقش دولت در برخورد با تمرکز ثروت اختصاص دارد و راهها و تدابیری که اسلام در جلوگیری از تمرکز ثروت و تداول آن در دست اغنیاء اتخاذ کرده است، مطرح می شود. براساس نتایج بدست آمده می توان گفت اصل تجمع ثروت از دیدگاه اسلام ممنوع نشده است، ولی در زمانی که بر اثر جنگ، سیل، قحطی، فقر و .... ضرورتی در جامعه ایجاد شود که ذخیره بیت المال و مالیاتهای اولیه، نتواند کمبود موجود را جبران نماید، دولت حق دارد با بررسی دقیق جوانب امر و مشورت با متخصصین متعهد و اهل فن، درصدی از اموال مازاد بر نیاز سرمایه داران و ثروتمندان و یا درصورت نیاز همه، آنرا بطور یکجانبه از مردم بگیرد، البته به این نکته نیز باید توجه داشت که چون تعیین ضرورتها بعهده حاکم است، لذا این حکم مربوط به دوران اقتدار حکومت اسلامی است. چراکه در غیر اینصورت موجب هرج و مرج می گردد . قابل ذکر است در زمانی که حاکم اسلامی ضرورتی را معین نمود، می تواند در صورت نیاز تمامی اموال مازاد بر نیاز را بصورت بلاعوض بگیرد. باید توجه داشت که اسلام برای مبارزه با تمرکز ثروت تدابیری چون پخش ثروت، تحقیر ثروت اندوئزی و روش رهبری را اندیشیده است. مشسلما" روش غیر مستقیم، بخصوص ، شیوه زندگی رهبر و همنشینی او با طبقه محروم و تهیدست از یکسو و دوری و برائت او از ثروت اندوزان و مرفهین بی درد از سوی دیگر تاثیر بسزایی در دوری افراد از ثروت اندوزی دارد.

«آغاز فلسفه» ترجمه فارسى کتاب بدایة الحکمة مرحوم علامه طباطبائى است که توسط آقاى محمدعلى گرامى در سال 1401 ق، صورت گرفته است. به عقیده مترجم، کتاب «بدایة الحکمة» یک دوره فشرده فلسفه اسلامى است. چنین اثرى با این ویژگى و با توجه به نظریات جدید در فارسى نداریم. در پاره‌ اى از مباحث که مرحوم علامه خیلى فشرده نوشته‌ اند، مترجم، توضیحاتى را افزوده است و احیاناً دلیل یک مطلب را که به علت اتفاق نظر و وضوحش در فلسفه، در کتاب ذکر نشده بود، اضافه کرده است. مترجم محترم، در پیشگفتار کتاب خاطر نشان مى‌ کند که: «چیزى که جایش در فلسفه ما خالى است، بررسى عمیق نظریات ائمه اطهار (ع) در مسائل مختلف فلسفى مى‌ باشد. تا حدودى در اسفار این کار انجام شده، ولى بسیار اندک و ناچیز است.

هدف از این تحقیق، بررسی دیدگاههای قرآن پیرامون انسان و رهبری است. تحقیق حاضر با استفاده از روش تحلیل محتوا انجام یافته و مباحث آن در دو فصل تنظیم شده است. فصل اول، طی شش بخش به بررسی دیدگاه قرآن پیرامون انسان می پردازد که به ترتیب عبارتند از: انسان درآراء، نظریه ها و مکتبهای روانشناسی، خلقت مادی انسان، خلقت غیر مادی انسان، فطرت، امانت و نهایتا" سیمای رفتار انسان. براساس نتایج این فصل، آنچه درخلال نظریه ها و مکاتب در مورد انسان بیان شده یا گوشه ای از حقیقت انسان است و یا گوشه ای است که به افراط و تفریط کشانده شده است و یا باحقیقت انسان منافات دارد. آنچه در کلام فیلسوفان چون ارسطو و افلاطون آمده بیشتر تائید و تاکید بر جنبه غیر مادی و روحانی انسان است که در کل مورد تائید قرآن نیز می باشد. افراط در نظریه شرطی بودن رفتار انسان نیز از نظرات افراطی اسات که نمی توان آنرا به تمامی رفتارهای انسانن گسترش داد. مضاف بر اینکه بسیاری از گرایشهای انسان مثل محبت با این نظریه قابل تفسیر نبوده است. همچنین تاکید بر تاثیر بیش از حد روابط اجتماعی در انسان نیز از نظریات افراطی به شمار می رود. اگرچه نمی توان منکر تاثیر اجتماع و روابط اجتماعی در رفتار فردی شد، اما اینطورنیست که کنترل تمامی رفتار آدمی را به چگونگی روابط اجتماعی نسبت داد. دراین مورد قرآن، هم به فرد اصالت داده و هم به اجتماع. اما فصل دوم،اختصاص به رهبری دارد. جایگاه رهبری در علوم اجتماعی و رهبری در قرآن مهمترین بخشهای این فصل را تشکیل می دهند. براساس نتایج این فصل، رهبری از موضوعاتی است که به روشهای مختلف و در زمینه های مختنلف در علوم مطرح شده. اما قرآن این موضوع را به سطح ضرورت تکامل ارتقاء می بخشد. قرآن بشر و زمینه های رهبری را از یکسو در نیاز اجتماعی و زمینه اختیار و کمال طلبی انسان می بیند و از سوی دیگر ضرورتی است در کمال انسانها. آنچه بیشتر درعلوم انسانی درمورد رهبری و مدیریت بدان پرداخته می شود حول دو محور است : ‎۱- خصوصیات روحی و روانی ‎۲- وظائف و ویژگیهای هدایت و رهبری. محور اول در روانشناسی و روانشناسی اجتماعی و محور دوم در علم مدیریت و سازمان مطرح است. قرآن رهبری و مدیریت را در همان چارچوبی مطرح می کند که نبوت و امامت را، اما درسطح پائین تر. آنچه اساس و هدف نهایی رهبری و مدیریت اسلامی را تشکیل می دهد، تکامل و رسیدن و رساندن انسانها به اهداف خلقت است و این منافاتی با اهداف ثانوی از جمله بهره برداری بیشتر و بهتر از نیروی کارندارد. آنچه در علم مدیریت به عنوان هدف نهایی مطرح در مدیریت اسلامی جزء اهداف ثانوی و متوسط است .