جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معضل استقرا از مهم ترین و دشوارترین مسائل فلسفی است که با حل آن بسیاری از معضلات فلسفی حل می شوند و استنتاج های علمی توجیه پذیر می شوند. برتراند راسل، یکی از فیلسوفان بزرگ تحلیلی قرن بیستم، تلاش کرده است معضل استقرا را حل کند.از نظر راسل معضل استقرا پرسش از چگونگی توجیه احکام کلی، قوانین علّی، و معرفت غیر مستقیم است. او توسل به اصل یک نواختی طبیعت را برای حل این معضل کافی نمی داند؛ از نظر او چارۀ کار پذیرش اصل استقراست. بنابر اصل استقرا، هرچه تعداد موارد اقتران الف با ب بیش تر باشد احتمال اقتران همیشگی الف با ب بیش تر خواهد بود و هرگاه تعداد موارد اقتران به اندازۀ کافی باشد احتمال اقتران همیشگی الف با ب قریب به یقین می شود.به اعتقاد راسل، اصل استقرا نه قابل اثبات تجربی است و نه قابل اثبات عقلی، بلکه این اصل را باید به استناد بداهت ذاتی اش و درنهایت به دلیل نتایج آن پذیرفت. بنابه نظر راسل اصول فرامنطقی یا اصول موضوعۀ پنج گانه باعث می شوند احتمالِ تعمیم به یقین نزدیک شود. سرانجام راسل خاطرنشان می کند هرچند استقرا به ما یقین نظری (منطقی و ریاضی) نمی دهد، اما احتمال قریب به یقین ناشی از آن بیش تر از یقین ناشی از جزم مابعدالطبیعی است.

کانت در طبع دوم کتاب «نقد عقل محض» در مبحثی تحت عنوان «رد ایده آلیسم»، برای پاسخ به شکاکیت در باب عالم خارج، استدلالی ارائه می کند تا نشان دهد که وجود اشیاء خارجی شرط ضروری آگاهی از خود در زمان است و از این رو حتی تجربه درونی که از نظر دکارت تردیدناپذیر بود، تنها بر مبنای تجربه بیرونی امکان دارد. این راهبرد ضد شکاکانه که به نام استدلال استعلایی مشهور شده، توسط شارحان و فیلسوفان معاصر مورد تفسیرها و بازسازی های مختلفی قرار گرفته است. استدلال استعلایی ضد شکاکانه، شکاکیت در باب عالم خارج را از این طریق ابطال می کند که سعی می کند نشان دهد تجربه یا شناخت عالم خارج شرط ضروری برخورداری از نوعی شناخت، مفهوم یا توانایی شناختی است که از نظر شکاک غیر قابل مناقشه است یا لازمه بیان موضع شکاکانه است. استدلال های استعلایی ضد شکاکانه نوکانتی و نیز تفاسیری که از استدلال کانت صورت گرفته است، اغلب یا رویکردی معرفت شناختی دارند (که وجود اشیاء خارجی را شرط توجیه نوع خاصی از احکام می دانند)، و یا مبتنی بر تحقیق گرایی هستند (که وجود اشیاء خارجی را شرط معناداری احکام مربوط به آن ها می دانند). اما هیچ یک از این رویکردها نمی تواند پاسخی رضایت بخش برای رد شکاکیت ارائه دهند. در این پایان نامه تفسیری از استدلال «رد ایده آلیسم» کانت طرح و بررسی شده که نشان می دهد این استدلال ناظر است به شرایط ضروری تشکیل نوع خاصی از باورهای ما. بر مبنای این تفسیر، مقصود اصلی کانت در رد ایده آلیسم این است که تجربه عالم خارج شرط ضروری آن است که اصلاً بتوانیم حکمی در باب نظم حالات درون ذهنی خویش صادر کنیم. واژگان کلیدی: شکاکیت، شکاکیت در باب عالم خارج، ایده آلیسم، رد ایده آلیسم، استدلال استعلایی.

در میان اندیشمندان مسلمان، صدرالمتألهین ازجمله کسانی است که رویکرد خاصی به حدود شناختیِ عقل در فهم قرآن به عنوان یک متن وحیانی دارد.وی معتقد به جداناپذیری شریعت و اصول عقلی است و قرآنرا امری عقلی میداند. بنابراین نقش عقل در اصول و مبانی مورد پذیرش ویدر جهت فهم قرآن قابل توجه است. صدرالمتألهینتدبر در آیات قرآن را مرتبط به تدبر در عالم هستی میداند وقرآن را نور عقلی معرفی میکند که از طریق آن نور، مبدأ و معاد شناخته و حقایق اشیا مشاهده میشود. ملاصدرا هم تراز با درجات کمالی خرد انسانی به درجه ای از بطن قرآن معتقد است. انسان کامل کسی است که ازجهت مرتبه عقلی به اکمال رسیده است. ملاصدرا شرط بهره مند شدن از حقیقت و بطون قرآن را استفاده از نیروی تعقل میداند و براین اساس، تأویل در تفسیر قرآن امری ضروری استو میدان درک معانی قرآن برای جولان اهل فهم و تأمل و تعقل وسیع است. در این تحقیق به واکاوی نقش عقل در درک معانی قرآن از دیدگاه صدرالدین شیرازی خواهیم پرداخت.