جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«سلامة القرآن من التحریف و تفنید الإفتراءات علی الشیعة الإمامیة» تألیف دکتر فتح الله محمدی (نجارزادگان) می باشد، کتاب پیرامون مساله تحریف ناپذیری قرآن نوشته شده است. کتاب در دو مقام بحث نموده (سلامة القرآن من التحریف و افتراآت بر شیعه) که مجموعا شامل پنج فصل و چند مطلب است که فهرست موضوعات آن به قرار زیر است: فهرست مطالب مقام اول: فصل اول: ادله سلامة القرآن من التحریف- در نزد امامیه شامل: آیات قرآن، احادیث، شواهد تاریخی، و دلیل عقلی. فصل دوم: روایات تحریف در میزان نقد شامل: نقد اسانید، نقد نصوص و شواهدی از سخنان علماء شیعه مبنی بر سلامة قرآن از تحریف. فصل سوم: احادیث تحریف در کتب اهل سنت. فصل چهارم: نگاهی به جواب های اهل سنت از روایات تحریف. فصل پنجم: نگاهی کوتاه و گذرا، به جوابهای علماء شیعه از روایات اهل سنت. فهرست مطالب مقام دوم: در این مقام آراء و نظریات دکتر ناصر بن علی قفاری ذکر شده که در آن مطالب زیر وجود دارد: توقف کوتاهی با قفاری، ادعا های قفاری در میزان نقد، مصادر و کتاب های شیعه در این باره چه می‌ گویند، مضامین روایات تحریف در کتاب های شیعه و مصحف حضرت علی علیه‌السّلام.

رهیافت های روایی و کلامی دو منبع عمده امامت شناسی است. موضوع این تحقیق، بررسی و تطبیق مسایل امامت یعنی تعریف، ضرورت، عصمت و جایگاه امام همراه با تحلیل گزاره ای و مفهومی برای رصد وفاق ها و خلاف ها در این دو رهیافت، است. شیخ مفید امامت را تقدم در مقتضای طاعت و متأخرین آن را ریاست عامه در امور دین و دنیا بر سبیل خلافت از پیامبر برای شخصی از اشخاص و بحق اصالت در دار تکلیف تعریف کرده اند. این تعریف به تدریج با افزودن مقوماتی تکمیل شده است. رهیافت روایی امامت را عهد الهی برای انسانی عادل، حجّت، معصوم، دارای ولایت، منصوب الهی و مفترض الطاعه می داند. این دو تعریف از حیث مقوّمات نسبت عموم و خصوص من وجه دارند. ضرورت امام در رهیافت کلامی با دلایلی همچون برهان لطف، بدیهی بودن تشکلیل حکومت، اجرای حدود و حفظ نظام اسلامی و وجوب دفع ضررهای عظیم اثبات شده است؛ لکن رویکرد روایی ضرورت وجود امام را حجّت الهی بودن امام و این که امام واسطه فیض الهی و علت مبقیه عالم هستی و نیز زمام دین و نظام مسلمانان به وی است، بیان می کند. ادله اثبات ضرورت وجود امام در دو رویکرد روایی و کلامی نیز نسبت من وجه دارند. دو رهیافت روایی و کلامی در دامنه عصمت امام اختلافی چندانی ندارند. ممکن الخطا بودن امت، واین که حفظ تعلیم شریعت وظیفه امام است سه دلیل عمده ضرورت عصمت امام در متون کلامی است. رهیافت روایی عصمت را شرط امامت و آن را امر مسلمی برای امام می داند. هر دو رهیافتتأکید می کنند که عصمت منشأ الهی داشته و اختیار انسان را سلب نمی کند. مواردی که در خصوص منزلت و جایگاه امام در منابع کلامی بیان شده، برخی مانند مفترض الطاعه بودن امام منشأ روایی داشته و بعضی دیگر مانند ریاست عامه عقلی هستند. افزون بر این موارد رهیافت روایی جایگاه الهی و قدسی برای امامت بیان می کند. در این رهیافت امام، حجّت الهی و نور عالم هستی است

آنچه پیش رو دارید رساله ای است در زمینه«بررسی تطبیقی روایات تفسیری فریقین درباره امام مهدی(عج)» که در یک مقدمه و چهار فصل تنظیم وتدوین شده است. در مقدمه رساله به شش مطلب پرداخته شده است که عبارتند از:موضوع پژوهش، هدف پژوهش، ضرورت پژوهش، پیشینه پژوهش، روش پژوهش و محدودیت های پژوهش. فصل اول مربوط به کلیات و مبانی بحث است که به چهار موضوع پرداخته شده است. این موضوعات به شرح زیر می باشند:معنا شناسی تفسیر، معنا شناسی تأویل، بررسی حجیت سنت اهل بیت(ع) در تفسیر قرآن و بررسی حجیت قول صحابه در تفسیر قرآن. ضرورت مطرح کردن مباحث معنا شناسی تفسیر و تأویل این است که در بسیاری از روایات تفسیری علاوه بر تفسیر آیات، تأویل یا مصادیقی از آیه نیز مطرح شده که در نگاه اولیه با ظاهرآیه مطابقت ندارد اما با دقت وامعان نظر می توان به ارتباط آنها با آیه پی برد؛ همچنین با عنایت به این که برای واژه تأویل، معانی متعددی مطرح شده است در بخش معنا شناسی تأویل مشخص نموده ایم که منظور ما از تأویل در این رساله کدام معنا است. اکثر روایات تفسیری در مصادر شیعه از اهل بیت(ع) که عدل قرآن هستند صادر شده است بنا براین بحث درباره حجیت سنت اهل بیت(ع) درباره تفسیر قرآن اجتناب پذیر است. در بخش سوم با ادله قرآنی و روایی اثبات شده که هر آنچه اهل بیت(ع) درباره معارف قرآن بیان کرده اند گو اینکه از لسان جد بزرگوارشان رسول مکرم اسلام (ص) نقل شده است و هیچ تفاوتی ندارد. در بخش چهارم(از فصل اول) به حجیت قول صحابه در تفسیر پرداخته شده است. ضرورت این بحث از آن جا روشن می شود که در منابع روایی اهل سنت احادیثی از صحابه(و تابعین) در تفسیر قرآن به چشم می خورد که شیوه برخورد با این احادیث در این قسمت بررسی شده است بدین گونه که حدیثی که از صحابی(و به طریق اولی و تابعی) نقل می شود اعم از تفسیری یا غیر تفسیری باید مورد نقد سندی و دلالی قرار گیرد.همچنین اجتهاد ها و استنباط های صحابه در تفسیر باید با قرآن و سنت قطیعه محک بخورد و در صورت موافقت با آنها پذیرفتنی است. در فصل دوم به بررسی آیاتی پرداخته شده است که هر دو فریق شیعه و اهل سنت در ذیل آنها روایاتی تفسیری درباره امام مهدی(عج) نقل کرده اند. این آیات که تعدادشان بالغ بر هشت آیه می باشد به ترتیب از ابتدا تا انتهای قرآن به صورت ذیل بررسی شده اند: ابتدا واژگان دشواریاب آیات با استفاده از کتب معتبر لغوی تشریح شده است؛ سپس دیدگاه تفسیری مفسران شیعه و اهل سنت درباره آیات با استفاده از تفاسیر از تفاسیر معتبر فریقین مطرح گردیده است؛ در مبحث دیدگاه تفسیری شیعه از چهار تفسیر تبیان، مجمع البیان، المیزان و نمونه و در مبحث دیدگاه تفسیری اهل سنت از چهار تفسیر کبیر فخررازی، کشاف زمخشری، تفسیر قرطبی و روح المعانی آلوسی بهره گرفته شده است؛ آن گاه روایات تفسیری فریقین در ذیل این هشت آیه را که مجموعاً 44 روایت از شیعه و 65 روایت از اهل سنت می باشد به صورت دسته بندی شده نقل کرده ایم و در پایان به بررسی مقارنه ای و تطبیقی این روایات از نظر محتوا و سند دست زده ایم. فصل سوم مربوط به آیاتی است که در ذیل آنها فقط در منابع روایی اهل سنت روایاتی تفسیری درباره امام زمان(عج) نقل شده است. تعداد این آیات، 6آیه و تعداد روایات اهل سنت در ذیل آنها 34 روایت است که فهرست آنها در جدول انتهای رساله آمده است. در این فصل نیز همچون فصل دوم مراحل چهارگانه تشریح واژگان دشواریاب، دیدگاه تفسیری فریقین، نقل روایات تفسیری به صورت دسته بندی شده و بررسی روایات از حیث محتوا و سند تبیین شده است. در فصل چهارم از 362 آیه که در ذیل آنها تنها در مصادر روایی شیعه، روایاتی تفسیری درباره امام مهدی(عج) وارد شده است و همچنین تعداد این روایات در ذیل هر آیه فهرستی به صورت جدول ارائه شده است. در مجموع تعداد8 آیه در منابع روایی فریقین وجود دارد که در ذیل آنها روایاتی تفسیری دربارهم وضوع مهدویت نقل شده؛ همچنین 6آیه مشاهده شد که در ذیل آنها فقط در منابع روایی اهل سنت روایاتی تفسیری در این باره آمده؛ و تعداد 362 آیه وجود دارد که در ذیل آنها فقط در منابع روایی شیعه روایات تفسیری درباره امام زمان و مسائل مرتبط با آن حضرت آورده شده است. بنابراین تعداد آیات مربوط به موضوع مهدویت بالغ بر 376 آیه می باشد.

نزاع دیرینه فرق اسلامی در مساله رویت حق تعالی برایند مبانی تفسیری و کلامی آنها است. اهمیت بررسی این موضوع نیز، در کشف و ارزیابی این مبانی است. شیعه و معتزله از امتناع رویت سخن می گویند و بر مبنای ادله عقلی، ظواهر آیات را تاویل می کنند. اشاعره با باور بر امکان رویت حق تعالی در دنیا و وقوع قطعی آن در عالم آخرت، آن را محصول ظواهر آیات، نصوص متواتر و عقیده سلف می انگارند. در این نزاع، قلمرو مدرک عقل و میزان حجیت آن در تاویل و تفسیر نقل (آیات و روایات) در میان فرق، رخ می نماید. صحت و سقم ادعای اثرپذیری شیعه از معتزله در مبانی و ادله رویت و نیز ادعای اجماع سلف بر رویت، محک خواهد خورد و بالاخره میزان کارآمدی نقد هر کدام از دو طرف نزاع، نسبت به ادله طرف مقابل آشکار خواهد شد.

اکثر مفسران فریقین تحقق اراده حق تعالی را در امر سیطره دین (توبه: 32 و 33؛ صف: 8 و 9) به عصر ظهور امام مهدی و نزول حضرت عیسی مربوط می دانند. آنان این قول را یا به نحو احتمال موجه آورده اند، بدون آن که آن را انکار یا حتی در آن تردید کنند یا به نحو تعیین، سیطره دین حق را تنها به عصر ظهور اختصاص داده اند.روایات فریقین نیز به شکل تنزیل (به معنای مفهوم تفسیری آیه) یا تاویل (به معنای تحقق عینی مفاد آیات در زمان پس از تنزیل) هم سو با مفاد آیات و قدر متیقن دیدگاه فریقین، بر تحقق این اراده در عصر ظهور دلالت دارد. فریقین در مقام بررسی و ارزیابی مفاد روایات نیز آنها را مورد انکار یا حتی تردید قرار نداده اند.این مقاله با ارزیابی و نقد دیدگاه قرآن پژوهان هر دو فرقه به این نتیجه می رسد که مفاد این آیات تنها به عصر ظهور امام مهدی اختصاص دارد و اقوال دیگر با مناقشه های متعدد رو به روست.

برای شناخت شخصیت امام مهدی به مقتضای شیوه تطبیقی، می توان بر نقاط مشترک شیعه و اهل تسنن تکیه کرد و در پی آن، با تحلیل اوصاف امام در مدارک فریقین و نیز تبیین رسالت امام، از برخی ابعاد وجودی ایشان آگاه شد. از جمله نقاط مشترک فریقین در این باره این آموزه هاست: امام مهدی از «اهل بیت» رسول خداست و رسالت ایشان «احیاگری» دین حق است.این مقاله با تحلیل و تبیین این دو آموزه، کوشیده است شخصیت امام را بازشناساند و بر عنوان موعود موجود تاکید ورزد.

چکیده این تحقیق در مورد محکم و متشابه از دیدگاه علامه طباطبایی از مفسران گران قدر قرن معاصر شیعه و دیدگاه شیخ محمد عبده مفسر معاصر اهل تسنن می باشد. البته محمد عبده پیش تر از علامه طباطبایی می زیسته است و به قول آیت الله معرفت، تفسیر المیزان تکمیل و تصحیح، تفسیر عبده و المَنار و سایر تفسیرهای معاصر است. در این تحقیق ما موضوع مورد بحث را در 4 فصل مورد نقد و بررسی قرار دادیم. فصل اول، کلیات است. بحث اصلی فصل دوم، تعریف مفاهیم از دیدگاه این دو مفسر است. ظاهراً شیخ محمد و علامه طباطبایی در تعریف محکم توافق نظر دارند، در تعریف متشابه هم تا حدودی این توافق به چشم می خورد. فصل سوم درباره حکمت متشابه است. شیخ محمد عبده سه دلیل برای این حکمت می آورد که علامه هر سه آنها را رد می کند و خود ایشان سه دلیل دیگر برای حکمت متشابه ذکر می کند. در فصل چهارم که درباره تأویل متشابهات است باز با یکدیگر اختلاف نظز دارند، علامه طباطبایی معتقد است تأویل متشابهات قابل دست یابی است اما شیخ محمد عبده می گوید: متشابهات دو دسته اند، یک دسته که تأویل آنها را جز خدا کسی نمی داند مانند کیفیت صفات خداوند، بهشت، دوزخ و ...و دسته ای دیگر که تأویل آنها با تلاش و کوشش قابل دست یابی است. البته علامه طباطبایی معتقد است که این مخالف منطوق دسته ای از آیات قرآن است که بپذیریم تأویل دسته ای از متشابهات دست یافتنی نیست. در فصل پنجم که گستره دانایان به متشابهات از دیدگاه این دو مفسر بررسی شده است باز با یکدیگر اختلاف نظر دارند البته نه در مورد گستره دانایان به متشابهات بلکه در این مورد که آیا می شود ازآیه 7 آل عمران دریافت که راسخان در علم هم تأویل متشابهات را می دانند یا نه؟شیخ محمد عبده می گوید از این آیه می توان این مسئله را دریافت اما علامه طباطبایی می گوید هر چند از این آیه نمی شود اما از آیات دیگر می توان این نکته را استنباط کرد اما هر دوی ایشان معتقدند که دانایان به متشابهات افرادی عادی هم می توانند باشند آنان که تأویل متشابهات را می دانند.

مقاله «نقش پیش فرضها و مبانی کلامی در فهم و تفسیر آیات قرآن» ضمن آنکه وجود گرایش کلامی در تفاسیر را اثبات می کند به میزان دخالت پیش فرضهای کلامی در تفسیر آیات می پردازد و در آن با محوریت مبحث «رویت حق تعالی» در آیه «لن ترانی» (اعراف/143) از سه تفسیر تبیان، کشاف، کبیر (که به ترتیب نمایندگان مبانی کلامی شیعه، معتزله و اشاعره اند) بهره می گیرد تا تاثیر و دخالت مبانی کلامی در تفسیر آیه مذکور را برملا سازد.این مقاله علی رغم نقاط قوت، با کاستی هایی نیز روبروست از جمله می توان به ادعاهای بی دلیل، خطا در تطبیق، عدم ارایه دیدگاه روشن از آیه رویت، عدم تنقیح تعابیر کلیدی، ناصوابی در عنوان مقاله، تهافت در رد و اثبات آموزه ها و عدم تفکیک در منشا ترجیح عقل بر نقل، اشاره کرد که در پی آن اهمیت سه وجهی مورد ادعای مولف پیرامون این موضوع ابطال شده، دستاوردهای علمی مقاله را مورد تردید قرار می دهد.

اصلی ترین هدف خداوند از نزول قرآن کریم هدایت انسان هاست و اساسی ترین آموزه در این مسیر توحید می باشد که پایه تمام تعالیم دیگر قرآن است و غایت آن رساندن انسان ها به سعادت است. اساس معرفت توحیدی در تحقق این هدف، توحید الوهی می باشد که بر توحید ربوبی استوار است. برای اینکه این آموزه به شکل صحیح در اختیار مردم هر عصری قرار گیرد باید به رصد نحوه آموزش توحید ربوبی خداوند به بندگان، در سوره های نخستین قرآن که بر این آموزه تاکید بیشتری شده است، پرداخت. به همین جهت در این مقاله سعی بر آن است تا شاخصه های توحید ربوبی پروردگار و همچنین شیوه های بیان آنها و نحوه هدایت بشر به سوی این آموزه مورد کنکاش قرار گیرد تا الگویی از آن استخراج گردد.

اخلاق حرفه ای به معنای خلق و خوی حرفه ای در آموزه های دینی به وفور یافت میشود. «توحید» به عنوان اصل الاصول همه باورها در نظام ادیان آسمانی با تاروپود این آموزه ها گره خورده است و به آن مبنا و اعتبار می بخشد. تربیت اخلاقی انسان، زیرمجموعه مربیگری خداوند و هدایت گری او بر کل نظام هستی است. انسان در جهان بینی الاهی، همزاد با فطرت توحیدی و تمثیلی از درخت توحید است. بر این اساس، آغاز و انجام اصلاح انسان، ازجمله اصلاح اخلاق حرفه ای او باید همسو با حرکت های اصلاحی انبیا بر کلمه طیبه «لا اله الّا الله» پیریزی شود.یکتا انگاری و یکتاپرستی از چند جهت با مبانی اخلاق، به ویژه اخلاق حرفه ای پیوند میخورد؛ از جمله «تبیین خاستگاه گرایش های اخلاقی انسان»، «ارزش گزاری گرایش های اخلاقی»، «انگیزه بخشی و تداوم فضایل اخلاقی» و... . در این میان «درک توحید ناب» در تمام این حوزه ها به ویژه در حوزه انگیزه دهی جایگاهی ویژه دارد.